ALBANIAN WORKERS (COMMUNIST) PARTY

• Document Type: CREST
• Collection: General CIA Records
• Document Number (FOIA) /ESDN (CREST): CIA-RDP81-01043R000500110004-6
• Release Decision: RIPPUB
• Original Classification: S
• Document Page Count: 184
• Document Creation Date: December 22, 2016
• Document Release Date: July 20, 2010
• Sequence Number: 4
• Publication Date: January 31, 1957
• Content Type: REPORT

 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEC REt
or~iit_ie pyotios ~e L.ros
Kam.. t~ hgmelua rartia komuniste e Shc ri a ng. _ ah dhe ne chin qyteto
~Si f ill?i 1 ? _ _ ~_....._ ...._..... .._
rartia komuniste shgiptare ls':* rarti a runes se Shgiperisel u formua
me ttcnth,+ 1aA1. r.... tea.. .. i _ at~~_ T..~ _w,
+" .- Jv u aiJwat Vi ~: Vi11 G tig4 ??V1LL1~lllr. li li t InuGt`lla,~ 1Y1ald
e IIL teJ vetem nga fillimi i vitit 1943? lDihet se Kominterni u shpernda
pak me von tie pranveren a po atij viti.,per aresye nderkombetarel?
M0 p erpara se data 8 ne ni *; nuk ki sh ne Shqip ; ri i o vetem parti komu.
niste, par as levize komuniste to organizuar~ Kish vetem disa graperlilipute,
3ektare,. to udhehequra jo nga fomme per nga "shefa misterieze", pa asnje
structure organizative to percaktuar.,. pa asnje platforme politike to perpu~
nuar? Aktiviteti i ketyre gmpeve ish zeroo Ata, domethene grupet "k?muniste"p
ishin atr?fiuar nga n je konspiraclon .i kalbur, nga godit jet a organeve
zogiste., nga anargia dhe lufta a nenedheshme fraksioniste qe zhvillenin mi-
dis tyree Mbi keta grope do to flas me poshtee
Dihet se okupacieni Italian, duke prekur ndjenjen patriotike to masave
me to sgaruara politikisht, krij.oi konditen objektive per lulezimin a ke-
tyre grupeve! Diktatura a Zegut ki!h frenuar a derrmuar jo vetem levizjen it
komuniste ne Shgiperi, por frenuar dhe penguar kri jimin a edo organizate t pay;,
tjeter politikeo Ne kohen a ekupacionit Shgiperia nuk kish asnje parts po>
litikec asnje organizate masasho Jashte ndivi ve antizogiste the antifa-'
shiste ~gofshin keta intelektuale si Mid'hat r'rasheri,_ gofshin feodale si
~uharrein Bajraktaril, a vetmia farce kele disi a organizuar antizogi-
ste dhe antifashiste ishin keta grape "komuniste"i
Ne kete si*uate, cdo force me nje fare peshe,ge do to ngrinte flamurin
e atdhe~a,shurise a para, q`e do to fillonte nje fare aktiviteti to ?rganizuar,
kish to gjitha mundesite to viheshe tie krye to situates, to fitonte.prestigj,,
autoritet dhe to beheshe fiamurtarja a luftes per clirim, duke fituar., keshus
tut, kapitalin a neve jeshem politik a moray
Kush mend to ngrinte kete f lamur4
SECREt
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SER
> Individet antizogiste dhe antifashiste to inteI gencias, si Mid'hat
Frasherj etj. qe ndodheshin ne kohen a okupacionit ne SI4perio Keta nuk e
bene dot sepse nuk ki In ferca>rezerve to organizuara? Okupacioni i gjeti,
pikerisht si komunistet, ne befasi dhe to "izoluar" nga gedltjet e..,Zoguto
4 ,~ h;~
ciL_, _-
M Individet zegiste por antifashiste dhe antiwitaliane\qe ndedheshin ne
Shgipe ri! Keta nuk mend to Benin u cc tsikurse nuk a benel sepse nuk gene
persona p?litikee Te gjith njerezit a kesaj kategorie i perkisnin kastit
to prnpambetur feo4al, si Abaz Kupi < elemente,pra, jo to afte per aktivitet
ilegal, .rganizatif, politik. ? ii i,~
Individe antizogiste, si Ali Kelcyra, Skender 9ami, 1c Va1 eri etj.
qe kishin jetuar ne emigre cion deri atehere dhe qe u kthyen ne Shgiperi pas
9 prillit 1939a As keta nuk a bene, pjeserisht sepse.antizogizsi i tyre i eoi
ne bashkepunim me italianet, pjeserisht sepse ndenjen ne pozita atandiste:
"prit gomar to mbije bar".
Grupet lilipute "ke:nuniste" ne Shgiperim Pikerisht keta a ngriten fla"
murin a atdhedashuris? Faktoret determinante qe i ndihmuan: sado qe to rorga.
nizuar.,o ne anarkine a atehereshme politike,, .shin ~e te? ? .organizuarit? Sade
qe pa nje program politik dhe organizate unike, munden to bashkohen a grumbu ~)
Ec:t*uI Nje tjeter ekspenent'shume kryesor qe harreva to ve ne kategerin
e to pareve, eshte Vasil Shantua.Ay u vra buze liqenit to Shkedres me 1942,
sepse kundershtei me arme t'u derezehet karabiniereve italiane qe a ndignine
Me ndenje perjashtim to vegel qe nuk a di, pikerisht persenat lemrat e
to cileve kam nenevizuar=Ymer Dishnicae Vasil Shantuaj Inver Hexha, Kriste
Themelkua, Kemal Stafa, K.Qi Kexe, Pile Peristeri, Ramadan yitaku dhe Liri Ge..
gal perbenin edhe Kemitetin a pare gendrer to rartis se persafermuar kemuniste
shgiptare? Ky Kemit.et gendrer u quajt previzer? Ay u zgjedh me 8 nender 1941,
ne Tirane, ne nje shtepi qe ndedhet ne Lagj.en a Brakes, shtepi a Gila eehte
kthyer se' ne size" Te g jith anetaret qene to barabarte! Nuk kish Byre o 5ekw
retar i perkeheshem ~elitik ish Ymer Dishnica; sekretar i perkeheshem erganiw
zatif ish Vasil Shantua! Sikurse a theksei, qene funksiene previzere, tamam
sikurse ish previzer, edhe Kemiteti gendrer,i cili quheshe edhe Kamitet gendrer
previzer puneo Ky komitet de to drejtente krejt punen a rartise ne gender e
Barge deri sa to mblidheshe Kenferenca a pare a k'artise,
SECRET. _
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
delegatet a se cues do to zgjidheshin pas nd?nje viti,, domethene pasi partia si
teresi dhe Komiteti qendrer si f orumo to kishin kaluar nje periude prove! Keta del
dimethene Konferenca a I-re a rartise si u quajt,(u mbledh ne marsin a 194 ne
iabinot to ElbasanitA
Te gjith njerezit a Komitetit qendror provizer u rizgjodhen ne KOmitetin qen
dror definitfo v zevendesuan me persona to tjere to vrarit (Vasil Shantua a
mI.l Stafa)o dhe, me gene se aktiviteti i partise ish zgjeruar, ne Komitetin genes
a
dror u shtuan elemente to rinj, pikerisht eksponentet a dores se Byte qe shenoi x
,. _ n; ~ - -~j ter. lr~ Meti+~Al p
ne fagen 6 di dhe disa to tjere qe isnln dailuar nderkeue, ija~ ~~:? '-fl
Ne Komitetin gendror, ne pest me rendesi, u zgjedh edhe nje figure a r qe porsa
kish ardhur ilegalisht nga Franca line perpara funksienar i Kominternit to Moskes 1.
Sejfulla Maleshova,. me pseudonimin Lame Kodra?
i'ara se t' i j ap fund kesa j pyet j e j e e g je j to neve je shine to shenoi Sc okre jt
0
udhehegja a rartis komuniste shgiptare shoshiteshe dhe seleksienoheshe nga dele-
gati jugosllav Miladin ropovic. Ay ishte i plotfugishema
Sikurse a theksoi ne fillim ay eliminei nga. Komiteti gend;or to gjith chefat
e vjeter to grupeve, si to infektuar me frymen a tarafeve., si "udheheges kafeneshJ
i~a a "politikane to vjeteruar"? Ay zgjedhi.~o ng? 'kasti i shefave lilipute to
vjeteruar", qe a kishin here kohen a tyre, *xxXZ as nga.baza perberese a grope-'
0
ye, per nga kuadri i mesme i grupeve, nga elementi je shim i ri, per je dhe i
vjeter. Opinieni tim eshte se Miladin 1opov1ri ka gene nje erganizator me talent
shume i zoti dhe i after Sikurse do to shpjegoj me poshte ay ka gene edhe nje
njeri pelitik tejpames, i mprefte dhe shame i zhdervjellte per to manovruar ne
situata to veshtira me nje elasticitet shembullero
rer t'u skjaruar me mire reth kesaj pike dhe pyetjeve qe vine,. a shoh to
nevejeshme qe ne kete pergjigje to pare to shtej nje aneks mbi grupet a para
0
komuniste ne Shgiperi?
Grupet kemuniste ne Shgiperi, para themelimit to rartise, genesipas rendee
sis se tyrel~
Grupi komunist i Korces; 2i Grupi komiinist i to Rinjve; Giipi kemunist i
Shkodres; 4' Grupi i Zjarrit; 61 G ftk0 Xox,t?
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
KAmit,etin Yendr?r definitif~ Kj. k?nference partie,
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
GRUPI KOMUNIST I KQIl Q ? Ky grup ish organizuar aty nga 13U prej All
Kelmendit/ Ali Kelmendi qe arratisur nga Shqiperia qe me ardhjen a Zogut ne
fugi, ne moshe shume to re? Kish mtaruar studime to larta ne shkollen a K.-
minternit ne husi dhe qe derguar ne France per to punuar me studentet shgip.
tare dhe emigracionin shgiptar? Me uruher to ~i rnint.errd 1
fat ja a perg jitheshme a Zogut, u kthye ne Shgiperi., ndenji nja 2- vjet dhe
u arratis perseri seise per aktivitetin a tij Z.gu d. to kish arrestuar? Vdiq
ne Marsej to Frances, aty nga 1937, prej tuberkul.zi? rte varrimin e tij 1.
patur kurroee to Kominternit dhe to K.mitetit gendrer to rartis kemuniste fra-
nceze, shenja keto qe trego,jne se ay ish n,je fare figure pelitike. Vendin e
tij e zuri Koc? Tashkua, njeri, me sa kant deg,juar, jo me meritat a Kelmendito
Derthama kryesore e keti grupi komunist gene punt.ret? Ky grup organizei ne
Shqiperi to parat lidh je sindikale t.rganizata embrion~tre J legate, d.methene
to n jehura nga shteti, si "Sashkimin puntor to marangezeve", "Nashkimin punter
to rribagepesve", etj?, kurd.here mbi baza profesionale? rervec ketyre lidh~
jeve mbi baza prefesi.nale, ky grup organizai,, gjithashtu legalisht, disc
sh.qerira kulturale tTheMer amator punteresh, korr amater puntoresh,etjJ.
Sad. qe quheshe grapi i K?rces, aktiviteti i ti shtrTeshe edhe ne Tira~
ne, G jiroka ster d.he ne nd.n j e gytet tj etero t'or qen dra a aktivitetit to ti j
dhe a forces se tij qe Korca? i es.i g.ditje to renda nga policia a Zegut me
1937, sepse shu ne p jesetare to keti grupi u arrestuan, u intemuan, et j ? mbasi
u tradhetuan nga nje cleat i trre, dhe kenkretisht nga Niko Xoxi.
a
a gene grupi me i organizuaro Celulat a tij gene "trishe", domethene to
perbera nga p jesetare dhe nga perg jeg jesi4g jithese jt kater l ? Cdo anetar i
keti grupi punonte i legalish t me s atizante to ru a to
~ g pit, y pre pre] ] ate cileve rekR
rut.heshin pasta] anetaret. k'una ish aqe konspirative sa qe "simpatizanetet"
kujtonin se ishin antare? ?.ntelektualet qene shume to pakte' Studentet gati
mungenin farce Derr me 1937 Icy grup kish ne gjithe Shgiperine reth ZOO p
3Q0 antare maksimumio Godit jet a Zogut a shpartailuan4 Grupi, sipas direktivave
to X.minternit,, u shpernda i teri pas"tradhetis"se Niko X.xito Celulat "trishe"e
?u prishen? Antaret a grupit filluan to punejne sipas kokes se tyre, ?ie forme
individuate, me popullin? Shperndarja a keti grupi ish a perk.hesheo Aj. ish
nje periode prove dhe ak.ma me teper nje spastrim i domesodhsme sepse ne kete
grup kishin hyre tyrli elemente, sikurse edhe ne giup?t a tjera,. trockisteo
anarkiste, etj?
SECRET. .
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
ECREt..
Grupi u rifermua nje vit me ven, aty nga fundi i 193Q es fillimi i 1939wea
per me antare shume to kufizuar, to kentrelluar jashte mases dhe numuri i
tyre nuk i kalente to 130 vetet~ ue kre,jt Shgiperine.&Shumica pergendrrheshin
ne Keree!? Kece Tashkua ka gene shefi i pletfugishem i keti gzupio bashkepuw
ntere to tij to afert gene Stef? Grabeckuaa Llambi Dishnica, Pile erIteri,
:iit K.Qj XeXe,7JdGage Nast.. 0ipi nuk kish asn5e forum udheheges ne kryeo.
"shefi" ish forum dhe,vet'Ali>vet Kadi.
Ne krahasim me grupet e t j era, ka gene grupi qe ka patur idete me to sher
ndasha mbi miralin a antarerre to tije
Ka gene grupi qe ka zhvlluar me teper aktivitet me pepullin se to gjith
to tjerit.
Dhe., permbi to g,jitha,, grupi qe ka mbajtur, relativisht me to tjerit,
vijen pelitike me to dreite8 i.si grup kamunistJ.
a i L kensiderente f shatares in s i al eate to mundeshme, si nj a force eventu~
ale rezerve to punteris, dhe me to cilen duhesh punuar per to afruar;
b1E kensiderente inteligencian si fercen a dyte, pas klases puntore?
cJi!; kensiderente si to demesdeshme aktivitetin ilegal dhe legal ne masat,
me gellim qe to shtonte auteritetin dhe radhet a veta? Ky aktivitet de t'i
shkaketente humbje a viktima nga geditjet a pelicis, per ish i demosdeshme?
rseJ sepse vendin a atyre qe de to vriteshin ese kapeshin. nga pelicia de to
zinin to tjerit, me to shumteo
. did kensiderente kallzimin re pelici si "tradheti" dhe to palejueshme~
sad* to medha qe to iiin terturato
elrikerfsht si regjimin a Zagut ashtu edhe ekupacienin italian i kensi<
derente si agr iq qe duheshin luftuar~
flkerisht meritat a keti grupi, ne krahasim me to tjerit, a bene edhe
Miladin Pepevicin qe t'u jape prefereneat e tij dhe prieritet ne pestet udheu
heqese anetarewe to keti grupi!
GRUPI KOMUNIST I TE RINJVE... Ky grup u ergani zua pas 193u, si f raksion
dhe shkeputje nga grupi kemunist i Kerces.
Kryetari i keti fraksivni, qe me
von u be "shef i pletfuq?shme grupi",, ish Anastas Lulua, me pseudenimin VORR1.
Luheshe grupi i to rinjve sepse a kensiderente veten si me to ri nga grupi i
K.rces. Qendra a tij ka gene Tirana, rer ka patur influence edhe ne Kerce,
$hk.dero Organizativisht ish nje grup shume i izeluar? Jashte radheve to tij
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECR[q?
nuk zhvillente asn,je aktivitet. .Iuk kish asnje shogeri kulturale, asnje 11<
dhje puntore ?Izgxiaa legale?
Nuk kish celula? Struktura organizative a keti grupi ish vertikale fare,
qe nga kreu deri ne baze? Domethenes Ana,stas 1-'u1ua, qe ish "shefi" kish ii.'
2'&J '24il1
dhje personale ~etem me nj& me qe ish personi Nr? 2, dhe,
2J 'l alct
teorikisht, vetem Icy duhesh to njihte.fNasi Mariani~ e , i cili ish
personi Nr?3, a keshtu me radhe si litar me kvktka>ketkaj deri tek baza? Me
fjale to tjera cdo anetar i keti grupi kish nje pergjegjes, ese nje shef dhe'
njekehesisht poshte,nje vartes. iwuk kish simpatizanteo Te g ithe ishin antaw
re? Intelektuaiet, sidomos studentet a kiasave to larta to Gjimnazit, qene
baza a keti grupi? runtoret numuroheshin me glsht, Kish me teper anetare se
Grupi komunist i Korces; per keta to fundit, se bashku me simpatizantet, gene
me to medhenj ne numur4 Geditjet a Zegut a demtuan rende edhe kete g.mp? ror
Icy !X nuk pranoi, Si grupi i Kerces, to shperndaheto Ay mba jti ne radhet e
tij to gjith elementet eterogjene dhe eteroklite qe kishin hyre gjat? keheso
Anastas u1ua, thashe, ka gene chef 1: plotfugishemo Keth tij gravitonin~
Nasi Mariani, Gole ecari, t,ema1 S:tafa# et j s
Me grupin komunist to Korces, nuk kalpatur as ndonje here bashkepunim,
perpara se to formoheshe partia Ka bashkepunuar, po per perioda shame to
shkurtra,
me grupin a Shkodres dhe gnipn a Niko xoxit/ Nga grupet qe u shk?"
rive ne partin komuniste, ka gene ay qe solli kundershtin t n>e to medhao
Ka qene grupi qe ka patur idete me to ulta mbi moralin a anetareve to
tiji anetaret a keti grupi lejoheshln to vidhnin prindrit Idhe jo vetem
prindrit), per to pasuruar arken a grit dhe per to majur "shefat"? Ne mare.'
kane
dheniet seksuale kz gene si kafshet dhe lidhjet burre~grua i kenside-.nin
to tepertae Visheshin keq dhe me kasgeta per to treguar se ishin "proletare"?
Ka qene grupi qe ka zhvilluar me pak aktivitet me popu11i. Dhe, grupi
me vijen komuniste me to gabuar?
alKishte bere per veto teorine a narednikeve ruse mbi "heronjte"4 Dhe
heronjte, si vetekuptohet, gene keta? Keta do to benin revslucionin, keta
"do to shpetonin popuilin", "keta do to shkruanin histerine".
blh konsideranin fshataresine ne nje rang me puntorine, dhe ii ale.'
ate to mundeshme? randaj nuk qe nevoja to punoheshe per ti afruarf Kur to
vinte revolucioni, masat do ti ndiqnin vet>vetiu, si "herenj"ge gene.
SECRET
r;i
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 r
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
_ ~~CRET
ei kensideronin inteligencian si f~rcen bate,
d1 Aktivitetin, qef ilegal, gefte tlegal a kensideronin Si to kote?
I jepnin rendesi to madhe, ne parim, teerise, njehjes se ideve k:muniste~ Mire
p? letersia a tyre ish fare a pakontrelluar? Krahas "eninit mes6nin dhe a konM
siderenin si leninist edhe princin anarkonarodnik Kropetkin, krahas Marksit
mesonin dhe a kensideronin si markist edhe shefin a ideo-racizmit gjeYnaan, sep-
se kenagte pikepamjet a tyre mbi mbi'njeriun, Kietzehe, etj?
eI rikerisht Si grupi kemunist i Kerces, pohimet ose kallzimet ne peliei
i kensi_deronin si tradhetio
Li eg jimin a Zegut a kensiderenin si to rrezikshem dhe qe duhesh luftuar,
per vetem kur t'i vinte radha, demethene kur to binte kembana a revelucienit
to armator qe de tau jepte Pushtetin~
g1 Okupacienin italian a quajten si nje fakter pozitiv per leviz jen revew
lucienare? rsec?, sepse fas~izmi de to industrializente Shgiperine., de to thy->
ente format f eodale ne bu jgesi, de to shenente nje perparim shegeror brenda
vendit, perparim i ci 1i de to kri j?nte kandita me to fav?reshme per shpejtimin
e afatit to revolucionito rer 'ta, ekupacieni italian dhe ekupateret italiane
nuk duheshin luf tuar per di sa v j et rao
h1 "e krahasim me grupin a Kerces, qene ne pak to varur nga Moska dhe
Keminterni?
GRU!'I KOMUNIST I SHKODRE5.4. 1shte i treti grip kemunist qe u shkri ne
Shqiperi me f ormimin a t'artise unike komuniste? Lindi 11k' von se grupi i K?.
cee, dhe me von se grupi i to rinjve, si fraksien the shk~utje nga Icy i fundito
Kryetar i keti fraksieni, qe nr ven u be ne shembullin a Anastas Liles kryetar
grupi, ish Zef Aalae +suheshe grupi i Shkedres, sepse baza dhe gendra a akti"
vitetit to tij ish gyteti i Shkedres? Ka patur influence edhe ne Tirane a Durreso
Ish nje grup me i izeluar se ay i Kerces., per me i gjere se ay i to rinjve?
versa i perket veprimtaris ilegale dhe legale ndeqi shenbullin a grupit to Ker?
ees? Ne shembullin a keti, dhe ndryshe nga grupi-meme prej nga u shkeput,
krijei ne Shkoder lidhjet a Para puntare, pikerisht mbi baza prefesionale dhe
shogeri, perseri legate, me karakter kultural per to grumbulluar reth vetes
elemente to popullito
Nuk ka patur asnjehere strukture erganizative to percaktuar' Here kish
. SECREt
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEGRI
celula "trishe", here celula "shtateshe", here strukture vertikaleo Ndryshe
nga g_rupet a tjere, kish nje fare farumi udheheqes ne ma je to hierargise?
Shef i pletfugishem~ Gef Mala, bashkepuntere to tij imediate~ uk Jakeva=
Vasil Shantugf 2 4~ s fj_
Fesei gedit je to renda nga policia a Zognt me 193?. Kish jo me Leper se
100 antare, demethene shame me pak se grupi i to rinjve dhe, bile, akema me
pak se grupi i K.rces? ny grup, ne shembullin a grupit to to rinjve, ref~zzei
to sherndahet fare. Ay zgjedhi nje rrage to mesme~ ben nje fare spastrimi,
duke per jaash tear shuie eiemente qe fink n`ic`er. jten gendrirlt burrrior perpara orga-
neve to pelicise?
Ka patur ne perioda to ndryshme nje fare bashkepunimi me grupin a to
rinjve dhe ne perioda to tjera me grupin a K?rces? r'er nje kahe edhe me to
shkurter, ka bashkepunuar me grupin a Nike &oxit?
Nga grupet qe u shkrine ne parti, ka gene., jo nga kuantiteti per kuali~
Ceti, grupi i dyte pas rendesisa
gaza a tij ka qene thuajse gjysne per gjysme intelektualf-puntore+ D.
me then gendrente ne mss to grupit Korces lme predeminence tp theksuar pun"
tere) dhe grupit to to rinjve (me shumiee derrmttese studente)?
Ne pikepamje merali gendrente gjithashtu ne mes to dy grupeve to tjere?
Kish ide to shtremberuara, to marura nga to rinjve per jo ne m~sen qe i kishin
keta?
Ka qene grupi qe ka zhviiluar., pas grupit to Kerces, aktivitetin me to
madh ne pepuil?
Vija palitike e keti grupi ka patur keti karakteristik8 themeltare} ka
gene aje vi je nderm jete se midis to dy grupeve to pares nje vi je ne pez ita
"kompremisi" dhe shame me kentradiktore a je kenseguente? Kenkretisht~
a1 ado qe kishin bere per vete teerine a narednikeve mbi "herenjte"
nuk a m.h.nin as ruin a fshataresis, as ate to punterise*
b. Fercas>baze a partise~ punteret dhe intelektualet, ne nje rang. to bara>
barte? Fee aleate dhe rezerve~ fshataresia?
ci Urupi i xerces i jepte prieritet abselut praktikes. Grupi i to rinjve
teerised Ky grup i kish.vene ne nje rang si teerine, si praktiken, pa mes i
njehur asnjeres prej to dyjave prieritet.
di rohimet dhe kallzimet ne pelici nuk i pranente?
SECRLT
<
11
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
e) 'peg j irai,. e LogUt kr nsideronte si n j e reg jim qe duhe sh luf tear ?
f ) Qkupacionin Italian, ne shembullin e grupit to to rdnjve,, a konside'
rsnte si nje fakter pozitiva Mirepo. vetem ne terrenin tevrik, dhe jo ne ate
praktik? Ne terrenin praktik, bashkeheshe me grupin a Korces, duke njohur new
vo jen per to luftuar kete ekupacien italian, sepse ishte rruga me a mire per
to f ibtar kredi morale dhe kapital polit ik"
Me formimin e partise, pas grupit k?munist to Karces, anetaret e grupit
to shkodres tune postet a dvta ne udheheaje dhe ne kuadrin a mesme?
Vetem keta tre grupe pranuan to shkrihen dhe to fermojne nje paw
rti to vetee `komuniste, me nje platforme politike e organizative shume to
ndryshme nga ata to tyret? Dy rupet a tjere, domethene grupi i Zjarrit dhe
Grupi i A iko Xoxit, nuk pranuan to he gin dere nga autanemia a tire, as nga
parimet dhe idet a teerit a tyres Keta dy grupe to fund.it qene me teper to
Internacionales se katerte, me sirrpati me shume per Trockin se sa per Sta.'.
limn, qe urrenin n jelllo j siL~Rusine sovetik~ ashtu edhe Angline, j rancen
SECRET.
pl3>
ose Ameriken "borgeze kapitaliste"e rikepamjet e tyre teorike kane qene me
nje yule to theksuar ...aMi4 oinarodnike? Le to shp j ego j
karakteristikat a tyres
URUI'I I ZJARRIT.. lshte grupi nje i vjeter qe vetekonsiderohe she k?munist?
Xri juar me perpara edhe se grupi i Korees, zakonisht nga. elemente qe kishin
kaluar kohe ne Gregi,, gofte si studente, gofte si puntereo Ky grup kish ve-
tern shefe dhe jo antareo Shumica a tyre gene intelektuale ese autedidakte?
a~umuri i tyre qe teper i kufiZUar dhe, ne mos gaba j, nuk i kap erxente to 40
vetet? Midi s tyre permend= Spire Koleken, nje fare Xhe1a?. Rusi et j ?, emrat e
to cileve jane lene ne harrese prej kohesh? Ky grup pretendente se kish vu??
len a Kominternit ti gen jeshte r per to vene vete-veten ne pozi to me to privile
g j iuara i, to s j elle g jo j a nga Athina? trade qe a urrente hashkimin rev jetik
Ky grup as aktivitet nuk zhvill?nte, as peril jek je per to shtuar radheto Qene
me toper "komuniste to sallonit"..? "politikane kafer~esh" dhe "perparimtare
sepse keshtu a kerkante moda"? Sagazhi i tyre politik pennbante tere idete
e troakit dhe,, ne to n je jten k?he, to gjithha teorite a "arheomark iz'nit grek"q
lrryme deviacioniste brenda-per"brenda pattis koministe greke ne vitet 1930)?
as fermimit to partise,. Icy grup u shpartallua. Miaft nga anetaret a tij., qe
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
'Si
ne kohen a shkrirjes se grupeve refuzuan bashkimin,. a lane grupin a tyre dhe
u bashkuan me partine, ne fillim si simpatizante partle dhe me yen arriten to
behen edhe antare dhe to marin, si Spiro Koleka, poste me pergjegjesim Te tje.'
re, si Khelal Rusi a Amdrea varfi, u pranuan ne parti gjate luftes, per pas'.
taj, ndefta sepse nuk i forcuan kurre p.zitat e tyre,, u perjashtuan si to "pa
deshirueshem"a Ata pak qe mbeten aut.nene, si individe., hegen d.re nga ode
aktivitet gjate kohes se luftes sepse ishin elements to frikeshen, druanin hem
arrestimin a italianeve hem vrasjet misterioze to partis kemuniste? Zaten in'.
fluenca a tyre ka gene zero. i pe rmenda ketu si grup vetem a vetem per to pie-
tesuar tablone histerike to levizjes komuniste ne Shgiperje
GRUrI I NIKO KOfT.> U krijua thuajse r to njejten kohe me grupin a to
"rinjve"o Kryetari i keti grupi ish Nik.~x?xi, puntor shame aut.didakt, i cili
sap. ish kthyer ne Shgiperi aty raga viti 1932o Me perpara kish qene ne Gregi
per disa vjeteo
Struktura organizative a keti grupi ka gene pikerisht Si aje a grupit to ,
to rinjve, ?fa~v Idet p.litike merali, teerite, pe ashtu identike.
Zaten, per saktesi duhet to theksoi se r erigjinen a fraksionit to nnastas
Luies dhe shkeput jes se ti j nga Gruai k.nrun st i Korces ne grup xxtz me
vete., auton?m,xMkt gendren Nike Kexio Ky ishte"iminenea a hirte" a Qerrit,
sepse kerk.nte qe to shtinte ne dere fraksionin a keti. to fundit. Mirep. ~Ok(RI
prefer.j to ruaje shefllekun per vete?
Antaret a keti grupi, pervec to tjerave, kishin edhe kete pikepamje$ p.
to to zero p.lieia, po to to torturoje, duhet treguar a kallzuar cd. gje qe
di.: asta j ne g jyq duhen kundershtuar, per to kthy r kete tie n je tribune to k.-
munizmit? E verteta.eshte se kete "teen" to cud1teshme qe komunistet duhet
4u1/,kt at~Sl I:
to tradhetojne"sh.ket a tyre", a cpiku vete Nik. goxi nga koka a tij? rse~
sepse kur u arestua nga gjindarmer?ia a Zogutse bashku me shame kemuniste to
tjere to grupit to to rinjve, to Korces dhe to Shkodresg rrefeu cd. gje qe diw
nte? Te tjerit i ng.rdhen ne dru per nuk rrefyen gje, k1, domethene Nikna., me
to ngrene kopacen a ptre rrefeu cd. g je. Uhe, pikerisht per to just ifikuar
sjelljen a t1jlair u lirua lsepse .rganet a ~:;licis nuk a burg.senl nxorri
"terrine" a tijo
Le to theks.j, ketu, se influenca a gruNit to Nik. A.xit qe identike me
ate to grupit to zjarrit., .se is k me e_madhe. $aza a rekruteve to tij gene
SLCRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
studenteto Tere aktiviteti i keti gzupi kufiz.heshe ne luften qe u berate
grupeve to tjere per t'u rrembyer anetare, me gellim qe to shtonte radhete
l'~rrte dhe nje "iuletin jeshil", nje fare gaz to to s hapruillografuar ne
ar die `1 Uf k l1`! Ada
ilegalitet, gadi ads dystre muaj nje here., ku lnatyw
j11,;/les~j
risht me.pseudenim dhee t
jeret?
;A ? U
vra misters?zisht nga partia aty nga 1943 sepse ekzistente Erika se
flies shkonte ne polici dhe tregonte at? qe dintec Ne kehen kur u vra,, grupi
i tij ish shperndare, ish ckrireo ~'jesa a studenteve qe peruenin bazen a gru,
pit to ti J vjetra me pare, shkuan ne radhet a partise sse to rinise komunie.
*te ? Ay kish mbetur n j e sh 'f pa vartes., n je kryetar grupi pa grupkre j t i
izoluar dhe pa as me to voglen influence ne levizjen komunlsteo by ka gene ne
U
ap?g jen a ti j aty nga it 1937, perpara se to arestohe hee endrimi jo bur.
nor perpara policis a diskredit?i jo vetem ne syt a grupeve to tjera, per
edhe ne syt a anetareve to grupit to tij? Mjaft nga keta antare, bile, kalu>
mn qe perpara arm:.a.t to mortis kernuniste ne radhet a grapeve to tjera, siw
0
domes to gmpit to shkodreso Asnje nga antaret a grupit to tij nuk arriti
to behet ndonje here eksponent i rartis kemunis+e shgiptareo Maksimumi arri'-
ten kuadro to mesrne partied 't`Vft' kc dJ Er
nizative to ateherashmA to artise komuniste shgiptare; kje do to jape nje id e
do to shpje eje
to garte edhe mbi. menvr,en e veerimit to Partise,finetodat me to cilat drejto~?
nte, format me to cilat atx *mk ?rgafllzante dhe aktivizonte masat.
a Shih tabellen Aug qe shenej ketu poshtes
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
? thte? KomUpetencat e t. j k esore kishin to bpnin sid?mos me kuadrin, me ven*
w 19 "
Tabella na tregon se me 1942, domethene me pak se nje vit pas fermimit
to partise komuniste shgiptares kjn organizate kish nje strukture mjaft to
pershtateshme dhe efekti~e per punen klndestine?
Aj? tregon se Kmmitetet gark?re 11dheshin direkt me K?mitetin Jendr?r?
C omitete rethe, sikurse ka sot rartia a 'panes, nuk kish?) ~e gark, imediati4
K
sht pas Komitetit., natkor to partise, vi.nte Komitpti garkor i rinise?
o
Komiteto garkor i rartise perheheshe nga '1 veta zakonisht~
1.< a retari volitike Ky ishte i plotfugishmi i p~rtiseb Ne ate kehe
?
kur lid~jet me cendren gen., shame to dvbtP dhP ?e veshtira, Icy kish inisiati.'
0
?
va dhe pergjeg jesi to nedhao Fjala e tij ae f ja.1a e Kemi! et't Qendror?
0 0
2?~ 5ekretari organizatif? Ky ishte ndihmesi 1. tij i pare, dsra a dja.
00
d.os j en e personelit, graditnet, denirnet, et j ?
o0
:?- rergjegjesi ushtar.:k? Ne? kerapetencat a tij caene tetem cesht jet e
0 0 p? 00 0
cetave partiza.ne ne omal, Ky intereasa~,eshe me organizimin e tyre, shtimin e
0 0 0
tyre, aksionet qe do to 0z~ivill?onin; et j * Terreni i panes se ti j, pra, nuk qe
o 0
gyteti, por maii? ? o
4?w rergjegjesi i Agitacioriit dne i Fin^nces# Ky rnereshe me vropaganden
? trvKt
~
botimet ilegale,i(shtV'Pien a tyre dhe admi.nistrimin e
e rartiso ne gark, me
0
fondeve to partise (gifshi~n keto to ardhura nga kuotizacionet a anetareve,
gvfshin nga "ndihmat" a popu1l~sise)?
'~?- rergjegjesi i ~simpatizamteve to partise? UQtyra kryesere a tij qe
Puna me sinpati antet epartise, kentrslli i tyre dhe peraenlrimi i' s.ktivi
tetit to tyre'
q,?.. rergjeeai ose pergjegiesia a grave? Kjo pergendronte dhe drejtonte
punen me grates sikurse a tregon edhe enri?
7?- 1ergjegjesi 1 rinise? (Shnjegtmet lane to kota)?
Afer Komitetit garkor kM partise ndedheshin zakonisht 2 anetare partie,
pa gene anetare to gar~orit, ror qe lidheshin direkt me 'te? Zakonisht gene
njerez to besimit to madh? Zeta ishin~
a) rergjegjesi teknik? Uetyra e tijs Sigurin i ba.zave i1~-ga1e ne gytet,
per~ajeii ja e legaleve jash.e gytetit, kerrespondenca ep~stolare a garkorit,
et' 0 ~a'We t%e ~ see!G'P L a 't;7 e ,1 / E
SECRE]....
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET.
tct Jv1 d:? tf e
h) " i i n1e itevA gierrilie to gvtetit (i dvti ne radhe, or j?
nga rendesia)? Thase se cetat partizan' dernethene formacienet a armatosura
legale to partise, lidheshin me pergjegjesin u9htarak to garkorit? Njesitet
guerrilje to gytetit, qe perbesheshin nga elemente ilegale je vetem per arrru
kun por edhe per antaret a partise, due qe mereshin me sab?tazhe, atentate,
etj ? brenda gYtetita lidheshin me kete? ?~frsfi~~r~~e~'e `~~ r~~-f~~~ri~~~rfr'~~
(lmediatisht paK01itnt.it arkor to partise kam Irene omtetin garkor to
e
n ~}hc~ e,ax~,.rtm --~~
rint o ,,,nt emu, .. a lrpi-j ?~o-~,i i-nL.i ~. ~~n na w t;, c- rr7i ~- ~h..n wr.~~~:. ,,,? ra,?~a'ij
. _~,ce arsi- ~ _ ~ ::~., ~..,, ~ ~
konsideroheshin me kapacitet e besnike?)
Celula t, sikurse tregon tabllo j a, qe .~e organlzatat-b ze tr partise koiru-
nis?te. !iihe ate, perbeheshin nga 7 antar? partie* Cecili me.n a pergjegjesi
to caktuar? 4ene, tie miniature, konitete gark~reg v,tem se me funksione me to
kufizuara, gjeagrafikisht dhe organizativo"politiki.sht*
r~eperrn,jet 7 arnetareve. to sa j, celula lidheshe
A._ me masen e grave - nepermjet grave simpatiante partie;
B. me masen e rinise - neperrnjet to rinjve kor~luniste;
C?M me njesitet guerrilje (te perbera nga antar' partie, mse simpatizante
partie, ose to rin j kc- iuni ste, cse to rin j antif J shiste) - neperrnet
pergjejesit to njesitit guerril;
D?., me kre jt popullsine dhe shtresat e ndryshme to sa j - nepermjet perg jew
.u4fl, t'
gjesit to to simpatizanteve' (Grapet a ajmpatizanteve gene ne realitet
celula partie to v rteta; mbi sirnpatizantet ushtroheshe a njejta disipline e
;ac iJftlf(keslx ~QlFk e ' ~ t iti` t,4,u f r ra ;
partise~C e nje forme tranzitere e Gila i jeptp rnundesine partise to sigurofle-
sh? me mire dhe to kontrollvnte elen*tti~ qe do to hynte me van ne parti, per
t'u prere rrugen provokatoreve dhe a erezve to dvghirnte)o
page mbi strukturen organizative to Partise komuniste ne vitin 1941 e si.
domos 1942?$ahet to theksoj, ketu, se kete strukture, me perjashtime e ndryu.
shime jashtezakonisht to parendesish~ne qe nuk viejne t'i pexmend, rua,jti pa-
rtia kemuniste shqiptare deri ne kohen a hikjes se gjernaneve nga Shgiperia,
domethene den sa mbaroj lufta dhe partia erdhi ne fugi si a vetmia parti qe~
veritare.
Fame anen organizative to Partise kornuniste shgiptare, qe porsa u theme-
1ua? Jo to shpjegoj tani aspektin politik' Dhe me dulcet se p? mos shpjegenja
format a punes, nuk do to kuptoh~she as ara politike?
SECRET'
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRETI
Gn pet a vietra komuniste qe ekzlstonin Para 9 nondorit 1949 kishin
n je program dhe n je vi je poiitike qe riuk mend t~,. afronte kurre me populln.
Ato gene shume sektareg
Ne ces~tjet e mora~it: parimet e vjetra moraliste to grupit to to rinj-
vex qe kishin zene vend edhe ne grupin e Shk?dres, u denuan. Komunists me njo
moral aqe to degjeneruar ishin to urrejtur j? vetem per opinionin publik shgi-
ptar, por xx x edne per epinionin publik france-s ase it..lian, qe njihen si
in jaft "te lire" ne kete dre jtirn? Maas udhezirneve to ! i1adin opovicit,, morali
i partise u br shun i ngurrte, qe to pgrshtateshe me tradi.tat dhe zakonet
shgipeo K7 moral, pa fri'.{e pcrgenjeshtrimiisht~fkrejt puritan
ne mareh.eniet burre.grua` Ay u leshua vetem tie pragun e "clirzmit". eg jithe
akuzat e "Ballit kombetar" kunder rnoralit komunist to asa,j kohe, a verteta
eshte se partia, deri ne pragun e cl3rimit ka x gene teper ekzigjenteb
Jane pushkatuar partizane, antare pantie dhe kuadro me pergjng,jesi vetem e
vetem sepse kane here ne maredhenie seksnale Vjech jet ne
faJmilje, to nxitura deri atehere~. u d4 an kategorikisht. Grindlet ne fami>
.
se(per aktivitetin e to rin jv,. Me perpara m1e1entet Q grupeve a kishin per
detyre to prisnin 1idh j et famil jars me to vj etrit, i pengonin ese jo ne punen
e tyre, vetem a veteni qe to tregornin kes ' "indipendencen" tyre d e"revue
1je u eliminuan dhe ato i.e,joheshin vetem atehere kur prin1erit beheshin penge>
?:w =
lucionarizrnin" e tyre.
Ne orientimin politik~ Frropagandimi i Iashkimit Sovjetilc U VU ne plan to
pare. U denuan keshtu p1kvp.m,jet dhe ?pinieni i grupit to to rinjve se mare*
kish ne program inediat "Shgiparine 8 v t, " Shih traktet a pars to keti
grupa). Mildain 11opovici, sigurisht sipas udhe~imeve nga jashte,, vuri ne
d.~nle Qe +rd' er'efite j
program "Shc iperi.ne demokratike ponullore"? Ky ndrvshim parulle L.L.Jlrr ja taker
tik krejt tee re' Ajo niseshe nga parimi se Partia komuniste duheshe to
kamufloheshe, to fshihte gellirin final n, nenvre qe to grumbullonte reth
Si shtet "kapitalist" F?usLne kur sulnei Finlanden. Kjo pikepamje u denua rena
de dhe u tha se ne asnje cast Rusia nuk mund to veproje Si shtet kapitalist?
Grientjmj brendaMper-brenda vendit, donietbene ne kuactrin naciona1, ndry-
shol kryekeput. Grupi komunist i Korces bente nje politike shame klasiste? Ay
dheniet e Shgiperi se duhet to ishin ne nje plan('barabarte si me Bashki.min
s ov j etik ashtu edhe me shtetet kapita iste+ Grupi i to rin jve a kish akuzuar
SECRET.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET,
vetes to gjitha forest a vendit, pavaresisht nga origjlna a tyre. Jo "aleance
me shtresat a .shtypura, kunder elementit cfrytezues" "sic qe parulla a vjeter
e grupeve, por "aleance me to gjitha klasat, edhe me bejleret, edhe Me bajrak-
taret, kunder ekupatcrit to huaj"s Pra, jo lufte per fitoren a komunizmit ne
Shqiperi, per lttfte per dbimin a ltalise fashiste~ arena private, qe ne koben
e grupeve luftohe8he Si burimi i tere to kegijave, ? dekiarua a paprekeahme,
e Shenjte? F?riia e geverisjes se Shgiperise; lair t' cl1roheshe, pretendoheshe
qe nuk do ish diktature, por demokraci Reformat qe do to beheshln nuk as to
beheshin me "rrugen sov j etike" por me "rrugen 1.ihera1e"= Etj. et j?
Te gjitha klasat, to gjitha shtresat, gruaja dhe; rinia shikonin ne kete
program e vije politike to perfagesuara asr~iratat e tTrre dhe interesat e ty>
re' Sektarizmi i vjeter- i ngurrte, i kish lens vendin nje iiberalizmi to ri,
to ndr.tur+ Ky liberalizem ishte i destinuar, sikurse kuptohet, to maskonte
qel? ime t e verteta to artise omunlste, dhe t,a paragiste ulkun si geng j ?
Ky program politik, pia, i ndihmuar jashtez,konisht nga idete atdhe-
tare qe gen]ronin ne bazen e ti. (lufte kunder okttz)at,orit italo-g jerman} i
dhane to gjitha m.indes:;te ~artise, aysh nfillim, to airohet me masat dhe to
vihet ne udheheq je to tyre d ne ryteta Cetat e para partizane dhe s jellja e
tyre e lidhen me masat e fshati t'*
Krltja e autoritetit dhe e prestig;it to ~a.rtise ne masat u be aqe e
shpejte, sa qe rniaj par; thetnelimi.t to sa ~, partia arganizoi, njesitet a pare
*te u~a
to armatosur( # het to shpjegoj sq ne ate kohe ?kupacioni Italian kish sjelle
nje anarki ne vende Karabinieria a okupatorit nuk round to siguronte getesine
e fshatarit? Ne mal kishin_ da1A ha. jdu?eg qe grabitnin sisternatikisht fshata'.
ret a geteg tradite kjo e lene ne Shgiperi qe nga ek~1pacioni eteman? Ate qe
nuk munden-ta Benin organet~e g j indarrneris italia1te, a bene cetat partizan.
1{~7JojiI1 r1/ldi,i.tt' ~ECStrlt', . ?
Kemunisthndre jt ketyr. a cetave ha jdute togen ke}e vi je u perpogen me ane
bisedimesh t'i beine per vete, t'i ktheJne neDe>bta partizane? Ata qe nuk prate
nuan to vihen non kontrollin a komisareve, a ndogen dhe u luftuan. heper fsha-
trat, shteti kishte done te.medha me bereget,, me lash .domethAne ajo qe quh&'
she atehere xhelepi, e dhjeta, etj. Keto depo u :apes nga partizanet dhe iu
shperndane aopuilsisd fshatare? Sjellja morale e.partizaneve me popullin qe
shume rigoroze. ~1sip1ina a tyre a h`ekurte; nuk le joheshej~ arroganea9 to ker+
a
kuarit e g jelleve to mira, eta
0
SECRE!
LEtE!
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
&CHET
A 2 M
Ne fillim to 1942, ne mal, nuk kish asnje force tjeter to organizuar ush??
tarake? Balli Kombetar i rnceri cetat e tij to Para nje vit me von, nga fillimi
1 i94?
atyrisht, ky faktor, lidhur me ?rientimin e ri politik to reartzse komun-
iste qe u pershtateshe to gjitha klasave, beri qe Partia to ng itet me rIthXIie
to shpejta perhere e me lart?
Shkurtirrssht s
Partia konraniste cfryte7?i si jo me !Mire situaten e ate"
hereshi ' Eskterienca e grupeve t~ y,jetra kornuniste, sad? qe e pa.renc esishme,
i sherbeu jashtezakonisht per punen ilega.leo F'o aqe shume sherbyen edne anc'
Caret e ketyre grupeve ? ( Jo to . jith anetaret e grupeve to pa.ra kornuniste u
pranuan rie parti? Shun prej syresb mbsten ja4hte partise; nje Pjese nga keta
qe rnbeten jashte u caktuan si simpatizante part..ie, pjesa tieter, me a madhe,
u caktuan ne rinine komunisto ? K jc shp jegon dha are syan perse, re 1941, parts
kish vetem 244?,~ anta re parti e e.f ektive maksirr'ntir1'ti a) A j o vepnro j ire gym qe
ne fil~.im, e S1gurt se p'r cd.o kc)mun13t to vrare case to ar' stuar, Be pgxa"
min e ri, da to vinin pas saj ih jetra to t,jerm? Ne kete pure e ndihmei shame
politika hezitante e Zt lise' Org net e okupatorit na Shgi ri e nenvlefte uar
ne f illim rrezi'kun a Bartise koratniate ? eak&ioni i tyre; qe i 'xxte~ Leviz jen
k?mzniste e nenevieftesuan edhe iniividet antifa.shiste nacienaliste r fillim.,
duke a konsideniar si nje "1ecr1 je cilimijsh", si "rje levi je studentesh to
ekzaltuar", leviz je to cilen muncl to s htinin rye do re kur to donin~ E arthm ja
e afert tregoi se 1L garite e tyre gene r:hurre to gabuara? Xur filluan to hy".
nin ne vane kata na.cionaliste to vjeter, qe shuce void ita gene to vjeter
jo nga moshe, por me e keq ja ish se ata gene politikane to vjeteruar'
Situ.ata r6ve1ucionare e ateherehhme kerkonte njerez energji.ke dhe guximtare?
Ata u treguan to ~loget dhe pa eksperiences ~'a frike pergenjcshtrir~i avancej
se ata ishin kaperxyer nga kohet? Netodat e tpre dhn eksoerienca a tyre qe mu?-
ishin to Taira
nd to nje cerek shekulli me pare, ?~tX1L ishi.n to dernoduara me
194?b Situata e atehereshme kerkonte disipline to hekurt? Ata jetonin the
vepronin ne nje anarki to ~Iote organi7ative'? Situata kerkonte aksione, gafw
to dhe vetem dertostrative; ata e kufizuan aktivitetin a'yre ne bisedime aka"
dernike neper kafenete< TAre piusei e partise gene rninuse r 'ta?
CT)
SECRET;
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
A
SECRET
erg j ~i a ny .? i .4 Se IIL e.
Kuah a mori inisiativen per formimin a 1'artise komuniste s iptare dhe cil t
ura n o`c~hen e e s?t to ... .' ..~`~'~-?-~ -
gj.~'ersikrimi _.~ .
Inisiativen per formimin a Bartise komuniste shgiptare a muaren kryetaret
d.he nenkryetaret a tre gruvev,e to vjetra kcmuniste (Grupi i Kerces, Grupi i
to rinjve dhe Grupi i Shkodresl, to cilet gene
Ko;o Tashkua dhe Mihm Lakua (per grupin komunist to Korces); Anastas i-'ulux
dhetNasi Mariani(per grupin komunist to to rin7ve) ; Zef Mafia dhe Vasil Shantua
Shkod re$) a
(per grupin komunist to * txxKryetaret a dy grupeve to tjere komuniste:
Niko ' GX +pcr grupin qe mbante emrin a ti j ose "Grupi jeshil") ce n j
e fare
mbiemri
Vang jell loft i to cilit nuk me kuitohet (per Grupin e "Z jarrit") refuzuan
shkrirjen dhe formimin a nje partie unikea
Nga keta persena~
KOCO TASHKUA: Rron edhe set' Duhet to fete rreth ~O v j. Kryetar i Grupit
to Korces. Nuk ka bere p jese kurre ne Komitetin gendror to rartiseo Kur u array
Lisa nga Shgiperia kishte postin a nen/ministrit to jashte*
~j
per aftesite dhe kapacitetet e t;1, por vetem a vetem si veteran komuniet q~
nuk i ka sidle dallavera dhe veshtiresi partiseo Mereshe me ceshtje adminis-
trative, a+c shkresa, etja Gjate tore periudes se revelucienit ose luftes nt~k
ka ushtruar asnje funksi,n to caktuar* Qendronte prane Komitetit qendror
dhe prane Shtabit to pergjitheshem me'??funksione ''nderi Caktoheshe nga nd?-
nje here per bisedime inc individe nacionaliste, me gellim qe to afroheshin ke-
to prane Keshillit to perg itheshem antifashist nacional.Clirimtar U~AMI shgi-
ptarl o rer kete aresy-e ish zgjedhur edhe anetar i keti j Keshilli?
Ka mare pjese ne levizjen revelucionare qe ne moshe to re, si anetar i
Grupit to "Bashkimit" tkeha a Fan Nolit ne Shgiperij? Me ardh en a ZQ t n e
gu e
fuqi U924), u u arratis nga Shqiperia dhe shkoi si emigrant ne Rush rasi
qendroi n j e kohe shume to sh kurter dhe f rekuentoi n j e nga kurset a ateheresh~e=
to Kominternit, eshte nxjerre jashte Rusise per to punuar me emigracinnin
shgiptar qe u arratis nga ~hgiperia me ardhjen a Zogut ne fugi? Lshte perzjere
ne punet a KONARE.s ,K?mitetit national revolucionarE, i cili grumbullonte
perfagesues to ndryshemj to se majtes, elelente antizogiste ne emigracien, dhe
Komitet i cili falimentoi perpara 1939wes~. mbasi u shperndd nga grindjet qe
e brenin perbrendao =Ka qene per disc vjete si emigrant polit.ik ne France,
Italiy Austri dhe Shtetet a Lashku ' ke s4 arch i ne Shgiperi m jaf t
UL.VI IL I
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET,
kohe perpara okupacinnit ushtarak to Shgiperise nga ana.e ltalise fashistep
duke perf'ituar nga falja a Zogut4 Ka gene sigurisht i derguar nga Mos.ka,. dhe
njeri nga bashkepuntoiet me to ngushte to Ali Kelmendit (shih mbi kete emer
pergjigjen I) as arratisjes. se Ali Kelmendit nga Shqiperia ne France, mori
kryesin a grupit be Korcess post to cilin a mbajti den. sa Icy grup u shkri ne
partine komuriisteo ras "clirimit" to Shgiperise, ka ushtruar f\in.ksione to
ndry me, kurdohere si kuader i Minist>eis se jashtme dhe ka.gene respektivi.+
sht minister i plotfugishem i Shgiperise ne Bashkimin Sovjetik, minister S.
plotfugishem i Shgiperise ne $of je lBullgari) dhe ma ne fund nenfainister i
jashtema
Njeri jo i qarte politikisht dhe qe mund to be je gafa politike po to moo
kontrollohet nga afera K?ke forte a kapriciez si karakter. Nevrastenik dhe
pak i shogeruar" rartia nuk ka Natur kurre konsideracien to mire~per aftesit
C tij personaleo ~eritat e tij pergerdr,hen vetem ne kete% i birthn, pa pre'
tendime to medha~ komuni st i kal ibrit to v j a ter; me ndo n j o me koken a ti j
por vetem me koken a to tjerevev ~shte perdorar keq nga Koci i K?xesi 1~nveri
e simpatizan dhe a don si "shef" i dikurshem i ti j, ndofta me dashurin a rote-
nesit `'per profesorin dashamires>a Mehmeti a perbuz per pazotesin & ti j,~ ~shte
nje kuader qe a ka bere koken a tij dhe s'ka c'i jep me partise. l'espektohet
veterg a vetem si nje nga "baballaret" a komunizmit ne Shgiperi.
MIHO LAKUA:?~ Nenkryetar i grupit to Korces. Ka gene kurdohere ne Shgi-
peri dhe nuk ka dale $ujitwx ne rerend ima rer nje kohe, kur ish spume i ri,
ka shkuar si puntor kepuceberes ne Rumani, ku kish far' e fie to ti j.e Ne Shgi-
pert a gjeti AU, elmendi nga 19311932 the a ka mbajtur shume afer votes se
tija Lshte nje Koco Tao i dyte= Gjate luftes nuk ka patur asnje funksion,
Jo veten epse i mungo jne of te,site por edhe sepse qe ne moshe to re ka gene
i semure rende Si tuberkulloze Ka gendruar vazhdlmisht neper senatoriumet dhe
shtepira pushi> por kurdohere si anetar partie. Koci i xoxes e
kish nxjerre jashte partise si element "te ravlefshem"i U rifut ne parti pas
kongresit to pare, pa asnje funksion r-e pushtet ose ne aparatin.e partise+ Nga
1954 (fillimi i vitit), rartia qe nuk dinte se c'ta bente dhe me gellim qe
t' i k ri j o j e kondi to j e to se me to pe rshta t eshme per s emend j en a ti j., a caktoi
minister to Shgiperise ne Bukuresht (RumthiiJSECRE1
rdhe Icy nuk ka asnje aftesio Rron me lavdine a se kaluares si..nje
nga "baballaret" e.komunizmit ne Shgiperie Shume i dhene pas rartise?
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECREIj
ZEF M&i1A. 'ryetar i Urupit komunist to Korces* Duhet
to jets reth 50
vjec. Ndersa Mih? Lakua eshte lindur dhe ka banuar kurdohere ne Korce, Icy esh''
to lindur dhe ka banuar kurdohere ne Shkoder. Ndersa i pari eshte pa kulturey
Icy (domethene Zefi) ka shume kulture+ ror kultura a tLj eshte kulture priftio
Shu ie skolastik. jeri biblioteke dhe Jo aksionie ~shte vene ne krye to gnt'
0
pit to Shkodres vetem nga rrethanat anormale to atehereshme dhe ndenji deri
sa u shkri Icy grup Ka gene anetar partie l.por ne an je fern) deri aty nga
funcii I 142e ~e atehere eshte perjashtuar si prkrahes i Ana~tas. Linos
tkryetar i grupit to to rinjvei dhe nuk eshte pranuar me ne parti? Ka ndenjur
luftes
jashte leviz j es revolucionare g j at e g j ith kohes se Si. individ
i braktisur ne perithoro Nga 1946 K?ci i X?xes a arrestoi sd element to ciy-
shimte, ose me mire si element qe mund to perdoreshe per gjyget a mepastajme
qe kishte rider mend to trillonte Icy person (sipas shembuilit to Trockit e
Tukacevskit) me qellim qe to cdukte 1 nver Hoxhen dhe to tJeret qe kishte ne
plana rag Kongresit to pare, demethene pas pushkatimit to Koci xoxes dhe prime
shjes se maredhenieve ?ieograd4Tirane, Zef dales iu dha nje pune si drejtor
biblioteke shteterore, pnr pa u pranuar ne parti?
., jeri qe ka humour edhe ate pak g jak qe mund to kishte sa ish "shef". Ka
karandisur nje levere.Q dhe humour cde persona.litet Ndofta edhe sepse eshte
aqe miop, sa qe praktikisht konsiderohet i verber9 liy metra fang hundes se
ti j, edhe me g'jyslyke, nuk dallon g jee Njeri ne to c ilin rartia nuk ka begin,
0
por deri ne ate mase sa to konsideroje si to nevo jeshme izolimin a ti j ne burg
ose ne kamp pergendrimi'
VASI. SHANTUA:.. Ish nenkryetar i grupit komunist to Shkodres dhe ne fakt
shefi praktik i keti grupi. Zef Mala qe sa per formem Sekretar organizatif i
Komitetit gendror qe zae f ormimj n . e rartise'' U vra buze ligenit to Shkodres, si
ilegal, ne perpjekje me italianet, aty nga 1b42?
.ANASTAS LULUA.
Kryet~,r i ~rupit to to rin jve+ Mbeti jashte Komitetit qe,
ndror !e formimin a rartise kemuniste, si gjith kryetaret a tjere' U vra nga
partia, fshehtazi, ne veren a 1942~se l~ per aresyet qe shpjegej ne pergjigjea ip
NASI MARIANL< Linder ne Korce. Vjec 45? Kryer tekniken a Tiranes.(shko4*
lie a mesme). Nenkryetar i gru it komunist to to rinjveo Anetar i thjeshte
partie qe me formimin a partise komuniste. rer aresye se u ngaterrua me frak.
sienin a Anastas ~ulos me 1942 u dbua er nje vit nga rartia dhe pasta j. u
. SECREt..
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECF:,
27
ripranua, por kurdohere ka gene nen n je fare kontrelli? G jate luftes ka dale
ne mal Si partizan., por nuk i Jane dhene funksione politike ose ushtarake?
Ka gene ne perioda to ndryth me intendent batalioni ose pergjegjs transportid
Ngafillimi i 1945 ishte shef i transportit prane Korpusit to IIZ?te ne Shkrnw
derv Nga pezi i po ati j viii a shte ca ctuar si nepunes i mesme ne Ministrin e
rindettimit, ku gendroi deri nga 1947+ Me 1947 Koci i Koxes a perjashtoi nga
partia Si element antipartio U ripranua pas Kongresit to I're dhe i foro.i
disi pozitat a tija me duket se *shte nendrejtor i Bidrocentralit to Oaji-
tit L;;NIN, prane Tiraneso
NIKO AOXI:M Ish shef i grupit to jeshilte ese Grupi i Niko Xoxese U vra
me atentat nga partia ne Tirane inc 193 lShih pergjigjen a IwreJo
VNGJEL (mbiemri nuk me ku j tohet! o Shef i grupit to aajarrit a As n je nga
anetaret e keti grupi nuk eshte ekzekutuarD or asnje nuk arriti to mare poste
ne parti, edhe kur u futen, nje vit mbar formimit to rartisew Sen perjashtim
vetem SrIRO KUleka, tans anetar i Komitetit gendror, anetar i Byrose politike,
dhe shef i komision! t to planit? Koleka eshte n,jeri me kapacitet per periu'
den a tanishme? Ka kulture dhe zotesi= r.'shte goditur nga Koci i xmxes, cili
edhe a perjashtoi nga Komiteti Qendror, ku arriti to futet aty nga fungi i
1945.'es' U rifut, me posbin qe ka set, pas ' ongresit to 'a-re' Sipas rendesis
eshte i fundit ne Byreo Kam degjuar. se aehmet Shehu nuk a simpatizonte; nveri
e ka rerkrahur per afte sit a tij? Lshte jashtezakonisht punetor dh.e organi.u
zator i mire #yga vartesit e tij njihet si elelement qe punon 20 ere ne 24.
Futur ne partine komuniste nga fundi i 1942csea Buhet to mos qe nga ele'ex>
tet eksponente to grupit to 2jarrit, ndryshe nuk mend to ngjiteshe ne hierars
kine a partise~ rse6 Sepse rartia kemuniste nuk ka patur kurre besim ne ane>
tarot e ish keti grupio
Te tjere personalitete qe lojten rol ne formimin a rartise komuniste
shgiptare=
iNVEtt HiXHA? Sot sekretar i pergjitheshem i Komf tetit gendror to rrSh.
1Shenime komplementare nuk po shtoj,, mbasi kam shkruar dendur~s
YMi~k llISHNICA... Vjec 4A* Lindur ne Korce dhe mbaruar studimet per mjeke-
si ne Frances Nje nga kreret a komunisteve shgiptare jashte atdheut< vikur, ne
f illim to rartise, edhe sekretar pelitik i Kemitetit Qeixdro rs N jeri me kapa.'
citete dfa me kaLtr* to gjere udhehegesit a ;artise qe daheshe me
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET,
teper dhe respektoheshe nga anetaret bate per aftesit e tij dhe sjelljet kur~.
dohere shogerore. rozitat a tij iu shemben ne Konferencen a Mukjes, kuy si
delegat i Komitetit gendror to PKSh I njohu,r me mareveshjen qe ner~shkroi,
pales tjeter (dor~ehtene delegacianit to ?allit) to njejtat to drejta a pri-
vilegje qe kishte edhe Partia ne formimin a geveris se ardheshme ne Shgiperi
rer kete u cilesua si "kapitullant" borgjez., si njeri i devittianit to djatht e
nga Miladini a Bnver Hoxha, dhe si i title u likuidua ,g?d h a Komiteti
ua i4nerat
QendrorD Ne gevarin a pare shgiptare qe u formua ne tetor ibe 1944/kishte
kryesin e Ministris se Shendetesiseai mbajti sa per forme vetem disa muaj dhe
pastaj katandisi mjek i thjeshte me spitalin a Tiraneso sot a kesaj Bite eshte
ose me mire ishte ne fund to 19544es, mjek ne Serat ose Durres"
Njeri i zoti dhe organizator i mire0 Me me leper kulture se gjithe krew
ret e t 'ere to rKSh4 I
~ dashur dhe i sjelle me vartesit, prandaj edhe duheshe
shunie gjate luftes4 Guxintar~ Kishte nje to mete to madhe qe ishte shume pas
graves lye kundershtim me to gSjSith udhehegesit a tjere, eshte martuar me nje
10 $ntzlC pJi Ll"grua shame to bukur p r fare boshe nga mente@ 1'e lidhje me kete, kish zaksn
me ironi h, 't
te thosh,/se a pranonte edhe vete%"re to desha grua- (do isha martuar
me Sejfulla'aieshovena Gruaja nuk meret per mente"D Njeri qe ka rojtur edhe
sot nje fare nersonal.iteti, sado qe komunistet, edhe ata to vjetrit qe a nj.
hin, nuk a shogero jne SCPSC kane friken e Sigurimit. Koci i poxes, pikerisht
Si Gef Maim., !X mendonte to perdorte r g jyget a arthme qe kish ne plane ~4j
repo nuk a burgosi. ~idogofte ditet e lira to Ynerit qene to numuruara po mes
kish erdhur prishja a maredhenieve Beograd~Tirane me 19480 lShih shenimet
biegrafike qe kam dhene mbi nenkolonelin e ~igurimit ~hpend Dega)" ishte ele.s
merit qe a ka pranuar me dinjitet disfaten dhe nuk eshte perulurs
KOCI I XOXiS.?. Ish sekretar organizatif i nomitetit gendror to rKSB pas,
vrasjes Sc Vasil Shantos, domethene qe nga,1942 a deri sa u pushkatua,_ me
1949, si "titist".
KRISTO ThEMELKO (me pseudonimin Shulja)o Ije nga udhehegesit a Grupit
komunis t to Shkodre s s Ane tar i Komitetit gendror qe me f o rmimin e r artis e e
Elernend punetarA ra shkolle por i zg juar dhe organizator i nire? Luf tetar
0
individual dalluar! ras clirimit u bashkua me Koci Xoxen, i cili e kish
vene dre jtor politik to Ushtrise, si kunderMpeshe ndaj Inver Kexhes i cili
qe Komandant i gergjitheshem4 Me prish jen a maredhenieve Leograd Tirarne me
SECRET.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
M 29-
0
1948, u hoq jo vetern nga Komiteti gendror a Byroja, ku ish qe nga 1941, por
edhe nga posti si drejtor politik i Ushtriser ate nga 1948 u emerua president
i Bashkimit to kooperativave to artizanatit dhe ne ate post a lashe kur u
arratisa nga Shgiperia nc nendorin a 1954~eso
Njeri pa kulture por organizator i mires 5hume i dhene pas rartisea ra
ambicje~ Nuk qe element i lidhur me Kocirn per to fituar pozita, por me teper
viktime a ti j+ Shume i thjeshte ne sjelljet me var`e$lt a ti j edhe ne kohen
kur ish ne apogjea ~ezon simpati per trimerin e tij, meritat a se kaluares dhe
karakterin a shoperueshem~ 1 dhe sepse u ul ne po t1. ;v~r; ia? vhet me shii s
to mire sepse to tjerit nuk a druajne per aresye to modestis se tija
QEMAL STAFA.. Ish anetar i Xomitetit gendror qe me the-nelimin a rartise9
dhe sekretar i Komitetit gendror to Rinise komunistea tNako Spina ish sek.s
retar organiz~,tif i Rinise komuniste, dhe pas vrasjes se ~emalit zuri vendin
e ti j ! a U vra shume i ri dhe qe ne f illim to leviz jes ne rruget a Tisanes me
1942?
rILO rERISTEKI:> ~in&r ne Korcer Anetar i to pant Komitet gendror to
rKShe Nuk u ring jodh anetar i Komitetit gendror me Konf erencen e '-re to
vendit I.mars 19431 sepse nuk qe treguar ne lartesin a duhur ne kryerjen e
detyrave qe i ishin ngarkuaro ra shkolle, puntor hekurxhi., i ploget dhe pa
asnje afte;i politike - cilesi a dos*edoshme per udhehegsit~ Gjate gjithe
luftes arriti maksimumi zv/komisar 1,ta1ioni. ne Drigaden a IV.ite. as cli.
rimit ish 'shef i policis kriminale ne garkun a Korcesa I forcoi pozitat e
tij vetem pas 1~ongresit to pare, sepse u konsiderua si i goditur padrejtesisht
C
nga roci i Xoxes? Njeri qe perkrahet shume nga Inver Hoxha sepse k?.ne gene
kurdohere bashke ne kohen a Grupit to Korcesy si shoked
rersonalisht mendoj se eshte nje koke beshe. kane vene ne Komitetin
gendror dhe kandidat to Dyr?se a president to ~ashkimeve to pergjitheshme
profesionale vetea a veten sepse ka patur perkrah jen a madhe to -'nverita Vew
o tern a vetem sepse eshte nga shtrese puntore, vete puntor, shume i dhene pas
rartise,. modest dhe pa pretendime' Nuk i Ra dhene kurre shkak rartise qe to
shehe me bish.t to syrit~ as ngaterresa., as tarafe,, as perpjekje per ttu ngji"
tui perpjete~ ~shte nje kale qe heq nje arabe pa ditur as ay vete me se eshte
ngarkuar dhe ku shkon.
LIRI GEUAQ Linddr ne G jirokaster a famil je gytetare a mesme? bavuar
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
~.n .
w ~U q
studinnet per arsimtare. Antare e Komitetit gendror qe me themelimin a rartiae.
Ne veren a 1944ues ish a deleguar e plotfugishme a Komitetit 'endrar praise
Divizionit to I-re i cili u hodhe nga 'ugu ne Veri per vendosjen e pushtetit
komunist edhe ne Gegerie Me kete cilesi i forcoi shume pozitat a saj dhe as-
pironte to torpillonte Koci xoxen nga posti i sekretarit organizatifo Ne
plenumin a Deratit (tetor 19441 u akuzua per karrierizme.,. arrivizme, sektarip
zinc lpelitike personate kuadri me qellim qe to krijonte taraf), gabime to dei
viacionit to mate ivrasje to paustifikuara ne VPri dhe u hoq nga, Ycm,tt,f.
gendror* Ka gene pastaj, per nje kohe, presidente e Hashkimit tr grave antifa-
shiste shgtkptare4 Kur iu lekunden kembet edhe burnt to saj (Dali '~dre` ti
sepse u akuzua per politike tarafi ne V*ri nga Koci i xoxe's, '4r1 Gega u hoq
edhe nga kryesi ja a graves. U dbua raga' partia si element i pavief shem dhe u
emerua XR!US mesuese ne shkollen pedagegjike to Tiranes. p
arganizatore shume a zon ja dhe inc autoritet to madha N,j.eri qe nuk u
iA!
trembeergjegjesive dhe t inisiativave? L' eger dhe arrogante' 'shte tmerri
i kuadrove. 1shte nje Mehmet Shehu ne miniature. zonja dhe me aftesi por e
lige nga shpirtic zgjuar dhe me kulturee Tani ka ijibetur krejt e braktisur
dhe a izoluare Natyrisht duhet to jete Leper e pakenaqurat. sepse nuk eshte
tipi i Kristo Theinelkos4 Jashtezakonisht ambicioze?
RAMADAN CITAKU lMe pseudonimin natal Anetar i Komitetit qendror qe me
praise Komitetit ~endror to , artise
themelimin a partise? Ka patui~ kurdohere pergjegjesine a finances/dhe to
furnizimit prane Shtabit to ~ ergj itheshem dent sa u clirua Shgiperlas N jeri
i muzget, pa f jale, i mbyllur ne vet'vete Jo shum i kulturuar wr dhe as per-
son politik, por organizator i dalluar* rye ne qeverin e pare to eratit ka
pasur kryesin a Ministris se financave, dhe kete a ka mbajtur deri nga 1948.
Me 1948,, kur maredheniet beogra& Tirane gene ne kulm to perzemersise (ne
pragun e prish j es 1,i Koci i xoxes, per aresye qe kuptohen a kish emeruar mi..
nister to plotfugishem to Shgiperise ne Leogr.dT
I humbi pozitat pas Kongresi
to pare. Keshtu, me 1949 x u emerua nepunes ne degen a arkave to kursi it
ne Tirane$ Me gene se eshte organizator i mire, me 1952 u ngrit ne postin e
Drejtorit to perg jitheshem to arkave to kursimit ne. 'hgiperi? Aty e lashe me
nendorin a 1954'ese Shaine i dhene pas rartise+ runtor i madh? ishte tipi i
komunisteve qe jane ne udhehegjeo
aHJFOLLA MALESHOVA:A Lindur ne )a1 hove to Gjirokastres. Anetar i grupit
SECRET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
i
LR
6
"Bashkimi", orgarnizate a majte ne kohen a Fan Nolit~ Arratisur nga ~hgiperia
qe me ardhjen a Zogut ne fugi,. qe me "triumfin a 1'ega1itetit"? Qe atehere iku
ne Rusi ku ndenji per shume vjety Mbaroj shkollen e Kominternit per kuadrot I
dhe u emerua profesor filozofie ne universitetet a Rusise~ Ka qene pak kohe ne
Ferendim a sidomos ne Frances i 'dhi ri Bhgiprri kur ish formuar partia, por
sago erdhi u kooptua ne Komitetin qendror dhe zuri nje post me rendesio Ka qene
teoriku i kartise dhe eksperti i ceshtjeve ekon?mike? *s clirimit, per pike
pamjet a tij qe u quajten "te djathta" dish kunder metodave revolucionare ne
n fushen ekonomike, kerkonte nje rithn me to ngadalsheml a pPrjashtua nga Byron
a
ja por u la per nje kohe ne Komitetin gendroro lsh minister i Arsiaskultures"
6
id
Kur u dbua nga Korniteti gendror, me 194 u dbua edhe kryesia a ministrisa -ak
me von, sepse nuk pranoi to beje autokritike, u dbua'edhe nga partiaa Me 19!4
a
e bshe perkthyes to thjkeshteD Njeri qe po mos ish rrezuar Koci i X.xes dm qe
arrestuar dhe denuar$ `
Njeri politik, i zgjuars me nje pregatitje to shendo she kulturale a tee
a
3. dell are
rikee Me teper person/politik se sa organizator i shkelgyero I pelgen sporti
0
dhe tore dice lot tennis; edhe, kur ishte anetar i Byrose politike dhe personi
Nr? 3 nuk mbylleshe shume Brenda si to t jerete Me kapacitet dhe merita nga e
kaluaraa xa personalitet dhe koke"forte" Nuk shogerohet sepse kuadrot kane
a u'
friken e Gigurimitc rerberja a sotme a partise, lelement shume i ri) nuk e
njeh mire6 cashte harruar sepse u largua.nga skena politike ketu a 10 vjet me
pare, duke gendruar, ne krye to rartise, vetem per 2w3 v j et., dhe kete, vice
luf to e revolucionie
NAKO St'IRU.,. Arietar i Komitetit qendror disa muaj pas themelimit to tart-
isea Njeri shume i zoti' rolitik dhe organizater i dalluar. yrau~eten me 194?
ose fillimi i 194es~ ne rrethana to cisat me be jne to them se praktikisht ,
vra nga partia, a sidomos nga Kvci Xoxes i cili pregatiteshe to arrestonte .si
agjent to fugive imperialiste mbasi ish ngritur kunder marevesh jeve shgiptaro-
jugosllave, marevesh a te? cilat i konsideronte Si to favoreshrne vetem per paw
len jugosllzve?
bEDRI srAHN..> Anetar i Komitetit ~endror qe ne Konferencen a Litre to yen
mars 1943
dit, perg jeg jes i partise per qarkun a jirokastres qe me themellinin a rartis=
Ka gene me radhe komisar i Zones se pare operative VlorewGjirokaster.,. anetar i
SECREt
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
_ ,,SECRt];
Shtabit to pergjitheshem den ne clirin.n a 5hgiperise,, me graden general'
majara Minister i Asistences seciale per nje kohe to shkurter, urejtor poli*
tik per nje kohe t jeter, prokuror i perg jitheshem i shtetit) deri me 1941k
Ne kohen +- Koci XaKe 3 riuk i kish aspa.k pozitat to shendosha? Ish perjashtuar
nga tyro ja dhe mbikgyreshe nga Sigurimi si element qe do to arestohesh nga
Koci i Xoxes? I forcoi shume pozitat mbar Kongresit to '-re (19491 duke u
ne
bare sekretar per agitpropin Byron politikeo ier ambicje personate
e hu-sti e akuzoi s njeri to deviacionit to djathte dhe ne Kongresin a 1I?te
u hoq nga ~yroja por mbeti ne nomitetin 'endror~ duke u emeruar mii,ister i
Arsirnit e Kultures? U torpillua nga icy yost me 195!5 dhe me sa kam deg jar
eshte mesues ne 1lbasana
rolitik i mire dhe organizator i dalluarb N jeri i bute dhe qe sillet
mire me vartesit e tija Ka gezuar kurdohei*e simpatin a masave ~e partise qe
e njihninb Ka nje kulture to mire to fituar inc toper se sa ne shkolle me me-.
c!Yirt
nyre autpdidaktee Konsiderohet si njariu qe nuk eshte pajtuar me tremizmin
e majte to Mehnet Shehut, por nuk ka patur, kurre guximin t'i be je bale burr-.
nisht0 Ka gendruar inc teper ne pa:sivitet se sa ne aktivitet ne nikepamjet e
tij, ndofta sepse c shikonte qe "ekstremizme" Ish edhe er:ientimi i Moskes#
rer to shpetuar pozitat a ti j ne fund kish arritur edhe nn~ nje fare servilizmi
nda j Mehmet ahehutb Mund t'i permiresoje pozitat n~ orientimin a ri to Moskes,
por jo imediatisht sipas menc~imit tim? Dhe duke i permiresuar, do to arri je
perseri shume fart. Njeri qe a de vartine dhe ka idet e ti.j por nuk ka guxuar
kurr t' i ,
J: sNI icio. i~ pseudonimin Besniku. Ne nje moshe inc nverin, reth
Anetar i Komitetit gerndror qe me Konferencen a I-re (mars 194)? Ne fillim
sekretar politik per qarkun e Mores, komisar i yr1gades se V>te., ~x
zevendes/komisar i Divizionit to Ire, komisar i norpusit to r-'re? Me 1945
U dergua Si minister i plotfugishem i ~hginerise ne heo{rrad* Zevendes/minister
i jashtem me 1949, pastaj drejtor politik { ush}rise per n;
.~~...J^. ?lril 4.
i guximshem ne kohen a luftess or jo koke politike per.pde"ndertimi. Orga-
nizairor i mire. Njeri jo 3. nisjativave dhe i planeve n por element per to
kontrollar to tjerit dhe zbatuar nje plan to dhenes 1)1 to manovreje nga to
fryje eras ~ezon konsideracion ne parti sepse ata qe a kane n,johur nga afer
ne kohen e luftes a donin si trim. Tani eshte bare arrogant dhe ekzigjent i
madha runtor rutine dhe jo stud!?z?
TUK JAKOVA:~. Anetar i Komitetit gendror qe ne Konferencen a pare to ven'
dit (ears 1940 s , elegat i K.. ne krahinen a Mokres dhe ne veren a 1943 k?mi-
sar f ~rigades se 1-re, pastaj komisar i Bivizlonit to -re,. komisar i ncrpu'
sit to III?.te, kryetar i sindikatave shgiptare per nje kohe fill pas clirimit,
minister i ahgiperise ne Deograd,, minister i financave the vend to Ra..
madan Citakut, kur Icy shkoi ne ~eograd3o I forcoi pozitat shume pas Kongresit
to pare t1949) duke zene vendin e Koci xoxes si sekretar organizatif i Knni~
tetit gendror. U ba keshtu personi N ro P (Mehmeti, dhe bashke me 'te Bedri
Spahiu gene persanat Nrs~). Gradualisht Mehrneti a largos nga posti i sekre-
tarit organizatif, duke e cdukur kete funksien. ate atehere pozitat a Tukut
U trondi.tene U be nen/kryeminister dhe minister i financave, por nuk gendroi
shume kohe?,Me 1933, se bashku rte ~edrine, u dbua nga Komiteti gendror (nga
Byroja ish zbuar qe ne Kongresin a II'te to Lartise) dhe hurnbi edhe postin si
ministere Kam degjuar se tan! eshte pergjegjes i nje zdrukthetariec r'ati i
keti, qe nga 1949 a kete j ka gene i lidhur kurdohere me Latin e Bedriuto
1ehmeti i ka torpilluar vazhdimisht per to bore "piazza pulita` reth vetes?
Organizatr3r i zoti, persona politik, mjaft i sgaruar sado. q-e puntor. trim
gjate luftes dhe gezon simpatin a anetareve qe a njohirto I s jellshem dhe i
mlrekuptueshemt Lshte goditur si deviator i djathteo endoj se fats i tij edh e
tani a tutje eshte i lidhur inc Patin a t edriut? nalement i dhene e i vendosur*
ndaj partise* Jo koke.Dforte si Sejfulla "'aleshova. reT to ruajtur pozitat, ka
pranuar cdo autokritike qe i ka kerkuar paartia, ose me mire cdo autmkritike
qe i ka kerkuar Helmet Shehu. rdhe keti:i i perng jet shume Bedri Spahiut*
?'ANDI KRISTO. N Anetar ! Komltetij; gendror qe ne Konferencera a rare to
Fartise (mars 19431 shte mare vazhdimisht inc pune partie, inc pone kuadri
ne Komltetin gendr?r? Ka gene nje fare "wninence grise". hera e djathte e
Koci xexes dhe nje nga elementet me to besur to "e?gradit. U denua me 20
vjet burgim me 1949., ne gjygin e Kits Tani duhet to jete liruar, Koko tra-
a
she, arrogantviolent. janatik ? h Iei& Ka gene tmerri i kuadrove? Njeri? i
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
M ' 4 g
heshtur, nuk shogerohet me rtjeri, mizanthrop. Ka nje fytyre to palevizeshme
dhe syt e n je n jeriu qe round to pushkato j e n j erez sikur to vrase' rabecka'
ra kapacitete udhehegesi, por zbatues i nje prograrr!i to dhene me mjete to
egra' Nuk mendoj kurren a kurres to ngjitet ne hierargin a partis,.edhe sip
kur to pranohet ne parti Gez?n antipatin unanime to bates se partise* Zdhe ne
kohen a luftes i thonin "xhandari"'
Mk;HMi i SHEHU :.? Anetar i Komitetit gendro r qe ne icxx Kopf erenc en
e l~re to vendit t194? Anetar i Byrose qe ne Kongresin a 1-red (Holesira
tr' tj era n+ik ;a e.. ps k xshk u., N r { ' t )
GOGO NUSHio Anetar i Komitetit gendror qe ne Konferencen e Lre to vend.it.
(Mbi 'te shih shenimet biografike qe kam dhene inc perpara)?
Ketu mbyrUet lista a eksponenteve to pare to ~artise komuniste shgiptare,
lidhur kjo me eksponentet a grupeve to vjetra komunistea
Le to roc jerrim konkluzioneto
Gjithesejt kam permendur. 22 eksponente.j 6 prej to cileve shefa dhe nen~
shefa to grupeve to vjetra kemuniste lGrupi i Korces,. i Rinise, i Shkodresl'
Si paragitet, statistikisht, pozita a tyre sotG
Nga keta to 22 eksponente vetent vote kane ruajtur pozitat ldomethene
as nje a katerta) dhe konkretisht: Inver Hoxhap Mehmet Shehu, Hysni Kapp,,. G?go
Nushi, rilo leristeri+
rese (. to tjere Jane nxjerre jo vetem jashte Komitetit gendror,. per edge
jashte lartise, duke gene to braktisur gati rrugeveo iteta janesi?mer Hishniea,
l'iri "ega., iejfulla aleshova, Zef Mala dhe randi Kristua (dy to fundit kane
gene edhe burgosur)a
Shtate t,7) to tjere, ne mos jape perjashtuar., jane mbajtur sa per formats
litet sepse nuk kane asnje post m k,rendesi. Konkretisht, keta jape=Kristo
Themelkua, Ramadan Oitaku, Tuk Jakova, Koco Tashkoja, Miho ~ako5a, Nasi Mari-
ani, ~edri Spahiue
eese to tjere tdomethene sa jane gjalle a ne poste me rendesi) Jane vrare%
2 nga armiku (Vasil Shantua a ~emai Stafa) 3 to tjere nga rartia; Koci .Xoxes,
Nako Spirua, Ana'tas Luluao
SECREL
^
I
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
AN~KS YETJi SE IIIw eo
SECAf
Ne organizimin a rartise komuniste shgiptare, pervec PP eksponenteve qe
shenova deri tani, qe to gjithe me kombesi a shtetesi shgiptare, nje rel shin
me to madh, rolin vendimtar bile, rolin udheheqes a kane lojtur dy shtetas
to huaj, to diet memzi e flisnin shgipen: Miladin k'opovici dhe Dushan Migo-
shi, sidomos i pan, qe to dy antare to Komitetit krahinor tey .t'artise kow
muniste jugosllave per krahinen e Kos-'Metit tKosovcs a Metohise)Q
rye to dy keta u cliruan nga kampi i pergendrimit italinn to Durresit,
me ndihmen a grupeve to vjetra komuniste? Sipas kerkeses shgiptare prane
Titos, ata gendruan ne -~hgiperi deri ne pragun e Clirimit, domcthene gjer
nga mezi i 1944iesn Nga mezi i 1944es, vendin e tyre, ose me mire vendin e
Miladin Jop vicit qe ish pergjegjes i piotfugishem dhe diktator i vertete i
rartise komuniste shgiptare, a zuri Velimir Stoinici, anetar i Komitetit
endror to rartisr komuniste jugosllave' chef i misionit nderl idhes ushtarak
xk a jugosllav prane Komandes se pergjitheshme partizans shgiptare,
dhe me von, me vendosjen a maredhenieve diplomatike midis to dy vendeve me
1945, minister i plotfugishem dhe i derguar i ,jashtezakoneshem i Jugosllaw
vise ne Tirane. Kete to fundit, domether~e Velimi.r Stoinicin, a lashe ne
maj 1947 kryetar to komisionit to kontrollit to nepublikes federative jugea."
have lsepse, nderkohe, ish transferuar ne eograd, the vendin a tij ne
Shqiperi e kish zene Josif Gjergja, i cilis me Prerj ., e~ en a maredhenieve~(`T}ra7
irane
t3eograd me 19491950 u dergua minister i Jugosllavise ne Delhi F Hind).
Tjeter person qe vinte kohe pas kohe ne Shqiperi, vetem kur kish ceshtje
shume to rendesishme dhe per nje periode kohe jashtezakonisht to kufizuar w
sic qe rasti I bisedimeve per kri j imin e Shtabit to perg j itl ~e shem ushtarak
partizan
/ nderballkanik me pjesemarrjen a Jugosliavise, Gregise dhe Shgiperise, etj w
ish anetari i Byrose politike to Komitetit gendror to rartise kemuniste
Jugosllave, Svetozar Vukmanoviyi, me pseudonimin TJPO, sot zevendes ..
kryeministeri nepublikes federative jugosllavep nemos gam
bojo
or le to kthehem tek Miladin ' opovici dhe Dushan Migoshi.
I pars, domethe ne Miladini, me pseudonimin ALITJ, Ica gene nje organ izaM
for i shkelgyer dhe person tejpames politik? rer punen e tij to dalluar ne
Shqiperi, u zgjodh edhe anetar i Komitetit qer ror to 'artise komuniste juw
gosllaveo Ka qene tipi i personit qe to impononte me prezencen fizike dhe
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
11
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECAFT
e7rq
w 3~ .r
aftesit a intelegjincen e tijo Kam patur rastin to takoj disa here ne kohen
e revolucionit? ~a frike pergenjeshtrimi avancoj se pa 'te partia komuniste
shgiptare nuk do to kish mundur kurre to organizoheshe aqe shpe,jt,, ne baza
aqe to drejta dhe to korrte sukseset qe korria
U vra me 194f, ne r~ppna~exrxtikurddc4 Jugosllavi,, nQ zyren a ti j,~ nga
4e koaevar shgiptar' Ka gene tuberkulloz ne graden e fundit ne kohen a luftesp
'C megjithkete ka gendruar kurdohere ne u1, duke ndare jeten a veshtire to
partizanit? Mjekimrt, dhe jeta m< e rehat.Pshme qe kish here pas ver s se 1M4
C kishin permiresuar se tepermi gjendjen a tij shendetesoreo
Dushan Migoshi9 nuk ka qene nje figure politikeo jshte nje topall i zbe"
to Ikrejt i ndryshem nga kolegu i tij qe isha ne dukje nje kollos i very
tete fizikj,a i heshtur' por qe fliste inc mire shgipen? Me teper se sa person
politik' organiza tor i mirea Ne fakt ka gene nje ndlhmes i Miladinit dhe
rack perfilleshe aqe shumea Ka gendruar kurdohere, edhe ky prane Shtabit to
perg jitheshem e Kom1tetit gendror to k.rK. H. Vetem per nje periude pre j
disa muajsh, dhe pikerisht vere-vjeshte a 1943 ka gene i atashuar prane ~ri-
gades se I--re, lreparti i pare i madh partizan ne 5hgiperi, qe komandoheshe
nga ehmet ~hehu dhe kish per korisar politik Tuk Jakoven,me funksione th jei
sht partie, thjesht organizative, ai zv/komisar brigade, ne realitet si i
delegauar i plotfugishem i Komitetit gendror ne kete repart ushtarake
r
Me 1947, kur isha ne Jugoallavi para se to arestohesha,, t'I!
qe kandidat i Komitetit qendror to r'artis komuniste eta to Magedonise, parti
perberese a kartise,komuniste jugosilave? llahet to rroje edhe sot, ne moshe
reth 45'5o vjeca
----> U .s-r. w
SECRET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECREP -
rer~iiaie iveti .s 9r_ IV-?,
Gila,,k~ qen?vepimt its a celulave to rartise komuniste shgintare jateeri
udjsara luftes se..:v. to baterore shori;htri, ne rini~
Sikurse a kam shcjeguar ne pergjigjen NreI,
perpara periods se luftes se dyte boterore,, ne Shgiperi nuk ka patur rarti
komuniste, por grope to izcluara komuniste, pa asnje lidhje midis tyre qe e
shkonin kohen me to madhe tie grindje midis tyre, ne nje lufte to nenedheshme
mbi parime a idera krejt anargistea
me gjith kete nuk mend to thuhet se keto grope nuk zhviilonin asnje akti-
vi*et? Le to shohim,cili qe aktiviteti i tyre.
GnUrI KOMUNIST 1 KORCLS4 Ish grupi qe zhvillonte nje aktivitet me te.
madh s e g j ithe to tjeret ? Ky aktivitet ish i dyanesh ern: legal dhe kiandest in?
Akti.vitet legals ~rupi komunist i Korces organizoi to parat shogeri sin'
dikale, grupe profesionale, me bate m jeshtrit! a ndrvshmee #r shembull kish
nje shogeri "Rinia"
to rrobagepesve, nje shogeria "Rinia" to kepuearreve, nje
Shoqeri "Rinia" to marangozeve, ett Ne keto shogeri profesionale mund to
hyrntr, cdo zanaci, natyrisht ne ahogerine r"espektive me zanatin e ti j o
'eliirti i ketyre shogerive ishte mbrojtja e to drejtave to gyre si zana~
cinj e rIuk mend to thorn se tore zanacinj tee Korces ishin to organixuara ne
keto shogeri? e 'to kish hyre vetem nje pjese e kufizuar, a sidomos nga zanaw
einjte a rinj nga mosha dhe ciraket e tyre" Secila nga keto shoqeri organizr
me kohe pas kohe shetitje, ekskursione, mbremje defrimi, etj. ?ikerisht ne
kete mase to organiziar legalisht tsepse Zogu i kish lejuarl antaret e grupit
komunist to Korces zhvillonin propaganden e tyre mbi luften a klasave, mbi
komunizmin, mbi regjimin a Zogut qe e cil-sonin gjakpires a feodal, etj/ etj?
Nga radhet a ketyre to sindikuarve, grupi i Korces rekrutonte simpatizanbet e
.
tij dhe inc von anetaret efektivea simpatizantet dhe antaret zhvilloheshe
ne forme mesimi nje letresi marksiste, jo shume e kontrolluar, letersi to ci<
len ata qe a lexonin ishin to detyruar to mesonin?
Tjeter forme legale a cfrytezuar nga grupi komunist i Korces ish krijimi
i grupeve kulturale, jo ne baza profesionale por amatore? Kish, per shembull,
v
nje korr amatoresh, nje teater amatoresh? e anen e ketyre grupeve kulturale,,
grupi komunist i Korces jepte cfagje me nje karakter to majte dhe me nje per
mbajtje qe vinin indirekt ne loje regjimin a Zogut dhe prefektet a tij,; shem-
ECRE
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEORET
be11 "Neviz?ri" i shkrimtrarit rus Gogel, 'Deu fajdexhi", pjese origjinale
nga nje autor i ri qe vdiq ketu a 15 vjet me pare dhe emri i to cilut nuk
me kajtohet, etj~ ~e nje kuptim qe godisnin indirekt Zogur_ ishin edhe kenget
e korrite Shpesh here, policia a Zogut dhe g,jindarnieria ua kish prere cfaq"
jet ne rnes sepse duartrokiteshin ne nje menyre provokuese per regjimin ne
fugi; cfaq j e to t j era i kish ndaluar fare to jepeshirs; et j.
Duke cfrytezuar kete aktivitet .legal., grupi komunist i Forces arriti
to organizo j e edhe disa greva, ne f ii iim me kaiak ter to cuf i zuar ko svu ?k,
to bera nga ciraket ese puntoret? Numuri t pjesemarresve ne kete greva dhe
rendesia e tyre kane qene spume to vogla. Mirepo sidogofte ato ishin agimi
i nje lufte klasiste, se cues grupi komunist i Korces i jepte nje rendesi
to posacme@ Nga fundi i 1966-yes grupi komunist i Korces arriti to organizes
je nje greve to madhe to rendelishme, me karakter politik, dhe Jo vetem eko-
nomik, a quajtur "greva, a bakes". Gjate greves u hodhen parulla edhe kund.er
.ogut9 Dashke me puntoret, i bashkuari edhe studentetp U zhvilluan perpjekje
to ashpra me gjindarmerine,, pats disa to plagosur dhe kjo i dha shkak Zegut
qe to kufizoje se teperni aktivitetin a ketyre shogerive puntare, gati t'i
cduke fare. lbi cfagjet a grupit teatral amator dhe korrin u vu nje censure
aqe a rende, sa qe arriti puna deri aty sa u imponoheshin pjeset qe duhej to
loznin? Kjo beri qe Theatri amator dhe korri ar~ator to shperhdahen graduali '
sht, sepse grupit to Korces nuk i interesonte to propagandonte ato pjese qe
U jepte to losnin artisteve to rinj, ish ininistri i brendeshem i asaj kohep
Musa Juka?
Aktiviteti ilegal i keti grupi q~ edhe me i kufizuar? Nuk kish pune to
/
organizuar as me rinine, as me gruan, as inc ushtr3nea Anetaret a grupitipu~
nonin individualisht per vjete to tera me nje mik to tyren vetem a vetem qe
to Benin simpatizant dhe vjete to tJera qe to benin anetar to grupit? Nuk
punohesh~ ne mase, sikurse u fillua to punohet pa frike me krijimin a rartise?
Nje nga kritikat qe i Jane bere Grupit to Korces eshte se ne punen a tij ka
gene teper i fshehte, ka patur "nje konspiracion to kalbur" qe nuk i lejente
to dilte jashte guaskes se tij
GRU~I KOMUNIST I TE ItINJVi..? Ky nuk kish asnje aktivitet? 1 vetmia gje
qe interesoheshe ky grup ish to rrembente ndonje anetar nga grupi komunist i
Korces? Aktiviteti i anetareve to ketij grrupi kufizoheshe ne vjedhje a grate
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
bitje qe benin neper fatuil jet e tyre ose ku to mundMn, me pretekstin ae
gjoja duhet to ki'hin nje arke to pasu? per to perdorur kur to vinte nevoja
dhe ora a kryengritjes se rrufeshme' Ne fakt, keto vjedhje sherbenin vetem
e vetem per to mbajtur shefat e grupit he f jale, to cilet, nen pretekstin
se mereshin me pregatitjen e revo1ucioi1t, nuk benin asnje pune dhe a kalap
nin tere diten kafenevee Zakonisht anetaret a ketij grupi qene intelektuale
dhe gjysme inteletuale, krejt ndryshe nga grupi komunist i Korces ku pre4a4
mi ioiWcf a s 1ut o kihzn puntret~ 1. tyr e tyre krvesore ish studimi I
teorise marksisteo ire fakt~t edhe si "marksiste" nuk gerie inc to mire se to
tjeret~ Kishin vetem nje gellim~ to shtonin radhet e grupit., por natyrisht
me elemente shame to kontrolluar+ rrandaj edhe puna e tyre qe individuale
dhe punonin per vjete to tera qe to rekrutonin nje anetarxx t ne grupin e
tyre? Nuk kishin simpatizante, sic kish grupi i Korces dhe sic kish me von
rartia komuniste0 Komunistet e keti grupi, si edhe ata to Korces, hid. qe
ishin~ ne ushtri apo ne shogeri, synonin to rekrutonin. or edhe keta vua
fin njellonga "konspiracioni i kalbur" qe nuk u lejonte to dilnin jashte
guaskes se tyre? Tamam si grupi i Korces, koh, pas kohe,, nje here ne vit to
shumten, perndanin ndo nje trakt to shaptiliografuar ku shaheshe reg jivni i
Zogut dhe thirreshe per "Shginerine sovjetike",, brohoriteshe per "Interna>
cionalen", et j ? rikeri sht hedh ja a nje trakti nga ky grup i d ha rastin Zo
gut to arrestoje disa komuniste to njohur nga grupi i Korces, ay i to rinjve
dhe grupi jeshil? Midis to arestuarve ndodheshe edhe Niko Xoxi, i eili, me
to rene ne dua~rt e polici se, tregoi to g jitha sa dintea U zhvillua nje g jyq,
qe u guajt gjygi i komunisteve, dhe gjate he x atij shame nga to arest's
uarit u denuan me b~rme dhe nje pjese akoma me a madhe me internimee U.
mbyllen disa rivista, si.:''Uota a re" qe cfrytezoheshe indirekt nga grupi ko"
munist i Korces per idete komuniste e to majta dhe, si pasoje, ahpertheu
nje nd,jekje edhe me sistematike kunder cdo gjeje qe mund t'ishte komuniste
ose a k&in ?1u i..x- komuniste+
GRUPI I JlSHILTh, ose GRUt'I I NIKO XOXLS?w Ky grup nuk ndryshonte aspak
nga ay i to rinjves Kishte po ate moral to ulet, dhe po ate vije politikea
Aktiviteti i ti j kuf izoheshe ne rekrutimin a elementit to ma jte. Trakte nuk
nxirrte Icy grup. ror botonte ne menyre klandestine rue Uuletin "Jeshil'1
~
U beheshe propagande ideve me anargiste dhe gesharakee
SECRET,'
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
40
0 GRrI KOMUNIST I SHKODRF,So?. Aktiviteti i tij qe identik me ate to grupit
to Korces. Gfrytezonte to njejtat metoda legate dhe ilegaleo shembu tin e
grupit to Korces edhe icy krijoi shoge rira puntore ne Shkoder dhe akoma me pak
dhe ne
ne Tirane (ne kryegytet se bashkumareaeshje, me grupin a Korces)si dhe
grope kulturale amatoresh? Kur u mbyilen ato to Koraps, u mbyllen edhe ata to
Shkodrese
GRUYI I ZJARRIT s- Keta qene ''komuniste aristokrate `a Tere aktiviteti i
tyre kufizoheshe ne propa'gandimin a ideve komuniste neper sallonet qe frekue-
ntonin? Me Leper se sa to punonin per komunizmin, kishin per gellim t'i ha-
bitnin grate qe frekuentonin me idet e tyre "revoiucionare" a perparimtarem
As Zogu nuk i ka trazuar ne lcohen a tij, as Italia Ndersa to tjeret gene
ujq me lekuren e gengjit, keta gene gingja me lekuren e ujkuto
ai ahihet, pra, aktivite ti i grupeve komuniste ka gene toper i kufizuar.
Xta nuk kishin as persnektiva mbi levizjen, as vije politike to caktuar, as
strukture to pershtateshme per to punuar, as program efaktiv qe to afroi1n
rnasat? teper Sc sa dobi, keta grope i shk~ ' ~c,l?..1~ :~ . .:O, u
Kjo shpj-
egon edhe aresyen perse ominterni nuk i njihte dhe perse ke rkoi shperndarjen
M
C tyrE, me shprese se pas shperndarjes tsikurse shpjegoj ne pergjigjen I) do
( to rikrijoheshin mbi baza to reja, me parime me to shendosha dhe me krere e
udheheges me tr afte e to zotete Me dulcet tdhe 'nuk gabo j) se ne'ee jt l~vropen,
vetem Shqiperia nuk kish nje organizate to majte to njohur si komuniste nga
Kominterni (Internacionalja C III.~1 )s Gregia, Bullgaria, Bungaria, Jugoslla<
etj?
via, Rumania, pa permendur ketu Gjelmanine, Francen, Italine, Angline / kishin
tr ..
partit1i cionale komuniste to n,lohura zyrtarisht nga Kominternio
fir-+rrr0Oo -r..r.....r
SECRET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Dveties se
i rr.r.r ^ r.~i r'~ u~r
4~._ ka gene~ndrimi i . anise komuniste "s'n i tare ate to d, leviz, eve nt~
izogiste, dhe.konkretisht w aixax kundrejt ~.evizjes se 1iertt dhe kun-
rej ev z es se o . __... ._._.....,_...._..._.._
zone ~jeografike ku influenca e grupit to Korces ish zere?
ID) Kundrejt levizjes se ~t'hem Tatosffi . ka konsideruar si levizja to dja-
thte, jo shume perparimtare, to frymezuar dhe financuar nga ztalia, me geilim.
qe to zevendesoheshe Zogu nga nje diktatar tjeter republikan, akoma me besnik
ish (-{,~? I, j '. ( __o
se ish mbreti i Shgiperise?. gjith kete,ye gjeti to udhes qe to behet bash-
kudhetar ne revolution, me gei1im qe nga levizje e djathte, to kthente ne
levizje to majte? Mirepo edhe ne kete rant, ndihma a keti grupi ka oene zer.'
SECRET;
Gjate to dy ketyre levizjeve, rartia komuniste shgiptare nuk qe organi-
zuar akomaa Ne fakt, si levizja e Fierit si a,jo.e it'Hem Totos, u shenuan nga
tridhjetevjeteshit
gjysma a x~ to shekullit XX-te? i artia komuniste ne Shgiperi u
organizua ne fiilim to dyzev,jetesisht~ disa vjet me von' Ike ate kohe, domethe-
ne 193o>1944 exzistonin grupet komuniste9 aaatonome ne veprimtarin e tvre$
Korkretisht: Grupi i Jeshilte, domethene ay i N ko Xoxit, nuk mori asnje
c~ gendrim, si ne Leviz,jen e Fierit, si ne ate to Et~hemit? I konsideroi si lei'
vizje to drejtuara nga demokrate borgcze, ku proletariati nuk kish c'te b~mt..
Ne fakt., edhe sikur to desh to bashkepunonte me keto levizje, Icy grup ish fa-'
re i parendesishme ? rasta j., l~dhe sikur to drsh to bashkepunoiite, nuk ku jto j
se kreret e ketyre dy levizjeve, do to pranonin kete bashkepunim?
Grupi i Shkod.res, Inc sa di, nuk ka mbajtur asnje q& ~m pjithashtu,
qofte pro, gofte kunder? 4dofta sepse nuk qe ne dijeni to ketyre levizjeve?
Lrupi i rinise ka ndenjur g,jithashtu si spektator i thjnshte4
je gendrim me aktiv, jo kre jt pasiv, si to t,jeret, ka nha,jtur urupi i
Korces?
r //,a) Kundrejt levizjes se Fierit? ka konsideruar si levizje per~carimtare
l1+,?t rl1r Jtc
t`qe duhesh perkrahur? Nirepo influenca a tij, si grui izoluar, nuk round t'u
get~oerkrah~e reale krereve e levizjes se Fierit. ~idogofte, disaCantare to
ce //trl) ///, L?/L' XJ _ (k )':(A
~
keti grupi~mua er ner n p s n lvizjen tsl Zylyftar eleshnja)? Natyrisht, pa to
ish shtrire kjo levizje,om`!ene levizja e Fierit edhe ne Korce a Tirane,
ku icy grup kish to pergendruar shu>rieen e kuadreve to ti j, ndihna do to kish
qene dicks efektiveo Mirepo Ievizja e r'ierit u izolua qe ne fillim ne nje
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET.
to organizuar
Aresyet nenekuptohen: nuk kish as forca, as influence, as persona/ne poste ush-?
tarake ose geveritare qe round to losnin nje fare roll ne keto puctt? tgrushte
shteti to voglalo Levizja u shtyp shpejt, keshtu qu nuk u mbeti kohe t~ impeM
njoheshin . shurne thelled rerseri si ajo e Fierit, edhe kjo levity je u kufizua
ne nje zone ku organizativisht dhe poli?tikisht Grupi i Korces nuk kish baza.
RcZO]_~acioni i pare i rartise komuniste shgipta re, ae u hartua dhe aprovua
nga konferenca gjate se ciles u shkrine grupet komuniste ne nje organizate
unike, ne p,jesen qe analizon.vep rimtarine a grupeve komuniste Para formimit to
rartise, kritikon to gjithe grupet komuniste sense nuk rnuaren gendrim kundr~jt
ketyre levizjevea Grupin a Korces e kritikon sepse nuk u angazhua shame ne
keto levizje; e verteta eshte, sipas opinionit tim, Sc Icy grip, me format ar-i
ganizative qe kish, antaret qe riispononte, ~shuinica puntore ne Korce a Tirane)
rethin e mbyllur gjeografik ku.kish baza to vogla dhe influencen zero ne pow
pull, nuk kish se c'te jepte me tepera antaret e ketij grupi qe ishin ne
r, to dy leviz jeve i
poste prej nga round t'* jepnin wnje fare perkrahje lsi oficeret Bedri
Spahiu, sad Ndreu, eta ?, nenof iceret Shefget reri.et j dhane ate qe mundlin,
po ashtu edhe antaret e ketij grupi qe ishin ne zonen a prekur nga levizjet
isi Zylyftar yeleshnjai?
?Us
;EGRET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SLCBE
r yeties, ?
Sa~antare kish rartia komun_iste shgi~tarate periodes 19?4 prill 193?
C,i.ka..geaktivt-.t~~ktyre_ntareve_he_c,lfrma~rgantiim~teg
ryetjes se lartwperrndndur i,jam pergjigjur ne pergjigjene e Ire? Sidogo-
fte, pe4erpikmeri, perserit~ ~
rarti nuk ka patur ne ate kohe. Kish grupee
rJJ
Urupi komunist i Korces? na arritur maksimumin ei sadi anetaresh nga 1937k
Rrethri( 2!50 antare. rervec ketyre
kish edhe nje sasi me to vogel "simpatizantesh" komuniste ndofta nja ?00 to
tjere maksimumio Nuk kish forum udhehegesa Kec.o Tashkua, kryetar i grupit,, qe-
ndronte ne Tirane (sepse ish gendra politike e vendit).o Miho Lakua, nenkryetar
i grupit ez~atmxexClzp,au gendronte ne Korce, si i
plotfugishiae (sepse ketu ish baza kryesore e ketij grapi)BAntaret a tjere me
influence to ketij grupi drejtonit nga nje celule? 0elulat quheshin "trishe"9
domethene perbeheshein nga nje pergj gjes dhe tri antare to thjeshte+ Kur x
riformua ky grup me 193 (,fund i vititl, numuri i. antar eve to ti j nuk i kaper-
xente to 13e>et, par nunuri i "simpatizanteve" ish permbi to 200.
Urupi komunist i to rinjve? Ka ratur ne kohen a shkrirjes reth 30U antare
ne tere ingiperine, maksirnumio Ky grup nuk kish "siinpatizante"* Nuk ka patur
forme organizative, case me mire ka patur nje strukture vertikale? llomethenes
Anastas Lu1ua, qt, ish "shef i", kish liwije ve tem me ndihrnesin a ti j Nasi
Marianin; Ky, qe ishte personi Nro 2 kish lidhje me ndihmesin e tij, e keshtu
Inc radhej Si nje litar kotka-kotka, nga kreu deri tek baza_' Me fjale to tjera~
cdo anetar i ketij grupi njihte nje pergjegjes dhe kishte nje varteso Nje strkw
kture organizative, sic shihet,,shume pak elastike, aspak efikace, por jashte-
zakonisht konspirativep
Grupi komunist i Shkodres?> Ka patur j? me teper Sc )JO antare parties
0he, me sa di, nje numur to barabarte simpatizantesh, sitas shembullit to
grupit to Korces? Here kish celula trishe, isi grupi i I'-orcesi, here kish ee??
Tula '`shtateshe" (kete forme celule adoptoi partia me krijimin a saj). Shef i
keti grupi ish Zef Mala dhe ndihnesi i tij kryesar ish. Vasil Shantua, qe to dy
me gender ne Shkoder. NC Tirane, pergjegjes i ketij grupi ish Kristo Themelkua?
Forume udheheqes nuk ka patur?
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
rerz i,1ie nYet je,s se VIA
Cili ka ene aktiviteti i-rartis komuniste sh iptare qe nga prilli 1939 deri
___?',,-_* - -._.-.-_.-.._--_...._ ...._
1~ tetor (perioe e" okupacionit itaJJ.an a
ose nga prilli i 1939-'es deri ne tetor to 194? nuk ka.patur rarti komuni
ste ne Shglperi. ~a per perioden e okupacionit italian ne '-hgiperi, kjo per-
fshin nje periude kohe me to gjate' Ne fakt, okupacioriL itaiian ne 3hgiperi
zgjatet qe nga prilli i 1939-e3 deri ne shtator 1943 L.domnthene deri ne kaM
pitu.i1 min I Jive dhe
kri i i rein e F(e1,ub1i k.E sal i and m. kivetar 'nit
Mussolinin) * Ukupacioni g jerman f illon vetem nga g jysina e shtat?orit 1943 dhe
men fund ne mbarirn to nendoeit 1944? aerpara shtatorit 194 3 ne Jhgiperi nuk
kish asnje repart gjermano
Do to flas, pra, shkartimisht, per aktivit~t7.; artise komuniste shgi-
ptare per perioden e okupacionit ushtarak italian% 19"S91943a
Kjo periade ndahet ne dy pjese:
a) prill 1939 M neridor 1941e 1 shte koha a grupeve komuniste? rra, lev
zja eshte sporadike, e paorganizu~rr dhe aktiviteti kufizohet vetem ne disa
demostrata patriotike, to organizuara nga grupet sidomos me raste pervjets
rash kombetare t.2 nendorii? Hidhen kohe pas kohe trakte kunder Italise fay
shiste, krycsisht nga grupi konunist i Korces, me parulla patriotike dhe ne
parulla shame to majtad Anetaret a grupeve zhvillojne nje propagande shume
me to madhe me goje se sa ne kohen a Zogut per Shqiperi to pavarur, wik,x
per dbimin e italianeve, per lufte, etj.. Por tere aktiviteti i tyre kufizo-
het ne agitacionin oral; aktivitet praktik nuk ka~ as sabotazhe, as
atentate, as lufte to armatosur Aty ketu rrihet me grushte ndonje njeri i
italianeve nga njerez to panjohur, por nuk ka vrasje?lTe panjohurit jane ane"-
taret a grupeve, sidomos to Korces, shkodres dhe deri diku to to rinjve)o Niko
X?xi dhe grupi i Zjarrit qendrojne spektatore to thjeshte.
bt nendor 1941 - shtator 1943? wEshte kcha a ~artise komuniste? nrenda
.
tre nuajve, sepse situata qe pjektir~ veprime praktike? Fillon
rtia Krijohen njesitet guerrilj ne gytet dhe fillojne aktet.e sabotazhit=
.atentate kunder personave inc influence ne organet a polibis italiane ose
shgiptare,`diegie deposh ose objektesh to fashizmit, prerje telefonash Agi?
tacioni oral, qe deri aty pear e fo individual, tani behet ne forme
rekrutimi ne mase ne rinine komuniste dhe nje rekrutim shun i kufizuar ne paM
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
masivem Brenda muajve nga formimi- i partise.i krijohen njesitet para to
armatosura partizane lpran.vere a 1942wse)r Aksionet e rtt,ic nates dhe to
fshehta to jtwt njesiteve guerrilje neper gytetet, pasohen dhe shogerohen
nga luftime to vogla, diten, to hapeta, neper vijat e komur kacionit, postet
e karabinieris neper katundet a izeluar, etjr Formohet nje uahtri a vogel
ne mal, ushtria partizan, e ~cila ne pragun e "Olirimit", domethenne nen
dorin a 1944es numuronte nen acme reth 75 mije vete? (Sasi e tepert doer Shgi-
perine qe nuk kish itir nje popullsi inc to madhe se sa 1c~00.000 x baw
ore~~
1e pak se rue vit pas f ormimit to rartise, filluan organizini dhe kriji~
mi ne mase i keshillave national-clirimtare, organe to pushtetit komunist ne
zonat e cliruara dhe organe to pushtetit embrionar komunist newer gytetet'
Ne shtatorin e 194?, domethene perpara kapitullimit to Italise,, keto keshilla
geverisnin pjesen me to madhe to 5hgiperis se Jugut neper zonat a cliruara
dhe nen kontrollin komunist* ror ato ~kzistonin ilegalisht edhe /zonat a pa
cliruara? Komunistet, me udhtrine partizans, kishin shtruar qe atehere shumi*
cen derrmuese to katundeve to garkut to xorces, Vlores,, i3eratit, Gjirokastres?
Zona e kontrolluar nga Valli Kombetar nc ate kohe ish teper a kufizuarf gati
e parende$ishore farce Italianet, me perjashtim to q to teve dhe to vijave ea~x
vitale per komunikacionin a tyre, nuk okuponin a~lgje+ i.Nje zone gjeografike,
kryesisht e perbere nga katunde fusharake afer vijave to komunikacionit, ish
zone neutrale? ~e kete zone neutrale ku mund to shkelte kollaj ushtria ita'-
liane,, trupat partizan gendronin ne ilegalitet+ G jetke, gene to plotfugishme
ato benin li~jin, vertiteshin hapur, kishin depot a tyre, bazat e tyre to
sigurta etj~ ropullsia njihte si,pushtet per regulinin a ceshtjeve adminis'-
trative, grindjeve, etj? keshillat nacional-clirimtare~ haredheniet a fshhtit
(ku sundonin par~izanet) dhe atyre gyteteve (ku sundonin italianetl qene
maredhenie dhenie- arrje vetem ne lemin a shkembimeve to produkteve, ne lemin
tregetare
le nje situate to tille, kuptohe t vetvetiu se aktiviteti i konunisteve
qe i gjithaneshem: administratif, ushtarak, politik, organizatif+
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET.
r
iyt&es VIII
Cili ka gene gendrimi i p.artise komuniste shgiptare gjate luftes italo~mgreke?
larti nuk ka patur atehere. Shpjegoj gendrimin. a grupeve vec a vec:
GRUrI I ZJARRIT..~)Ky grup nuk ka mbajtur asnje here gendrim zyrtar kund-
drejt ndonje levizjej,e ese evenimenti politik? Anetai
ret a tij grupi, pa ndonje displine partie, i komentonin gjerat si t'i men-
donin vete~ Sa per veprime praktike, nuk kane bere kurre~
GRUrI I NIKO XOXIT.4 E studioi situaten dhe arriti ne konkluzionin se
anetaret e tij, kudo qe to ndodheshin, duhesh to gendronin neutrale, Lufta
midis Italise dhe Greqise qe nje pure qe nuk i perkiste proletariatit hoc
shgiptare rroletariati shqiptar duhesh to perzjeheshe vetem kur to vinte ora
e luftes klasiste, per kri jirrd.n e nje Shqiperie komunist ea Italianet dhe
greket mund to vrisnin n,jeri tjetrin sa to Bonin. Karxkteri i~luftes, sipas
tyre, qe nga to dy anet kapitalistes Italia luftonte per to okupuar Ure
gine? Greqia luftonte si shtet kapitalist per to mbrojtur interesat e Anglise*
( "everia Verlae
Grupi i Niko Xoxit nuk kish p se t e merte p j ese dhc to be hesh e pro ~~"a l ~, si';1
use pro Anglise, si geveria e Metaksaitn
G 1J:= I I : r1t ODRES.? t'er aresye se 1 ft* italo-greke u kufizua ne Shgip&*
rin e Jugut (Gjirokaster, Korce, Vlore, Berati, ku ky grup nuk kish as simpa"
tizante as antare efektive, nuk e marl ne studim fare situaten
GRUrI KOMUNIS~ I KOR~ i. r.~r vete poziten a tij, sepse baza e tij qe
tamam ne zonen ku u zhvilluan luftimet,u detyrua to mare nje gendrim dhe to
studio j e situatenr Ky q endrim ish% ~everia a Metaksait shte nje geveri kapi~-
taliste, por luf11ta e Gregis kunderItalise u inter~eson interes~ave ~t~ omuni
(~ r
4 VLLu, 1Glf~ j~Llf/ Vt'J/ J L W~4~ 1
teve shgiptare sepse a eson amam ate qi e e is o par q~pcrane, dike
u nisur nga kjo analize, gruvi komunist i Koi'ces vendosi t'i vije ne ndihne,
natyrisht me mjetet qe dispononte, popullit grek ne luften e tij kunder Romes?
Agitacioni i atehereshem i arntareve to grupit te, Korces ish pro popullit grek'
Thuhe she se populli grek lufton ter lirin e tij, sado qe me geverita re.diktaa.
tore fashiste dhe sado.ge aleat i nje fugie imp~rialistes si Anglia. Grupi
nuk pranonte qe Greqia to zinte, ne rast se do to fitonte, vendin e Italise
Si fugi pushtuese? llisa deklarata tc~ atehereshme to Athines (se Greqia nuk
hyn ne bhgiperi per to pushtuar, por vetem e vetem per to dbuar italianet) 11.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SF,C1ET
priten me kenaqesi nga Icy grup, dhe )me teper me rnirebesim se sa mw dyshim~
Urupi i Korces hyri edhe ne levizje praktike. Ne Korce e Gjirokaster, gjate
periodes ndermjetese (.perpara.se to hvnin greket dhe pas largimit to ita"
ianeve ), u kri juan komisione dhe "rro je to gytetit", me antare osr, simpati-
zante to keti j grupi, per to mbajtur getesine dhe. per to rruaa,jt~r depot me
uhgime a municione qe kishin lane italiiet me qellim qe t'u dorezoheshin to
paprekura grekeve. Lhe keshtu u veprua. Grupi i Korces mendonte Sc autoritetet
ushtarake greke do t'u ishin miren'ohese
J per kete gendri>rt dhe se per pasoje
do t'u 1- j onin to zinin pust& Tie pre ektur e a bashkie Autoritetet ushtarake
greke as qe i perf illen fare. Kjo ua ftoi shpresat? ror nuk i vuri ne anen
t jeter to barrikades? Vazhduan, to rnbalne gfndrim migesoro Kur u duk se itr-
ritetet greke synonin,.po to fitonin, to gendronin ne Korce e Gjirokaster
Si krahina to Verio~Jpirit, gendrimi i ketij grupi kundrejt Gregise ndryshoi
paka U hodh parulla a re se"populli grek lufton per lirine e tij por geveri<
taret greke luftojne per skllaverine e Shgiperis se ugutV rer to manifestu*
ar kete orientim politik dhe per to treguar Sc Korca e Gjirokastra ,jape greke,
~rupi komunist i Korces organizoi ne nendorin (me 2R) ne Korce a ne mos ga-
boj. edhe ne Gjirokaster nje cjemostrate me parulia patriotike.; per pavarest
e Shqiperise si shtet me kufijt a njohur nga Konferenca a Londres. ~egith
kete)vija e ketij grupi, ne themel, mbeti kjo? to mos u sillen`pengeea dhe
as behen veprime sac kunder trupave greke.
,.RU1 I KGMtINIST I Ti RINJVi.. Ne fiilim, ky grup gendroi indiferent, si
ay i Niko Koxit, por me von a bashkua me .pikepamjet e grupit to Korces?
Kexolucioni i partise qe analizon periuden a grupeve perpara themelimit
to partise (.adoptuar nga mbledh ja qe vendosi shkrirj en a grupeve ), percakton
sa vijon ne kete drejti& Kritikon Grupin a Zjarrit a sidomos grupin
e Niko Aoxit sepse vepruan Si "antimarksiste" dhe si politikane miope, jo si
revoiucionare# Grupin a norces sense u besoj Nremtimeve to Athines mbi nje
Shgiperi me kufijt a njohur nga Konferenea a Landres? 'Ky besim naiv dhe Fa-
pjekuria politike e grupit, a bene qe to gabo je s a) ne ceshtj en a depove? iuepot
_t~lian lens jate terheq je.-
nuk duiieshin rua ur cf ush`trine greke; Ushgimet u duheshin perndare popull-
sise, ne menyre ge~'te afroheshe pas komunisteve; municionet to ishin fshehur~
natyrisht sa to ish e mundur me shame, qe to perdoreshin me von kur te.vinte
kohaa b) Duhesh~n to gene bore me tee ne demonstrative,'(o to theksuara
armigesore, qe t'u tregoheshe grek ~J Idae Gjirokastra.lane shgiDtare?.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
D
SECRET.
if 4P
e IX>
P xgjgje
Kur u themelua EAM-i ash iptar (Fronti racionai'-rlirimtar) a is nga citetj.(pseM
udenine emra to ver a aren e.se ergan za a, ven a ese uq a ua i~
PlaZeerma pelitike dhe bazat a Para erganizative to Frentit nac.ional
clirimtar shgiptar si erganizate masash (ndryshe nga partia komuniste..~> orga>
nizate kuadresh) u hodhen nga mezi i shtaterit 1942, ne nje mbledhje qe n
quajt "Kemferenca a Pezes"? Inisiatorija, frymezuesja dhe erganizatorja a ke-
saj kanference qe Partia kmmuniste shgiptare~ Direktiven per nje oribntim to
title, aj0 a mari,. neperm jet Miladin Popovicit, nga. Partia kemuniste ,i.ugosll
avej c c pc. dhe akenia me lart e. me larg, nepennjet kesaj to ftndit, nga
Msska? Ne fakt,_ Fronti nac1ena1,c1irimtar shgiptar u krijua ne shembullin,
dhe me po ate procedure,. strulcture org.anizatiYe a platforms pelitike, qe u
themelua ne Jugosllavi,Narodni Dslobedilacki Front? Keshtu, Fronti jiaeienal
Clirimtar shgiptar nuk ish g je t jeter vecee n je kop je identike, ne miniatu'
re, a Nar?dni Oslobodilaeki Frentrit jugosllav?
Qellimet a Partise kemuniste shgiptare, ne kri iimin a kesa j erganizate
masash, ishina
a) grumbullimi, organiz imi the nenrshtrini i to gj itha fo reree nac fonaM
liste shgiptare ne nje organizate to vetme, ien kontrollin, influencen dhe
drejtimin a Parties komuniste+
b) Mobilizini the aktiv1zimi i ketyre forcare, ka,nalizimi i kre,jt veprI-
mtaris se tyre., ne nje erientim to veteia~ ne orientimin pelitik to Partisea
c) Zhvillimi i nje lufte to armatosur drejtuar ne radhe to pare kunder
ekupatorit to huaj dhe pasta] kinder "bashkepunetereve "te ti,j to brendeshene
Ne prapa-skenen a kasaj platforme, gelilid final. ishte~ partia kemuniste
i
?
dheh
k
1
e U1
h
d
i
iV tg
p a
o
1 .
. .Lorca u
re Vuese e. e e p
e Est
J/ , y? a ies
e mel/o
fiA+`! d ~7 ? A'' ft t ~ts~l~e A),?1 tb, ~` t/' C/wlt't2 /e/il; c, /9 'c
a
"
"d
"
"
to Frontit N., Rio de to perderete
patriotike
emekratike
parrull
a
t
si leva a masha per gellimet a saj., qe shkonin tej dhe delnin jashte kufive
to luftes patriotike Sc thjeshte a demokratike_,. to gjithe nacienalistet (es.
. to pakten ata qe do to mund to shtinte ne kete. gracke)a. to gjitha forcat dew
m?kratika to 5hgiperisee Keshtu, duke u 'vene ne krye dhe duke zene postet
kyce to kesaj organi.zate pelitike itasash,. Part 3a. komuniste. do to qe , ne gj endje
qe ne ,te arthmen a afert, kar to pr4he.shin ekupat?ret.,, to realizente
SET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
RET,
pregramin a saj.~ vendor jen a diktatures se proletariatit,. demethene vendos jen e
diktatures . se $a jj. duke shndruar gra.dualisht luften patrietike_.ne *dt. rev..
lucien komunist.. N je taktike,, sic shihet,.. riune a pershtateshme ..per ate kohe dhe
qe i jepte to gjitha mundesite Partise per. te. manevruar a kamufluar, per to be"
re sa me mire punen a sa j duke f shehur. gellirnet finale.
P.K.Sh
Del pyet ja= Around to kish hedhur/pardllen e nje konference to tille, er
p
bashkimin a to g jitha :f0ecave nac ionaliste a antifashiste ne n je orgartizate to
retie peli ti ke, .perpar: v'jsh tes . sa 14 Kaj ' 1rid jerl Zeri i sanuk d.
. ese
qe degjuar nga naciontlistet,/nga njerezit qe akema nuk kishin mare vendia labi
gendrimin a tyre politik.; Pse nuk de qe . degjuar ' Sep se auterite U..1 Partise per-
Para veres se 194^ se ishte i ulet~ Ajo kish, tere,tere, l? muaj jets. Gjendja
e saj, ne pragun a vjeshtes 1942, kish. ndhrshuar..n Aje ish njohur si nje force
pelitike a arganizuar dhe numurontene aktivin a saj . shuns. suksese s giumbulli"
aksi,aneve
nin a rinise prapa flamurit to saj., kryerjen e . di.sa ikk to armatosura me
shone sukses,, organlzimin_ e m j aft reparteve partizane ne . na1 isldomes Ksrce,
flax. Gjirokaster,. Berat to Vlore), akaparimin dhe ~~c,_sht.ir,jen.nen
kontrollin a sajte disc cetave irriipendente (si.Myslia.Peza).? xshte nje ferc.eg
pra, me to cilen duhesh llogaritur. Shkurt, per to hedhur pa,illen. a Konferences
1
Lir*, Pe~es, partia gjeti castin ~ to vtiteshem~ dy muaj m~ perpara ishte shpe jt
pas
(sepse nuk kish akoia antoritetin a duhur)., . as j me. r. ishte von ~sepse
atehere f illei i Ballit a i
Duke' hedhur parullen a Frontit nacional-clirir~tar, partia, komunist.e shgip>
tare synonte to afrentefdhe pastaj, neneshtronte,keto ferca~
a.} Nacionalistet p vjeter m? tradita.,.nga . e kaluara a largne dhe to cilet qe-
ne figura ne shkallen nacionale. Shembull~ Mid'hat Frasherj,. All Kelcyra, etj?
ba Nacienalistet a vjeter me tr.dita. nga a kaluar.a.e.largme.dhe to cilet
ene f
q igura ne shkallex krahin?re' shembull~ Neps.i. Kerenxhiu..r>le. Kerce,. etj a
cl Kleriket, gofshin keta girth?dhekse,, katolike, bektashinj,..aae naysliaane*
df persona ja me ndenje to kaluar e tradita to vjetra patriotike.,.. per nga
posti i tyre, pasuria. a tyre,. tarafi. i_ tyre,. etj.,/tinfluence ne popullsix?
e) Krere fis.esh. ?se ba.jragesh...ne Vera; pa nine a krahinave...ne juge.
A rraund to thuhet se partia_ komuniste_ia arriti,.gellimit_ to vets Perpara se
t'i perg jig jem kesaj., pyrt~e,.. le tz ehohim perber. je.n a K?nfe.rences. se. P~zesa
Ne konferencen a Pezes .u.perfagesuan
SECRET,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET..
S.
I.. Partia k?punis to me eksponentet a sa j, . krye sore i Env- ,r Hoxha,,. Ymer
Dishnica, Koci i Xexea,, Nako S+irua, Kriste. Then~elkua,. G jin Marku,.. Bedri Spa..
hiu, Kec? TashkuaMustafa S jinishi,_ L.ri Mega,. Pily Peristeri, panadan. vita.
Haxh Lie shi
ku, Hysnj.. Kape, pandi Krj ste,. Tuk. Jakeva,, .. og? Nushi, et j. qe s 1.. di.
II! Nga nacionalist.et e v jeter, me tradita nga a kaluara e. largae, figu -
ra ne shkallen nacionale,. nuk .kish shume versa i perket kesaj kategerie, par
tia pesos disfatef_ persanalisht. di..ge..nga k jo kategvri ish prezent. Omer Nishani,
' /dj & 19 ()jIlnJ.1;'y,J
ti'dhe ndon je t jeter8
III. Nga naci?nalistet a vjeter, figura ne shkallen k.rahinore,. pat njofts
Nepsi ?'erenxhiuAlga Plun:bi,,. gxua j.a a Themistokli Germen jit, et j n
IV._s Nga grupi i klerikeve mungonin vetem katoliket Kleri artodoks perf-
agesoheshe. nga, Pashko Vodica (Kryepishkopi_ i setne).. dhe ndonje tjeter.; nuk di
kush a perfageso~ klerin myslirnan,_ per di qe ka patur perfagesu.es! Kleri bed
tas ktshte. perfagesine klerike me to shenuaraba. Faje.. Martaneshin, Bab Bun
Karbunaren dhe., ndofta,. edhe nd?nje tj etero
V4 Nga giv.pi i personave qe shenei ne pike.n (d)., partia shenei nje fare
suksesi. Permend: Shefqet Bejen,(nga Durresi.).,
dcraca~dcotp Sarni
Bahollin (nga Elbasani)., hedar Shtyllen (nga xorca.),. Mysl.ia rezen (ng Tirana)
t r
Riza Davin (nga Shkodra), .cpar~ ~o1 StW) ( /)p j'chr~r a) , a A
VI... Nga kreret a eriut, partia, nemos gabo j.,. . of xei atehere
WW1 c e? )i/ i
N j aiJn 41.!C n
Au Agen (ng,a Peshke ia_).,. Abaz. Kupin (nga ruja;~ dhe rrl?fta edhe rrien,e .tjeter8
ga jugu,. pre j paris krahinore,_. shenej,~Kas.em Radovieke Selaudin T?ten, amt .
Rezultati, shic shihet nuk qe ay. qe shpresonte part.i&~ Sidegofta,, .gelli
tur nga Partia komuniste dhe strukturen..organi,zative te propozuar prej saj
i propagandi stik,, u arrit.d Kenf erenca adopter tore si.sht prograitin e. paragi~
Kenferenees se rezes i bens nje rekl.ane to nadhe., duike... bere keshtu lodren e
keaunisteve, edhe ekupatori italian dhe gevtria . kuislinge a Mustafa Men ike
nrujes! N. fakt,. saps mbaroi punime.t.Konferenca.dhe u pemdane delegacionet,
trupat italian. (afro 4a 30 mije ve to ) e sulmuan Pezen, me artileri,. aviacie
on a mjete to mekanizuara sikurse to ish.ndo tje StalingradI U rrenuan,mjaft
katunde por demet qe iu shkaket~ran .partizaneve.. gene zere.! Sapo u terhogen., ita-
lianet,, ata rifilluan aktivitetin' . Koriferenca a pezes. u. be ke shtu rue sinb~l#
Frorrti NacionalAclir~.mtar ishte kri juaro Natyrisit je, me . personalitete
qe . round t' i sherbnin shune partise. P'e , fu.ndit,. u krijua Qe tani e
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
tutje epigendra e aktivitetit to partise komuniste spostohet dhe shperngus
let nga gyteti ne fshat, ne *al Ekspertene.a. a mesoi Partine se me beret
e n j ihu r bhume . rink mund to kish su kses .Fu sha kryr so. re a ve pr imit t e sa j
duhet to ishin parite neper krah.inat,.. masa .e fshataresis,.. ne fund. to fun-
.
larat a se kaluares ne syt e popullito Qe me kri jimin e r rontit nacional>
clirimtar u e~xerua kryetar i Keshillit to pergjitheshem.te ketij eshilli
dhe qe me zgjedh jet a para ne Sj iperi pas vendos,jes se regjimit komunist. mba>
jti postin e Presidentit to h Presidiui it,. deri ne prawn a vdekjes_o U zeve>
ndesua nga "axhi. Lleshi?
NEPSI KERENXHIU.) Nac onalist qe ka, gene ne cetat a Para qe u kri>
Juan ne Korce per nje Korce shgiptare, a jo nen Gregine* Sot duhet to ,jete
afro 85 vjec! U dergua ne eze vetem sepse ish i lidhur pas Partise me anen e
to &Eit bijTe to vet (anetar.e partie), Roli i tij faliientoi shume shpejt
sepse nuk kish c'ti ,jepte Partise pet enrit to tij, Set a kesaj Bite, ose u
min" me 194, ronte ne Korce, ku shteti ,. kish leae nje fidanishte personals
dhe nje bashte mjaft to madhe me pemei Kjo ka gene,. zaten, kurdohere nania e
tije
OLLLGA PLUMBI...? Grua intelektuale me ewer sidonos ne shtre.sat a larta
to shogeris shgiptare t'atehereshme.' Mjaft perparimtare por ijo komunistes
Komunistet, ne fillim, a perkrahen iuILe, duke a bere presidente to grave
shgiptare dhe anstare to eshillit to pergjitheshem to Frontit.N,C.. Edhe kje
ju dha enrinu. Kur nuk j a paten nevo jen, j I dhane drupe' U zg jodh deputete ne
legjislaturen a pare? For qe c deri inc sot,, ka.mbetur udhe ve*
Grugja.e Themistokli Germenjit (emri i saj ne mos gaboj eshte Oliga)r
.
Tere meritat a kesaj, pern~blidheshin ne nje gj.e to vetmes grua a nacionalistit
to vjeter shgiptar Thernistikli. Germn,ji, vrare nga. francezet,, sepse u. dyshua
Sc bashkepurionte edhe me austriaket per. nje. Korce brenda.kufijve t Shgiperis?
U dergua ne Peze vetem si simboit Ili i saj mbar.ej at.' Ka gene edhe ne Korce
Si fugurs a FNC per rraktikisht nuk bente gje? SECRETI
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
PASHKO DODICA. Prift ne Vodi~e to Kolonjes gjer me 1942. U dergua ne P.
~-
ze sPrse Partia nuk gJeti nclon je klerik ortodoks me to pershtateshem. Kish nj e
to kaluar deri diku nacionaliste (syrgjynosur nga turgit.dhe ,.me sa di, edhe
kegperdorur nga andartet. greke ne leviz jen a Norio Epirit).? Gjysme analfabet ?
Sot a kesaj dite~ eshte kryepishkop.
STAN UJANIKtJ.- Xhandar ne kohen a Zoguto Ilegalizuar
ne kohen e italianeve sepse per cesht je nderi vrau dy karabiniere italiane
Ne Skrapar,. ku kish taraf to vet, kri joi nje cete gjysme hajdute,. gjvsme naM
cionaliste? Partia komuniste i dergoi per to afruar Gjin Markunp Ky a shtiri.
nen kontrollin e plote to vet, i ndihmuar edhe nga komunistet a t,jere qe u
derguan me von ne Skrapara Anallfabet dhe jo ushstark i zoti? Arriti to behet
J
nenkolonel,l1(ne poste nderi;. u arr -stua si anetar i grupit to deputeteve, u de-
nua me 1~ vjet burgig dhe vdiq ne burg. nga tuberkuloz&d Nuk ka gene kurre ne
Keshillin a pergjitheshem nacional~clirimtar? E kam permendur ne. pergjigjen
tine vetem si element qe mund to is.h.. afruar ne nacionalistet po to kishin pug
nuar keta me perpara ne 'te se sa komunistet'
RESHIT 9OLLAKU..~ Student sae akademin ushtarake italiane ne kohen a okupa-
cionit dl giptar.m nefuzoi to beje betimin dhe u arratis ne Jugosllati U kthye
ilegalisht nga ugosllavia ne Shgiperi aty nga.1941,, ra ne kontakt ne elemew
me nacionaliste a koriuniste; keta to fundit u treguan mete zotet, a bene
per veto. dhe i ngjiten 'pastaj nje komisar kur.,,, n.e saje to influences qe, gezo~
me si f anvil je pasanike e g jysmerba jraktare .ne poker., kri joi nje cete tialis.
Me von u be edhe anetar partie por u vra. nexih*dcc. veren_ e: 1943 nga, ita
lianet ne nje per! j ek j ?~ Edhc kete a kin perrnenc3ur ne perg j ig jen jo si n j eri
inisiator. ose eksponent to FIG, por si element qe., ae bashku_.me n jerezit a ti
dhe krah men a ti j do ish hedhur me nacionalistet . po to qe se keta_ do to ishin
treguar ne energjike dhe me to shpejte se.koiiunisteta
Shefqet beja? Pasanik nga Peshkopia per banues ne Durres a Tirane. Njeri
xe influence per kulturen a tij ne rethet intelektuale to Shgiperis.se Mesme+
Deaokrat dhe antifashist* U cfrvtezua. nga..komunist.et per. pikepam jet a tij gjy-
sne'socialiste.dhe kur u be i dyshimte, u implikua ne gjygin a deputeteve dhe
Ft
u pushkatuaa Figure mjaft.pozitive per gjate luftes.
ALI AGA Bajraktar progresist dhe me influence ne garkun a Peshkepis?
SECRETS
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
~B
Njeri i nd>crshe* dhe patriot i mire. F~gura a tij eshto perdorur shune nga
Partia ne yen. U zg jodh pas luftes deputet, por pasta j.,, u konsidei is i dyshi-
mte dhe u pushkatua si anetar i grupit to deputeteve.
BABA FAJA MARTANESHI.? Baba tegeje ne Martanesh.dhe.figure a njohur jo
vetem si f etar, por edhe si taraf i madhg me rnigesira to. shendosha. ne kiasat
e larta to E1basanit4 Lidhur 1! partine qe ne fillips, la_ gene per te.ko'
manduar nje njesit partizan ne ate krahine. U vra ne rrethana shune to errta
aty nga 194 4U. tha se g joja. u gellua nga kryebaba j ne n je grindje personale?
Edhe kryebaba j i bektashin jve u vra atehere, sic u tha,. nga Baba Fa ja Shkurt
qe to dy vrane njeri tjetrino)
`' SPIRO MOISIU0 - Vjec ~O a ca to shunten? Gjeneral major pa kredi tanio
Ne kohen a luftes shef i shtabit to perg,jitheshem (komisar Enver Hoxha)? Njeri
qe lancoheshe ng3 partia si element patriot i madh qe refuzei to luf to je kunw
der Gregise ne shenje urrejtje,je per Ita1~ dhe sepse e kuptonte qe ne luften
nidis Gregise c Italise, Shqiperia duhesh to merte anen a Gregises
, (Aindua, J'~eV (jed`~
IYSEp1--S~I...~Pike risht si All Aga nga reshkppia,. edhe. Icy kish
influence to rnadhe4ne 9ermenike, Elbasan.'e pergjithesisht Shgiperi to mesaeo
Fisi i tij qe shame i madh dhe ne taraf to forte! f'a gene nga pbeshtetjet
krye sore to komunist eve ne Shgip erin a mesme, ku elementi ba j raktar ish kunder
konunisteve. U zg jodh deputet teas rnbarimit to luftes (g ,vate luftes kish qene
)1 & 1
anetar i Keshillit to pergjitheshem to FN, por humbi kredin. tek kow
munistet dhe u denua me burgim to perjeteshem ne gjygin e grupit to deputetev
HASAN PUIUA. ) Nga paria a Mores. `'a patur kurdohere poste nderi, vetea
e vetem per ndershmerin e tij to njeh~r ne popull dhe tarafin qe kish ne Juge?
Ne Peze,, ne Labinot,, ne i'ermet ka gene vetem n je. f igure? Konkretisht nuk di
Sc c'behet tani? Vdiq,, u pushkatua me grupin a deputeteve? s'maj rend.
BABE KARBUNARA.> Me influence to madhe ne Vlore. Nationalist i vjeter?'
Njeri pa kulture..U implikua ne gjygin a deputeteve dhe.u pushkatuaa
. p2?
RIZA DANI. I vemti perfagesues ne ze i muhamedaneve shkodraneejNjeri ne
tikultudhe influence por u gabua rende dhe u nashtrua Si to tjBret nga komup
nisteta Kur s'ja maten me nevojen, a pushkatuan.si eksponent to grupit to dep--
uteteve. Naivitetin e tij politik, si shame to tjere., a pagoi inc koken.
?l X ti
.....2
. ~ SECRETi
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SHTESA DHE KORRIOJIME
Ne p0 ate fagey idomethenf faqe 5O, r paragrafin a V"te;, pas emrit Spiro
Hysen Sheng ergj i eshte%gli Hekuran Koprenckes
(toge r xhandrr. raarie) dhe nje marshalli xhandarmeri je (curl i to ci lit nuk ire
kujtohet)o
Autopullmani Tirane?Kerce ku kishin hipur to veshur civile keta to dy ko
rrieret u ndalua rastesisht nga nje kompani a 1ata1ienit to pare to brigades
yle 'mes'
Sc IVie shie ale ne mire"? Instrukfoheshe qe t'u thuheshe
&'
CI- t Ir/? te hyifen e E~+ y era i I sty?
grekeve se Balli kombetar l Z~;rveaa
kur to shihnin rastin to arsyesheM dhe to favoreshen shgi.
t
a
he ardhur ne ndihxe nacionalisteve
pto~per i to luftuar kvrrunistet
IrH
shgiptare? Mbaj rend se ne nje eventual to tile, Balii do t'i hidhte to gjitha
forcat a ti j kunder komunistevd ne G jirokaster. Indirekt i lihesh~ to kuptente
u mvaa~i~s~~r~ teke
isgate-
Dhzmiter Fa,llos se " alli Kornbetar, ne r~sen qe do to ish kjo ndihrre, g
shea, kur to terhigeshin g,j er anet, t' i n jihte Gregise nje p e se to rivendikiae
veto sa j mbi Voriv Epirin?
~) Pervec ketyre dv dokumentave ne rendesi, to mbyllura ne nje zard to posy
acem. karrieret e 1ast-permer1 ur (Hekuran Kopre cka dhe shoku i ti j) kishin edhe
nje leter to Komitetit gendror to Ba11it drp jtuar Korajtetit qarkor to Korces,
me - Tut j en q?e to dergente as me rare Zarf in e mbyllur, tek Dhimiter Fa11ua, ne
n jetet qe dinteo SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEET
Nuk di c'te then me gjate nbi keteceshtj e, doMethene nbi cesht jen a Dhirniter
Fa11o e
A i derge j Kemite ti q?rndror i Ba11it konbetar, Dhimiter r a11os, has kesa j
disfate, Teter kredenciale to re ja dhe instruksicne to re jaa A insistoi ne to
nje jtat kerkesa dhe re to n jejtat koncesiane' S'di si to pergj igj ego
Ajo qe di me siguri eshte fakti se partia, kete dekumenta polit -ke s1iu.ne to
rendesishne i cfrytezoi jashtezakonisht ter r~ propagariden e gaj politike ku~
nder Ballit Kombetar, duke e paragitur si"organiLate tradh eta re' si"organizate
qe nuk u n jaf tua vetem rsze tra dhetine kur> Ire jt H~tle rit, par qe punonte edhe per
copetimin e Shgiperi se ng t raonarkofashistet greke t' etc? Ba11i eshte zene t
aqe shuraa n^ befasi nga kjo goaitj e, sa ac edhe reaksiord i ti j ka. q_ene shurxe i
dobet Partia rdobilizoi atehare reth kesaj cc ht jeje tore daullet, Belli nemzi
iu pergjigj lie nje tarnburkea Natvrisht~ fendit to i rtete qe pennbanin keto do-"
kumenta, ?are-paganda komuniste nak mu ~ of i'u shtoje atehere edhe bishtra dhe to
paragese lie tyrli ng jyra.
SECRET..
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
sh ccr
rnL1i
Keee1 re figurareJ ?
PERGJIGJE PYETJES XZV.. e.
Si, kur, ku dhe nga cilst a formua ara~ 9rveri ~- malit~ (P5*udonime'emra, per-
.
~
'
Qeveria a pare e malit, u kr'i jua nga ~ronti Nacional--Cli lmtar, ne fakt
Aga partia'c,?uniste 5;Igiptare3 r muajin trfor to vitit J44, ne q'rt tin e
13eratit, nga nje mbledh je e Keshillit t- perg jtL shed antifashist nacivnal
clirirntara Kjo`tgeveri"u quajt "Komitet drejtues" r~- atributet a nje peverie (a+;
Antaret e ketij "komite ti dre jtues r~ atributet e nje gcvcxi e proviz re (den
as to beheshin zgjedhjet per u z z aar4'1 n? ' isi a 4v., asamble a ci_la
do t? zg j idht? f orr n e geverimit ne Shq ipe ri dhe geveri ne definitive, pas
rlirimjt to to gjith Shgit~erise) genes
K, tar i Kojmitetit: Enver Hoxha;
Nenkryetar f Komitetit Koci Xoxe;
Nen kryetar i Komitetit: Myslim Peza;(jo anetar partie, figure patriote)
Pergjegjes
Pergjegjes
Perb,,jg s
.~
`ei~'evv ,7 s
' J J
Pergjegjes
Pergjegjes
Pergjegjes
Pergjegjes
ire
per cesht j et a pun ve to brcndeshrie H:rxYii Lleshi;
per eesht jet ekonornik : Meciar Shtylla ? (Atehe a nuk ish antar par'
tie, por u be me van).
per bujq eS1n~A : Goo T.siza D (Nuk ka qene as atehore as eshte
t~ni,me sa di, anetar parties
J
Spiro Koleka?
arsim kultur~ % Se jfulla `aleshava.
per shendetesine~ Yner Dishnica.
per asistencen sociale~ Bedri Spahiu*
per ceshtjet e pelitikes ae jashtne~ Enver Hoxha?
Konandant i pergjitheshem i ushtris~j: Enver Ko:cha,
?et' je 1es pt cesh4, 6 f', i~iaa',"'. li'Z' e?d 761 c 6a~
Formali ht, dyent C keti j kemiteti mbeteshin to halam'a edhe per anew
~?. ~ ~
tare to tjere'e ~~:ne to h ura vetem per eleven
j q aP to qe i quanta fare
to sajte Partin komuniste?
Ky K?mitet dre jtues, >Me atributet a nje geverie provizore, u kthye ae
dy
geveri previzore, me pa kete permbaj t je, zw iuaj nre von, ne fund to nendorit
1944., doaethene sapo u clirua krejt Shgip?ria dhe hyri ne Tirane (duke ardhur
aga erati) klika drejtuese komuniste.
S
cili qe eveninenti imediat i rendesitem p?litiid qa precedoi fsrmimin e
geveris se pare komniste to Malit? (As galli Kombetar, as Legal iteti nuk for'
nuan ndonje geveri ne r .1)j Ky eveniryent ishte ongresi, ase mbledh ja e
Perneti a Keshillit to pergj itheshem nacional-clirMt,a' (ma j 1944).
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Ne fakt, pikerisht ne mbledhjen a ~'ernetit to ~rontit nacional.Clirintar u
vendos qe n;e api geveria a ar, thue e Shgipe ri se cin to ish n je Republike po~ill-
are. Monarkia a Zogut u shpal inekzistente. Zogut dhe dinastis se till iii rxa]ua
ktlrini ne Shgiperio N? Permet u vendos gj ithashtu qe Republik a arthe popullow
r
re a Sh giprk rise do to kish n je Kush to tuts ( lig j in theneltar to shte tit ), kush te-
tute k je qe chhesh to aprovohe sh nga perfagesuesit e popullit, sse >e f jale to
igga
t jera, Ideputetet qe do to zg ji? eshin n o ulli s G to 1 ..
~ P P ap c irohcshe kre jt Shgi
periab Ky trup perfagesuesish to popullit $hgiptar qe do to vendoste tai fatet
e Shgiperis dhe d? to aprovente Kushtetuten a hepublikes, de tc, a e:A5a-
x
t~1~. _ sh
blea{kushtetueaeD Sapo to ap_rovgnte Kushtetuten dhe to shpallte
e
Shq.peri.i
ne si Republik, ( sepse : c e factI Shq ipe ria u rail Republike rye
Pe
et, Asa
plea kushtetuese do to ktheheshe ne parla>aent to regullt shgigtar
Asaeblea popullore a Republikes popallore to Shgi erise? 1 ~ ~arj
'L,~
cnrin.
Ne veshtrim to kesaj procedure., a~bl-edh ja a Pernetit vendosi qe ne pragur e
clirinit t? Shgiperise,, Keshilli i perg jitheshnn i Frontit m cional-Clirimtar,
si trupi i veten perfagesues i popullit shgiptar, to zg jidhte nga, .gjiri i ti j
n je Kitt dre j tue s, ae at ribu to t ? n je geveri a provi zere, Kortitet i cili q fill
pas clirinit de tei kth4hesh ne gever.9. provizers ne detyr,i:
a) to merte ne d?re adminj trjrnin e shtetit dhe mba jtj en a regullit;
b) to arganizonte zg jeci jet elrkterale nga to cilat do to zg jidheshe Asap
blea .'
, p
,
e
drejtues ne atributet a njii
.e gevere prcvzore
U zgjec1ikerisht si as endiroeve to mbl P ;'
~ P edhjes se errue~l.t, sipas Po ketyre
vendimeve, dy mua j ne von nga 1ir1 ja a ti. j, ky Konitet u shndma ne geveri prop
viz?r?a
Ka1 o j tarsi ne persh kr inin a personave es a fi gurave ac pe rbenin K?m1tat in
#rejtu?s (geverin a pare to Malit)., persona a figura to cilat ndedhen edhe ne
perberjen ? geveris se pare provizore+
Mbi: Enver Hexhen, Koci Xexen, Myslin Pezen, Haxhi Lleshin, Medar Sht 11
~a ua Ct a ~f Li1
S~ir~ KoI,ken, Se jfulla Mal.eshov , Yier Dishnicent(che Bedri Spahiun, antare tr
geveris. se pare. komtniste nuuk do to jap ndonje shenim komplenentar per are sye
Sc km dhene shpesh here. De to jap per persohin a 14 to keti j komiteti ase qe
eerie, per ministrin a bujgesise Gaq? Tashkon? .
Sikurse shihet
K? t
ra
ti
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
S
GAQO TASHKO. Lindur ne Korce por kryer studix t e ti j to mesme a to larta
universitare ne France, Gjermani dza Shtetet a Bashkuara? whet to jete reth 33
vjeteve to whua+ten Rjedh nga, nje fanvilje pasanike die aristrokratike? Tefta
Tashkowja, sopranoja a nj~hur shgiptare qe 1. kendnar ne skenat lirike to Tta~
use, Gjermanis C Amerikes ka gene motra a ti j? Ky eshte kthyer ne Shgiperi
aty nga 1936 dhe ka gene si dre jtor ne Ministrin a Bujq sism Ka qene figure e
njohur ne rethet intelektuale me pikepanjs demokratike e liberalea Partia e
ka afruar pas vetes se saj, si mik to partise, aty nga 1942, me gellim
qe to perdorte ne rethet intelektuale to kryegytetit dte Si figure ne rlidh je rye
i~acionalistet shgiptare? person i rlershen, me kulture, por skolastik dhe me
toper njeri biblieteke se sa aksioni? T?krdk i nire dhe ekspert per problemet
e bujgesised Ka mare pjese ne Konferencen a pezes dhe eshte zg jedhur ne Keshi-
llina pergj ithesh n~ ~sepse kishte, pr~ shtator
1943)?
b)Luft a to partizaneve kinder trupavejemtane (stator 1943 nendor
1944)?
c)Lufi ae to partizaxeve shcliptare ne tokrn juc i shave (n*ndor 1944- ~+a
1945 )kuncler g jenianev
P,rioda a pare' Perfshin kehen prej vjashtes 1942 dhe ner fund ne shtat.-
rin a vitit 1943, doer thene deri ne kapitullinin a Italise the ardhjen a truw
pave gjermane I shgiperi? Luhet to ihhksoj ketu se perpjekje midis partizaneve
e tnipave italiane jar shenuar e~1he perpara v jeahtes se 1942-'se rre Shgiperio
iirepo keto perpjekje ( si aj o e Grabevices ne garkun a Kordss, a Lesp jes r* pe
kete Bark, a Baneashit rre rethin a Kolonjes, et j ) kane gene fare to pareridesi.i'
she At? kane qene sulne ne ndonje post to izoluar gtindari rie, prita kund*r
nden i? autoaobili, 'tj'
Operacion Italian kinder Pezes~ Eshte kr;yer g jate nuajit shta tern-tetor to
vitit 1942. me gellin spastrimin c kesaj zone rxttxiir nga, trupat pzrtizane to
Myslim Pezes, qe vinin no rrerik vijat e komunikacionit die riuget a perdorura
nga italianet xe trikendeshin~TiranewAZrres-. ushnje. Efektivat a rregullta paw
rtizane kane gene irakaimumi GOD veteo Forca vullitar e fshatare qe a bashkuan
nre partizanet~ reth 300 to tjere rnaksiiiw*i' Terrenir jashtezakon1sht i ve htire
per lufte to regullt frontale, sepse shuie kodra ce pasoj>9e to nbro;jne njera
t jetren, ae keneta a mocale to rebuluarz me kallana to larte. Gjate keti j operas'
SECRET.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET -'~
ioni, italianet, qe nuk dinixr to perdornin tnipa to v?gla, to lehta, mobile,
(Ii?je knriandos ) dhe qe druanin hu ( ndrysh a ng~ g je rnanet ) to hynin ne
brendine a zanave to cliruara dhe to kontrolluara nga partizanet pa frrca
iiip?zante, vune ne i leviz je nje ushtri to tere pre j afro 300000 fete, to
arnatosur me arise to renda .Cartliex , tanice , aviacion)~r sikur.do to sulmo''
~t
Mist Stalingradin. Sulai u krye ne forme rrethi hen shin dr t a A .~
~ c j rode van
cirri i kembes on se italiane u be pas nje bcmba rdirri to rend a artilerie c e qe?
11ontC kutuzia Duke ri ?kr e + art
j?.-..takti ker tyre, p' ~i zai et ~ refe. zian If ten
f rontale, rezistencen ne vendo Ata i perndzne forcat dhe, to perkrah?zr nga
terreni a natyra, zhvilluan lufta me perpjek je to levizeshuae , he'
re ne njerin krah, here ne tjetrina Kur u tk se krejt Peza u mush ode truce
pa italiane, forcat partizane u shperndane ne njesite prej S vetash naksimu"
mi dhe x pjeserisht u fshehen neper k neta dhe kallareat, pjrserisht vane
rrethimin dhe u hodhen r zerra to t j era? Italianet shkelen to gj itha katun??
det a Pezes (afro nja 36)9 d?gjen nje pjes to n~,te to tyre por nuk munden
t'u shkaketo jne der~e ne njerez fugive partizane? Sao u terhooen italianet,
partizanet u kthyen perserl? Sidoqofte ata bone ajaft kohe deri sa to mblidh?s
fin veten.
?dttimet ne Gjor-ee cihe yajze to yl~res? die gene Sc tntpat partizane ki'
..a A.
shin sulxuar nje autokollone italiane ne prite)ne kete krahirre, autoritetet
ushta rake to okupatorit, ne forme raprezalje je., derguan (nga nenciori ose
dh j eto ri i .194se, pmt nuk aba j in d mire, nje force praj afro ;S ?000 vote
oak 1>Numi? Efektiva to regullta partizan* q* muaren pjese ne kite lufto
afro 100 vet.,. Forc a, fshatare vullrr to re qe u e rdhen n* rr1 i hoe : of re 100
to ti ere. ~~rr?rri_: jashtezakonisht i ne rshtateshem per luf ten parti zane$
grgka dhe pjerresira to thepisaz.. ParaMroja italiane u godit it. n,je kanjen
to ngushte e to thepisur, shume pe aara vendit to prites k u qe a~rr goci.ai.
t j . 2. slit e me :oz r T~ ze me r~i b ef. as i, it aUa net a humbi to rruan doh a duke
ku jtuar se kane to be jne me f arca to medha kundershtare filluan to te.rhiqen
pa regi1ii dM ne shprtalljm? u z~fle fart Aga 150 reber italiane, to cilet
u) liruan to gjitae dhe u vraae nje kolonel Italian (endri i to cilit'nuk me
ku j tmhe t tarsi) si ahe di sly usiita re : ofic a re to t j ere a Pa, rti zaz et paters vets.
diva, is plagasur~
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Voskopo ja ishte nje k~posald i italianere ne afersit a zonave to kontrolluara
nga partizanet0 Kishte co to r~dha me municione dhe nje garnizon prej afro
300 italianesh. Per to dbuar kete garnizon dhe rare depot, partizanet a rre~
thuan?(Voskapeja eshte ajo qe qua,jr~e greket Moskopoli) EBektiva to regullta
partizane% 200 vetea Forca vullrrtare fshatare% X04 eetey naksirio Garnizi
nit italian to rrethuar ne Vogkopoje i erdhe ndihaa nga Korea, afro 2.000
SECRET -?'-
Lnftini i Veskopo.jee (garku i Korces) Zhvilluar ne cb jeterin e 1942Msec
Sl 1; ~? x *.t,
f_ us. La a_~.
kesaj xii i" ,, trupat e r e hu .ra iiuiidcrt to cajne re-
thinin por lane kre jt depot a nedha me ushgii e niunicior~ qe kishin ne Vosk?
po je ~ Gjate terheq jes se tyre u tune n ja 60 italiane rob r the 1 ja 3o xhandare
e shgiptare xlice Qe to gjithe roberLt u liruana Qe n~i ajo kohe, Voskmpoia
u be gendra e shtabit to partizaneve to garkut to Korceso Depot rye municienr
i iibajten pjeserisht partizanet pjeserisht u dhane fshatareve; po ashtu u ve+-
prua edhe ne depot r ushgineveo
Luftin1 i Sn?smit (ga.rku i Elbasanitl. pikerisht Si isrite nje kaposald na
i italia,neve ne garkun a Korces Voskopo ja, Snosni isbtrn njr kaposald i tyre
ne Elbasan? Garnizoni p-rbeheshe g jithashtu nga nja 300 ita.lianeb Kite die.
For to regullta partizans % 200 ve tea Forca vullnetare qe u erdhen ne rxl ihme
nga fshatrat% afro 1000 vete (sepse piackitja a depove i ushglne r~ Veskopoje
i enbblsoi se teperrii)? Forcave italiane to rethuara ne Snosa u erdhen n* ndih.
is of re 3000 trapa italiane~ dh a ne sa j e to kesaj nd ihre~ nurden to caj nc rreth3ii
~un4 U zone n ja, 30 rober italiane (te cilet u liruan ) dhe nje sari nateria1i
e ushgine h, shurxe me i pakte se ne Voskopoje? Eunbjet ne n jerez to partizaneve
fare to paren4sishne. Kaha a zivillird.t to ketyre luftineve% janar 19430
0peracioni partizan per ~a
rrr..rrrjcrr h e gyt*tit te_Pernetit dhe to ~~ti~Q'.d~i ,
r........r~r.~~.rrr...r..rr..rr~..... ~. _ rr r..r ~.. r~.r ~r r+rrrrrrrrrrrr r.~rr ~.. r.Mrn.r r..rr rrr
Te inkurajuar nga kete suksese to lehta, trupat partizans vendesen to japin nje
god.itje to madhe: to sulnojr>e a clirojne Pernetin cue / JgaPir? . Qe to dy ke'
to vende, ishin gendrat ushtarake Ae. to rendesishree italiane ne Juge4 Gamiz?w
net a tyre gene shuixe ne to rwdha se sa ato te. Voskopojes a Snosnit (lart raga
14 here ne to fugishi )+ Depot ishin jashtezakonisht to rendesishne to to paw
sura? Per kete gellim, italianet kishin box edhe fortifikata nedexne rye be ton
arae, bunkore, llogere, etj o Ef ektiva to rregullta partiz ane qe aua ren p je se s
~Oo
reth ~0? vete. r'orca~ vullnetare nga fs hati of ro vat e~ ndofta chi a tepe r?
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
'`s!j t~J
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SF~RET
Per to penguar ardh jrn a ndihr~ave nga jashte trupave ?Jtxrn italiane to rep'
thua ra ne keto dy garnizone, f orc at partizano u r je shtuan ne n je front shuae to
g Jere: Arita ne Barmash (per to nda].uar a'dh jen a ndihma ve nga Korca); xe tre
urat (per to ndaluar atth n a rrl haave n Gregia); ne ~eatgoran (per to rxlaluar
ardhjen e~ ndihmave nga Vlora) ? Shkurt, u izolua tere garku i G jirokastres` Si
diversion, ~ u gedit rye fillip Perneti, me gellim qe trupat a ganizo
nit to ugarlt to dilnin nga fp rtifi katat e tyre pe r t'ti ardhur ne ndihne / Past a j ,
lair keto trupa ndihaese4te ishin ne l~vizje, to su oheshin nga partizanet me
. . (qeugarishte objekti'kryesor)
levizje e siper? Mirepo i/nuk levizi me ~ nd'hna to e P.z~netito Atehere u sulnos rezistonin ne fortinet e tyre prej betoni+ Italianet bijerr. ne
k& gracke dhe terhigen shpejtm Rezultati shkat~rrini i puseve vajgurore to ke,
saj zor~3 dhe
e diegia a depove rye vajgurri qt kishiri at:v italanet Auto tetet
italiane a kuptuan gabimin qe bene duke u terhsqur, x dhe u kthyen re njehere
ne forca to nedha e aviacion, duke kujtuar se partizanet ishin to shurxte ne njerez?
Kur u kthyen, jo ire van se d.isa ore, ishte vonj partizanet gene terhequr dhe depot
k d.
. -WI
dig je shin, ndersa~ puset e c ura qE ne 1L enaploz~. # t ? vGrm. pre j parti=
k~tund me gar1 in a Korces, ishte b sere Ppiq~ndra a partizanevr ? Aty gene mbledhur
shuILLCa a forcave partizane., trupave ne to zg jcd.hura, sepse do to krijoheshe Bri-
gada a pared Aty ndodheshe Shtabi i p-rgjit1 bhea, gendra a Komitctit gendro r dhe
rxisioni ushtarak nierlidhes britanikc Italianet vendosin to japin nje gru~sht to
rende? por edhe ketu, si afro nje vit rae pare rre Peze, ata nuk perdarin trupa to
lehta, to shpejta, mobilee Vene ne front nje ushtri to to re prej afro 30 rJ. je
vetej sado qe Via, V1thkugi, lie vije to drejte, eshte jo rae toper se i~ kilopet w
rra nga g3rte ti i Korces dhe lidhet me nje rru ge au tox?bilistike a Perp arimi i keno-
besnri se pr^cedoh?t nga. nje bor+r rdi m i nadh artilerie (p jese to renia) qe zgat
lart nga 24 ere Asnje shtepi a Vithkuq_it nuk nbetet me kexbe.g nga gitjet a kesaj
rtilerieo Arat lerohen nga predhat~ Te gjitha trupat parti.zane terhigen., pa nos
bore asnje rezistence, ne hty3le dr a:1et qe doninojne katurr1in4 it~?z Kexbe~
Soria ita1ia>1e, a shogeruar nga aviacia~i, hyn pa luftirre rx Vithkuq. Shtyhet
deri nr $htylle, dhe ketu goditet ne prita to ndryshrre? Italianet djegin Shtpllex
aikurse kishin shkaterruar re? artileri Vithkuc~in dhe tertrfgen+ Partizanet kthehen
perseria Rezultati. i ketij operacionia Partizar~t nuk pesuan asn je humbj a to renv
'desishrne, gofte ne njerez, gofte he xaterial' Po ashtu edhe italianet? Shkaterrop
hen kre jt katundet ~ Le i hn j e, Vithkuq, Shtyf e due Bellowi de .
operacioni italian kun_der Veskopo jea (nuk mbaj rind mire ne. se prscedej ope>
racionin kunder Vithkugit, apo a pasoi keteI Wia 'x Sid?gofte u krye ne vera
e i94;c. pikerisht Si ne Vithkuq, ita Janet a bombarduan rende kete katund ch"e hype
kur partizanet ishin larguar me per L t jet a dendura to artilerisea
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Operacioni Italian kunder Vithkugit (gusht 194"0 Ne veren e 1943, Vithkuqi,
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEGRE74.
Ferca italiane qe mraren pjMse ne kete operad an: afro ]. mi je veteb w
Humbjit gene to parendesishmA dhe gati zero nga to dy paleta Voskopo ja u
shkaterrua a tera, qe nga themeli
Luftinet ne krahinen e Maligit (garku i Korces) w U zhvilluan ne shtatorin
e 1943o Efektivat partizane to regullta: afro 1.000 vetee Forca vullnetare fshata-
re qe u erdhen ne ndihrne afro 3.000 vete+ Efektivat italiane: 30,000 veteg ndom
fta dhe me teper~ (Ish rxe taper se nje divizion Italian). Eshte koha e kapitulli/ i H 1n s' rnbullua
t di a rnazone italien^ qe ishin ne Jugosllavi) 'site rrethuar nga forca to
tjera partizans. Prand~'{., ve...n t? '.!"tin p~rser1 ne Korcp c~ a.+`.,r to r in
u2^i;t? Dhr, keshtu veprojne? Gigte kthimit peso jne humbi,e ak?aa a to raedha se-
pse goditen v zhdirtisiit nga krahet dhe a ]o ne humour iwral In' 5idogafte, partiM
zanet nuk m..rin dot arutiriet qe synonin to rrembenino Ag lufta, as premtiai qe
u dhaire it li,.neve se nick do t'i trazor~ir+ po to l~,ishkoiaeahin ne partizanet, nuk 1
bia4li kreret a trupave italiane qe to dorezu~heshia ose to jepnin.arnlati +ts
Luftiaot a Por~c1ecit (shta ter 1943) - Efektivt e regullta partizane :
1000. ca vet' (kre j t brigeda paro dhe repartet territoriale partizans to Mokree )
toOO vete maksimuuni forca fshatare vullnetare+ Trupat italiane: reth 1.!5.000
vRte6garnizon1 Italian i Pogradecit + disa garnizone to ardhura nga toka jugosU'ave Oher, Struge, etj ). Ne fillirn komanda italiane pranon dorezinin? a ven~
duket sipas instruksioneve nga Korea, refuzon' Sidogoft., partizanet kane byre its
gytet dhe depot jane ne cluart a tyre Ztalianet orvaten t' i aarin perseri, por
nuk mundina Shkaterrohet nje qt
p je se a mire a te tit g j at a luf tin~ve dhe itzlianet,
t1,?~, ~t~ao
,
~'c
jo to gjithe3 sepse
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET.
zanet 1 marrin rrugen a terheq jes per ne Korce, me gellim qe to t shkohen me trtxpat
errethuara ne Maliq a Zbogeri~ K.jo kollone (afro 10 niije vete) fan pr~tat ne rru-
Luftimet ne nru j e (shtator 1943) '. Zona ne ver2 to Tiranes isY ke nje gender e
hyjten duke ardhur nga Ureqia a Jugosllavias
Rezult ati i ke yre luf tinev& Vrit en m j of t italia i . Afro 5 > je b ashkohe n m e
partizanet~ Zihet nje sasi e mire armati! sh a municioni mga aria wrtiza ne
gen a saj, bashkohet me kollonen a rrethuar ne 1i4aliq dhe to dyja se baiku futen
perseri ne gytetin a Korces~ ku, nja dy dite me von u dorezohen trupave gjermane qe
rendeishme trupash italiarie~ Nje p jese a ketyre trupave, p jesa me a madhe, dorezo
hen tek partizanet se bashku me arelatirtr me preritimin qe to mbeten trupa :utane~
one ne lufte kunier gjermaneved Pjesa tjeter, me a vogel, refuzona Kjo pjese su.Lao-
het, por pa rezultat nga partizanet? "riten disa italiane po nuk meret material
Luftimet a DibrRS (shtator 1943) Me kapitullirdn e xtalise, `tnipat italiane
ne kete krdi inR a lene gytetin a Dibres dhe drvjtohen 'per ne Elbasan~ Ne gytet 1!W
ne vetem nje prapavije ne gellim qe to intere o t.Aer transportin a depove< pike-
r
~~ tkXJ.L4q
! ~Wt2tJocz
risht kete prapavije, to lene vne meshiren a partizaneve dhe to
popul]Lsise, sulmo jne forcat partizane to Dibres a peshkopis, to grnnbulluara ne
y
nje komande to vetme (nen komanden e naxhi 1eshit ) dhe to ixl hmuara nga mijra
vullneare fshatare to eteshem per placke? Prapa vija dorezohet, depot,kapen, pl-
ackiten? Autokollona italiane qe ishte larguar nga gyteti, kur meson Latin e
prapavijeS se saj, kthehet, sulmon Dibrep (afro X0.000 italiane) dhe a ben gytetin
fertele? Gjysma a depove qe kishin mbetur akoma pa u plackitur, hidhet ne ere
V,
MCI
_ k : Gjate muajit shtator luftine ne stil text gjere kunder trupave >ktaliane qe
nuk pranuan to dorezohen tek partizan& pas kapitul].indt to Italis ~, jane zhvillu-
ar me dulcet edhe ne garkun a Gjir kastres.,xx ~t Vlores dhe eratit, per ne stil me
to vogel se sa keto qe kam permdndur. Sidoqofte, ne ato Bite shtatori, humbjet e
italianeve, to denoralizuar a to r~orientuar kane gene to lartra ne lufti.t a paw
rtizanet? Kjo shpjegohet nga, vets situata a veshtire dhe pa dal je qe u kri jua per
'tae
0peracioni Italian kunder krahines se. ~allkkastres?w U be perpara shtatorit
1943, domethene per ara kapitullimit, par harm-a to vere sipas radhes kronolo.i
gjike? Kohen ekzakte, doiethene auajin, nuk a rnbaj msnd? Gidogoft., ay eshte nje
nga, me to medhenjte qe kane kryer italiaraet kunder trupave partizane dhe zenave
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
Ky operacion, thashe, u krye nga it"alianet rte veren e 194 -se, mua jin ekzakt
nuk a iibaj mend' K. gene operacioni i furidit italian ne Shgiperi* Trupat italiaw
divi zi on
me qe rauaren p jese kane gene to perbera nga afro njs xiz? ~n i, tere ($0,000 vat e )
Nga Pala partizane efektivat kane gene shume to pakta~ maksimumi 500 vete? Me
keto forca partizane, per heren a tt plre dhe to furidit, b,shkepunuan edhe disa
forca balli.ste, nen komanden a n je nacionaa. isti to nders i em, i cili u vra gjate
luftirieve (emri nuk me ku jtohet) e Rezultati ishte katastrofal per Ushtrine Nac.s
ional--cli ri rstare dhe iiif1uencen e rout it naciona1-c1ir1jj ta. r rie kete krt ine
Italia iet shk~lc n kre j t M i1 kstre}l, clog jrn fsbtra to tera dhe beregetin e ka-
tundareve. U zhvilluan luftime per 2 jave resht, por kudo, partizanet u terho"'
qen, pa pasuar humbje to iredha por dike lone zone to tera qe r+ie perpara ishin
nen kontrollin e tyre. Terreni e ndihrnonte miaft kornanden italiane, sepse eshte
fushe dhe kodra to vogla; vendet znalore jane tepcr to kufizuaraj rruget a komu'
nikacionit mjaft to deridura dhe jo ne gryka to
pershtateshi per pritan
Qe nga kjo kohe, influenca a madhe e Frontit nacional-cliriititar rx kete
krahire hui~bi?P redominoi influence e Ballit K0>nbeta' Fshataret, shumica fusha-
rake, qe nga ky operacion as qe donin to degjonin per luftiriie kurrier okunatoreve
ne token e tyre' Per pass je, edhe bi,jt e ketyre f shatareve qe dash; t' i mobilizo-
rite ne radhet a veta Partia, si partizane, r fuzonin? Tnfleuncen a vet ne k to
krahinA, Partia e fitoi veterid ne pragun e clrimit, kur ish1 eli_rirar lc r +,
. T
OA r:? rP jM, Srr; n'., -1
Nga to gjitha operacionet italiane, ky i Ma11kastre s ka gene ay qe i shkake-
toi re toper deme reale* Frontit nacional-clirimtar dhe ushtrise nacional -
clirimtare' "eaksioni i tyre i tiger e trmmbi popullsine, a largoi nga partia komu-
niste dhe a hodhi nen influencen e yallit Kombetar, politika a to cult isnte
"jo aksi one t,e c^~en&1ra, qe sjellin si. rez-'ltat diegien e fshatrave dhe vras jen
e popullsise nkvil a nga ana e okupatorit, por luf to veten ne moinentin e fiiridit,
kur forcat e armikut to coos jene ii, to afta per operacione spastrimi dhe raprew
zalje"b N. fakt, operacionet italiane x Vihtkuq, Peze, etj? paten vetem nje ane
me toper demonstrative se. sa rezultate konkrete? Keto zone Mbeten kurdohere to
lidhura pas Frontit, vatrat a Bevizjes nacionalbcliriiitare, burimi i pashtere.
she* ne njerez dhe zonat inc to sigurta, its besniket to Partise?
SECREt
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET,
Perioda e dvt,. riilon ae mA a hien a tnmave diena.nr. n+ Shgiprri (doiner-
thene fundi i shtatorit 1943) dhe shtrihet deri nR terhegjen e tyre to plate
nga Shgipe ri a ( fundi i nendorri t 1944). Shkurt, k j o pe ri udhe pe rf. sh in nje kohe
pre j dicka me teper se nje vit? Na vi ja to pergjitheshme, luf tiiet ne kete pe-
riode to dyte jane shurne me to xkjtz shpeshta? Por, karakteristika e tyte
eshte krejt e ndryshme nga ajo a peri ides se pare` Kesaj here, efektivat e pares
ti~aneve nuk jane to pakta, si r~s perio;1en a pare; ato jane shine me to medhaj
nga aria tjeter, efekti vat e kundersht~rit qe ?narin pjese ne luftin, jane to
vogla (te vogla r krahasim me efektivat e italiapeve) ? Nuk ka me op?raci nn*
per nkrah{ne t. vetme ku to inarin pjese 30.000 ose 20 mije ose to mije gjerw
nanet Si vepronin ital;anet? Kuydershtari i ri ndryshon edhe nga, aria timi qe
perdoro jn artleri. to rende, por to lehte, malore; ndnyshon edhe nga '/erberja
e tmpave qe ire ne lufti& jo trupa to rends, por reparte to shpe jta, to lehta,
shun. mobile ? Taktika e ti j eshte ne pershtat jr, me taktike n partiza ie dhe jo
se rend.
ajo e luftes/frontale qe viheshe ne perdorin nga italianetb Ztalianet hezito~
fin shine to hymn ne brendin a zonave, po mos shogeroheshin nga aereplanet dhe
qe rink i kaperr~~e jne to 200 ve tet,
artileria a rende; g jermanet,me tnupa komandosfsulmo jne brenda xratz nje nate,
gendra partizans qe ndodhen shin ffie thelle se sa Vithkugi ose Voskopo ja Me
nje tank to vetele dhe me nje force prej O ushtaresh ata depertojne me shpe,jte
Si, ne kaniona, duke nd1ekur rnugen automobilistike to Vithkuqit ose Voskopojea
Surat e prishura i mbulo jne ?e b' a shpe jt me drasa) deri ne gendrat ku jane
koaandat partizane, zakonisht kur of er ketyre gendrave nuk ndoc$ien f?rca parti-
zane (sago infonmator~t e tyre u japin inforinacionin, nisen per aksion)+ Eshte,
sikurse shihet, taman taktika, guerril je a partizaneve+
narakteristike tjeter% g jermar~t nuk kane garnic~one to rendesishne, gendra,
to pal evizura. no Permet, Kuqar, Pogradec, Leskovik, Knu j e, Korc~t, G,iirokaster,
Labinot, i * 'Diber, etjo Ata kane reparte shame to g]a ne keto vender par to
mbyllura neper fortine a bunkere to ngritur me poste strateg jike? Trupat e tyr.
jane me toper ne levi zj e, j o ve tem brenda per brenda Sho ipe ri se, per e the r~ nje
plan me to g j era a here ne Gr Vii, here no Jugos llav1, here no S1, ipe ri ? De j ne
perjashtiin vetem tnupat e bregdetit, or )Jets jane vene ne pozita to atilla qe
as inund to sulm?heno
Tunica a luftjmeve partizan. kunder gierma~-
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET -~A,-
neve Jane luftine pritash? Si ajo a Darmashit (rezultat: disa gjerr*ane to vrare~
por diegia totale dhe pushkatiai i kejt popullsis, burrs, gra a femije to keti.
katundi), si ajo e Maligit (reaultat: disc gjermane to vrare, por nga? ana tjeter
kr e j t kat undi Cif lig rraf shuar per to ke dh c kre j t bu rr at a ke ti f sh at i, nga, 10
v je to a lart, pushk atuar ) ; si a~es (garku i Korces) ? Tnzpat g j eraane
Y
qe muaren p je se rraksinumi 1 ? JOO~ vete+ .rupa ndihrxese trupat a allit to zones
s'Elbasanit? Luftirnet edhe ketu, si ne Shpat, zgjaten nja. 10 dite? Mbi humbjet e
gjermaneve nuk di, por `di qe B1 ii konbetar pati shun hurabje, po ashtu edhe part-
izanet? G jermanet shkelen tere Mokren, dogjen, vrahe? Trupat partizan, to mzndura,
por jo to shpartalluara a as to shperndara si ne Shpat a Cergenike, terhigen ne
krahinen a Gore-Oparitn
C eracioni gjerman kunder krahines Gore- I: Opara Tre thyer. helativisht me zonat qe shkelen, grykat
qe kaluan dhe terrenin shume to papershtatsshea per 'ta, g jenmanet nuk pe uan
hunbje to r*edha; por po ashtu -dhe partizanet* Kure shikonin ngushte, keta shpe
rndaheshin dhe bashkoheshin ne nje vend tj eterw Sid?gofte, rezistenca ixt c partite
zane ne disa pika kyre f si ne gafe to g jarprit, tend- to gypit, etj ?)ndaloj ose
ndrepreu fare avancaten g j r rna ne, kshtu qe plani i rretr halt to tvr~ mt x' p.
)hepe, deshtoi dhe efektivat partizan i shpetuan rrethimit duke ruajtur szdoc
rnaterialln a gjalle (njerezit)o Hurnbjet partizans kane gene to medha ne rnateria1
1 rejt depot e tyre u hodhen ne ere, po ashtu ed.h- njr, radiostaci on ilegal qe ish~
to duke u ngritur nga Partia c Radios to c ioni i norces qe u rrernbye g j at e kap itu
llirnit to -tabs e ) ? Kre j t rjeti telef onik qe f unksionnnte ne jugs nga nartiz n t
u derrriua nga gjerrtanet. .LLe gjith kete, rezultati i ketij oprracioni nuk qe s'Y~e
pozitiv per gjerreanst+ Bagjen, vrane, por fill pas largimit to tyre, ushtxria
national clirim are riflt,oi me nie hire zonate hurtura, shtoi se tepermi efek.
tivat a saj dhe a shtriu perseri token e cliruar deri ne vi jat genes, ajo nderpreu
fare rrugen Tirane-Korce, me pushtirnin a Pogradecit (duke sulrnuar dhe dbuar
garnizonin a vogel qe kishin lene gjennanet), rrugen V1ore~Gjirokaster (duke
pushtuar pernrtin), et,n
Gjate krcjt pranveres Sc vitit 1944 inisiativAn e luftin~eve a muaren parti-
zanet dhe arriten to korrin suksese to rnira
Luftimet ne rreze to Korces (operacion gjeraan qe deshtoi per to celur rni
gen a Pogradecit)? 1-iiftiraet e Elinit (tjeter operation krahinor gjenaan qe desha
toi dhe qe kish gellim, nga krahu tjeter, celjen a rruges E11 san Pogradec
struge1e Clirini i Gjirokastres, etj. jre pranveren e 1944, partizanet kish'nen
kontr, llin r, tyre thua j se >o ate toke e vi j a komunika c Toni q e kishin edh a pas
kapitullimit to Italiae, ndofta me teper ne Juge por shun ie pak nc
Prandaj, :rte ma jin a 1944-es, gj enaanet s je llin persrri trupa n a `irq
e i
g ae
Jugesllavia dhe fillojne operacionin e tyre to , dyte to :perg jitheshen kunde
u d ,uetJa' cL~~Id.S~41u ue /41u41F114.2ee' ~Y 1 Ji11~ s
.. U zc 6?
Jugu.t~ Ky ope ration llo j n
a
o at
dr
i
t
g
p
e
e
i e qe
j
f111oi ec1_he iparse Efcktivat
g jerraane ishin ne to reedha, por kualiteti i tyre shume me i ulet. Nuk gene ie
trupat a zgjedhura alpine to dimrit. Ns keto trupa, kish gjerraane, italiant+,
arrnenin.e, poloneze, franceze. Kol).ona qe filloi sulrnin nga struga a jugoslla~
vise .u ndal ne Kamje dhe u thy., tke u terhequr. Kollona a nisur nga Elbasani
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
seer
U sulmua ne }rite kur ish duke kapQrxyer shkambinin the u thye m humbje to reedha,
duke u terhequr ne pozitat a nis je sa. Kollona qe hyri nga Versa , u godit ne &xai1
isou lumin Devoll, afer G jinikasit the aty u ndal ? Avaneo j kollona e nisur nga
r pogradeci me dre jtim Skraparin, kollona e norces me dre jtim ~eratin, kollona
G,
e-ratit me dre jtim colon jen, et j
Ky aperacion ishte nje red dhe jo ofensive e rgullt? U shkelen disa fsha'
tra cie u ndodhen ne rrugen e ketyre kollonave gjenn:ne, u dogjen, u vrane disa
fshatare por ne fund to Pundit, partizanet nuk prsuan as humbje materiale, as
hureb je ne nierezo
Fakti eshte se pikerisht kur isht~ ne zhvillirn a siper ky operaeion gjerman,
divizioni i pare qe ndaloi perparimin e kollonave gjermane nga Shgiperia a sme
drejt Korces, jo v~teix qr, niali avancaten gjern.ne,por kaperxeu Shkumbinin ne
forrnacione shune to regullta dhe u h~dh ne Jeri} dkke zhvilluar ne sukses
a) Luftimin per clir, imi.n a Dibm?t duke, i dbuar ~j~maanet,)
h) Luf timin p. r cliri si . 2ahzunit (duke thyer g je? rtanet ne Home)
C )luf tl net per c lirimin Ps hkopig (duke i ~buar Ixj ~-rn~, )
c1.)luftirn~-t kunder hairak+, ,7Ai~+' tc K.i17ws$ Lre `i, -'ti ?'
Np1 Y2A3 flU'r -1- ii.a.r
fr g.j rmanet a kane to hurntnr'
torruan dhe mendo jne vetem to terhigen nga yallkanet (vere 1944-es)? Ata nuk
kishin np forca disronibel ne Shgipwri qe to nereshin me rndjek,jen a disa cetave
to cilat ceta
fantazrie ne ma.let e Shgiperise (gofte to ~eriut, gofte to Jugut), ~paf sa here e
shikonin ngushte e liiin fu ien e luf tes dhe cduk~shina G jerrxaneve u interrsante
ne kete kohe veten rnbajtja a disa rrugeve, ose korridoreve, per terhe'ien~
a) Vlore-Tirane~Shkvd erg Jug o sllavi ?
b) KorceMManastir- Kosove?(Jugo5favi)
Ketfl korridore, ata i kane,ba jtur deri. ne rninuten P furit, me kaposalde
to aty-ke 4Lshr1e Tiranen, Shkodren! Kukesin?
Luf.tint i vecante dhe i rendesishen~ ne jen anet ne kete periode to fundit
- ra~6i6~ifa~z
eshte veteim bete jasper Tiranen? Forcat partizane qe muaren p jese Divizioni i
L-re dhe dis a Brd ga da aut onor>aunistet, shur~ica e ketyre figurave vazhdu:,n jeten poli-
tike, disa duke gendraar ne rd ht t e Ballit ( i cili nderkohe ka pesuar spastri-
me t.; r~edha ), disa tr t jere duke kri juar parti me vete, disa to t j ere duke ka-
luar ne organizata to tjera.
Shenine biografike mbi i? figurat qe organizuan Bailin nombetar, nu,k dig
Dijernit a mia Jane aqe to pakta sa nuk is vlen barrau girase to merern ketun
i numurin a anetareve qe ka pasur, sipas periodave to ndryshrae kjo orw
ganizate, nuk di c'te thom~ Zaten, Balli Koribetar astrukture organizative to
percaktuar xf ka patur, as organizata bate, asgje? Brenda kesaj organizate ka
sunduar e plotfugishme, gjate g~ithe kohes se luftes, anarkia feodale organizas.
tive? Kan birdjen se edhe vote Mit'hat Frasheri, kryetari i Ba11it Korabetar,
po to route dh e to pyeteshe ta.ni obi nu urin a antareve ge numuronte Balli
Kombetar kronologjikisht, nuk do to dinte c'te thoshte?
C,
Dhe tani qe rnta rova me anet/panj.ohura per iiua to ke sa j pyetje je, kalo j ne
ceshtjet ku rxund to thori dicks i toper, ne historikun e B;aliit kombetar perms
gjithesisht, ne rrugen qe kalei dhe proceset qe pershkoi gjatr, viteve to pare
to ekzistences se tij~ perpara se to pesonte disfaten dhe to merrte arratine+
Per aresye sgarimi, historin e Ba11it kornbetar do to ndaj ne kater peri~
oda:
Perioden e pare do to qua j :eriode pregatitore ?
Perir~c~en e Byte do to quaj:Periode fillestare?
Perioden C Crete : Peri?de a izoliait.
Perioden a katert : Perimde a disfatea0V EC~
ET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECFcT
PERIODA PREGATITORE.- "Balli Kombe tar" del s i organi zate polit i.ke ne Ship
en aty nga fund i i vitit l942 j nje vit pas theraelimit to partis e komuniste dhe
n j e stine pas krijinit to Frontit Naciorial-Cliriratara
Deri atehere, kreret a kesaj organizate Pkzistonin si r~adona.1is indivi.d~.
Ata (shin rnarm t~rN kat,. k~he t,~ v1_ iva~., kur Partia ish hedhur ne aktivitet to
gjitha~aesh,ti r, v"prirNtari aktivme njA kktivl.t~t ia.sh.t,*nakr3r4aht,
i~ bisPdi -~e akar1pr~1 kA r~A R`, 'i /ip i f 1 TUB i r
r.
a I1iHii tart, per to r!!n* dakerd i nier ttrir, t
t . i F~Cr~' ~L~
.4 -.
percaktuar radhen e hierargise, pr to knaqur aihic jet prrsorta1e to keti j ase
Shkurt,
ate qe gru> t komuniste ne ShgiPeri bone, non diktatin e delegateve jugo~11 ve,
brnr a (?sa xbledhjeve q~ A jiten jo ne. shume se disa dit.., yeti eleiente, me
to s*nure k, eunistet raga grind jet, q ? amb1c jet dhe tarafet pars male,
~f
at~ j persenL, per Ee pajtuar pikeparijet politike dhe prograzzatike,etj.?
ge11im qe to shikenin is sire kartat dhe gP111ngt a Partise, pars se to an azhe-
heshin , nj a ba shkenunim, pass jat a renda to to chit I kis hin pay & & ? Rezul>
tati i ketyre bi!ectineve, dihet n ato deshtuan ? Dhe pikers tht si rezulta t?t i de-
shtinit to ketyre negeciatave u kri jua si ?Yganizate indipendente i.ga Partfa dhe
rsati nacior)al-elirimtar (,gel a Partisr), erg nizata e Baliit Koi etaro
o ) xC to a j ehnr a n~1q personals, pash te, me gellil t qe t f i Lf ronin ke to ne
veshtrim to aktivi.tetit to mevoneshem te organizates se tyre, gofte n~ real, gofte
neQtteto
. piker*je akoaa me to ndryshme, bane vite to term qc to realizonino
b) me perfagesues to Partise komuniste shgiptare, kurd.here si individe, me
Deri ne fund to vitit 1942, pra, Ba11i kombetar, per aresyen e th,jeshtese
nuk ekzistonte akorna si organizate politike, nuk kish asgje pozitive ne aktiv3
e tij veprues. As nje trakt, as nje atentat, as nje aksion sabotazhi, as nje per-
p je kj a me arse, asn je cete asg je o Ky bagazh i varier dhe dal ja ne sk ene iie v ne'
Sc a kesaj organizate, ne nje kohe kur partia kish Mare situaten dhe inisiativen,
nuk round to rxos kish pasoja to hidhura per Ba11in kombetar ne to arthmen'
PERIODA FILLESTAR1.. Zg jatet qe nga, furl i i 1942 (dorxethen a qe nga dal ja ne
skene e Ballit korxbetar ) dhe shtrihet deri ne ver*n e Eczt* vitit to arthae 1943.
Gate kasai periode Balli orvatet to fito je kohen a humbaro Sidogofte, sukseset e
tij neper qytetet jane zero' Rinia, forca a gjalle. e gyteteve, gofte kjo irtele'.
ktuale, gofte puntore eshte lidhur ngushte >xe Partin neper~-jet fornave organiza-
tive to Rinis korbuniste.`Ba11i nuk hkepute? Popullsia a mocne, gjithashtu
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R0005001
10004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECREj, .
neper gytetet, eshte nden ndikimin dhe influencen a Partise koMuniste+ N,je vit
e ca me perpara, pikerisht si rinia dhe gruaja, kjo mase gytetare do to shkonte
pas at i j qe do t' i bents apel i pari b Apel in a pare e hen i partia konunist e, piM
kerisht per kete kjo mast ish lidhur me 'tee' (Nuk duhet harmar rk kete rtes se
opinioni publik shgiptar ish deri atehere karte e bardhe? Pse~ sepse ne tere tr.
sti I bazes?
7f Disiplina e ~a11it qe nje disipline karagjozio secilido bente si t'i
thosh koka a Kb o ndodhte jo vetera poshte, por e dh, ne udheheq j e. Shuan to ralla
ishin ato njesite to allit qe ?Yi bindeshin udhehegjes lartd Cda koima.ndant ?k
kish principaten e ti j prej nga nuk largoheshe,. ku nuk pranonte nderhy_rjen
e b~.llisteve rae to me henj, ku vepronte si t'ia deshin interesat a ti,j 1 ersonale.
Ay ishte feodal ne nje anarki organizative feodalea
8/ Mungese e plote uniteti< do vet^n poshte, por edhe lart ne udhehegje.
Cdo ballist ne nje fare pozite kishte nrograrain e ti j, parimet e ti j, idete e
tij. Ne vete Konitetin gendror to ~allit, anetaret r ti j perfagesonin secili
rryinen evet? Njerj jepte n,je udhezin qe anulloheshe nga tjetri dhe anas'-sjelltas4
) ( A UL
9/ kupto j dhe as qe veproj ne rarnyre qe to organizonte ushtarakisht
bajraktaret e Veriut? Veriu, nga vets, traditat, zakonet, perberja shcgerorep
'"Q tJ
ishte nje keshtjelle( Ballit Korabetara Bali kcrabetar e injoroj kete keshtje-
lie a Sot ka nje thenie anerikane "ku ka nje rus, Chet to jete edhe nje amerikan~
Balli veprro j pikerisht keshtua Ay ngriti njesite to ariaa.tosura vetem ne ato
krahina ?ku ekzistonin partizaneta Pse t.; nos rrgrinte ne eri, ku i kish to g j?''
tha to dhenatc!.
10/ Sjelljet a cetave balliste ne ponull qene prej bashibuzukesh? Mungesa
e kuadrove to pregatitura politike, i bente keto ceta to silleshin dendur si
seta hajdutesh e cubash ialia Si nund to fitonin sirapatin e popullsis njerez qe
nen pretekstin Sc ishin patriots e luftetare kerkonin deshinj to pjekur e byreke
to ixbytur ne g jalpe~
11I BalTi kombetar, ne anal iz e to fu ndit, in joroj fare punen rae shire sat e
ndryshnie to popullsisei as nje force organizir~j per rinine, asnje force organic
zini per gruan, asnje forne organizirai pr noshataret?
POLTTZKE.bI Pikerisht Si ne c~shtjet organizative ( zaten si rj edhiin i tyre)
Balli koibetar ka bere gabinr to renda Adhe polit ike a Anarkia organizat ive sho~nca ' ti j :* Jiag~ t Shgip~-ris` k genes
PERGJTGJE PYETJES XIX4
MM organizaten e " galitptit" (heniree to pArgjitheshme) ?
Pikerisht Si balli KornbetaT, edhe Lpgalitr_ti dolli ne skenen politike one vop
nese? Ay dolli, bile, i von edhe se Valli Korxbetar, par ,jo rne, difer> hce tc madhe~?
6rk ,o ma me Y2c
Pikerisht Si Dalli kornbetar, edhe Legaliteti ka gene~nje organizate amorfe, pa
strukture? Por ndr'ishe nga Dalii Nombetar, ku gere grurxlii1i.uazakonisht nacia
naliste antizogiste, ne partin e Le~alitetit gmri grmbul].uar adetstet dhe partiM
?
absolutisht zero? Ndryshe g jithashtu nga Lalli Koribetar~ `el*,~-enti inteltktual kt
gene shume i aket ne kete organizate? Nr, vija tw,.perg,jitheshme pjesetare to key
saj organizate i~ x kam gene feodalet e Veriut`, bajrkktaretf rlernente j
dhe per pasoje
to garte politikisht( jo to >'iershtatesheiLper luften politike? Aktiviteti i
;~:?tt gjate gjithe kohes sr, okupacionit, gpft~ nolitik~gofte ushtarak,gofte organizatif,
eshte shume prapa dhe i kufizuar jo vetem Partin koriuniste, or echa nga Bad
lii Komi taro Disainte~ektuale' te,vjeteruar ge ndodhrshin ne krve to Legalite-
tit, perkrah bajraktareve feodale, nuk raund t'i jepnin kesa,j organizate influ-encen e duhur politike ne shtresat e avancuara ose politikisht to formuara to
shogeris shgiitare to atehereshr~e'
Dihetose eksponenti kry~sor I kesaj organizate ka c re gvsh ne fillirn Abaz
Kupi, njeri gjysrnr analfabet, natn.f dhe pa asnje `form . politike Ne fillin, ky
baj raktar u bashkua me partine koi uniste, mori p jesP ne Konf rreDcen a ezes, ku
u hodhen themelet e r rnntit nacional-clir irntar, n zg loth ne "eshillin e FAr ji'
a
thesheri tP ke ti,i fronti me pe 71 rah,je n e artis e (e c ila. deshte t. lidhte pas
vwhtes per ge111met e saj, per ta. perclotur si 1eve , por pasta:, fl ~'onferencen
e Labinotit, sicYu risht r 3.en ndikimin c krereve to allit onbetar th a to nigv
u
to tij ogiste (,si Rrok sera, etj ) u shkeput nga. ~a,rtia, !z l r g11*. dgamrstrati=
4
visht nga~ronti~rrae anen e nje deklarate)dhe orpanizoi "partine" a Legalitetito0
. ekztstonte
Sikurs~ thashe, kjo parti kz t vetem si error' to realitet,ge fje kosh
me karavidhe ku guaezhitnin kapidanet e Zogut dhe bajraktaret? Asnje strukture
organizative, as nje korxitet gcnriror to nercaktuar, as nje organizate haze poshte,
asn,je pune nropagandistike r Gdo anetar i "Legaliteti t" ish krvetar rye vote,
kanandant ~e vete, pergjeg,jes me vehte'
konsideronte vehtrn anPtara
q CET
gjithe is hin krye tare;. a sn je nuk e
SECREI.
D
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
- zgFSECRFT
Per ar sye qe di hen, Zogu nuk ka gezuar kurre simpati ne Juge ? Juga e ka
urryer kurdohere kete "parvenu"? Per aresye to sundimit to tij femdalo
policor, ay nuk gezonte as siripatine e gytetevel jo vetem to jugut, por edhe
to ~eriut (Shkodra, Durre si, Elba sani) ? rasa a rinis e, qof te, k jo puntore, gafte
intelektuale, e urrente~ Pikerisht per kete aresye, Legaliteti nuk raund to kish
infleuxce e ndikiri ne Juge, rx gytetet, ne rininea Zogu gezonte vetem simpatin
e ba jraktareve to Xeriut, to c ileve ua raaj ti privileg jet prej kasti rabasi key
} n q ne ede m besht?t zaw a ti j po i tko`+11 .C~'1 t. rake C P1 kerisht. pr kete ore aye
t ..v,.~r vv.uv ..wvVi.vvJ-1 ., ...tl 1?...,.~...... _ r ~ .. .- ..a'.~u~~v
w
edhe influence, e tegalitetit Jpergendroheshe vetem a vetem ne Vi ~!-moth~ne
n~ ?hoaerine mA t" prapaibetur shgiptare, ne shtresat shogerore me to feoda
lizuara?xk cx x Dihet se kurdohere forca xxi t politike e ketyre shtresave
-ne cdo vend to bates- eshte zera? Keto forca jape to forta veteni ushtarakisht,
par jo ne kuptimin modern to fjales? Prandaj edhe Legaliteti ishte nje "parti"
/n!" 1
pa ndikim politik ne Shgiperi por me rezerva` to .ail ushtarake?
Megjithkete, Legaliteti nuk di jti t'i cfrytezoje keto rezerva ushtarake?
4 -
Ay as qe i orgu.nizoi, as ggetinkuadroi ne rcparte ushtarake nacional is to ? Per~
kundrazi, mjaft nga keto rezerva a r i shtiri~ ne g,iindarr Brine kuislinge, rae
shprese qe kur to pe rmbyseshe situata me largi nin a gi erman eve nga Sha ire ria,
0
t& sundo me situaten neperm je t tyre ? Llogari e gabuar; sepse largim. i oku-
pa,torit kishte. si pasoje to paevitueshne, per situaten a ~tehereshne ne 5hgiP
pen., edhe dezagregimin dhe shpartallirxiir .?, gjindarmeris kuislinge.m Dhe ne fakt,
keshtu ndodhi? Sikur to kish orgizuar L,galitEti forr?acione ushtarake ne
ixt, Si i kish to g jitha munde,it,~
Vert /sikurse Partia koiunists ne Juge, s'ka dyshirt Se "fati i regji;ait to arth'-
xe ne Shgiperi rnumi to ishte i ndryshree tag~, jyy i s3tai?
E karn thene edhe me perpara artia kornuni~ts shkeli kre jt Y eriux, i
deilsoi baj raktaret, i shpartalloi f orcat e tyxt yerw e perserit, vetem ae,
nje divizion,efektivat e to cilit arrinin r maksimuni, kur kaperxyen Shku*.
binin me 26 gershor 1944,ne 2.O partizanei Sado paradaksale qe dulcet, kjo
0
eshte a verteta? Te tri brigadat e Divizionit t- pare (nga to cilat rk korrik
r'1 e 1
kishin mbetu ne ?'eri vetem dy~ e katerta clh.e a pesta, sepse a T- ,^a u detyrua
nga gedit jet qe hengri ae Fush-Aliaj to hidhe per nje periode kohe to shkm
rter ne token magedonase) kane shkelur i radhe~ krejt qarkun e Elba sanit,
krejt garkun a Dibres, k~? Krujen, Lumen (ku ish Muharen ajraktari ), Resin,
Lumen, satin (ku ish Abaz Kupi), Mirditen (ku ish Gjan Marka Gj?ni), etj wi:v
v
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
.fiETi
Vote trupat e Bazit tr Canes, qe ishin ra- to organizuarat, jane th~rer i e
nje
nate lufte,, sado qe to vendosura re pozita natyrale jashtezakonisht to
forts dhe
to armat?sura me sP rdrin !de fakt, depot e Dazit to Canes (Abaz Ku. it ) p ge icxvr
zr_ne partizanet ne zonen e ti j i kane sherbyer Divizionit to 1-re per to vazhdtt-
rn~'vt~r2~`sh
ar luftirnet dhe operacionet mbasi englezet refuzuan n'ate kahe
t'j hedhin furniziyxepartizaneve ne Veri (Are et "arse
~' J . fare t garta)?
Le to shto j ne kete sheni>ne Le perg.jith shma uithi Le
gdllr+etln, se kin ~;?+4
ndryshP nga Ba1.1i bombetar, veproi me rye s1wie takt ne lidh,je rye aleatet+ Abtz
Kupi, per shernbull, ka rare mjaft furniz b n a en ~zet+ v *c
g g ~ *c kesaj, e1iteti
nuk be ri ga birnin . na dh qe ben i Ba1 li K,zr :car r Ay nuk i~ vuri trapat r, tij hap..
taxi ne sherbir dhe nen komanden errn -
B '
g.i~ sht r_. vtrttte s~ I--galiteti nuk u
bens nje luf'te to hapur gjermaneve, por po age a vert~te eshte
s e ay nuk gods ti
?d.f M }sir"~~ac~/f~? ?~
as partizanet+ Peritundrazi, keta kur gjeten- kohen dhe oren e oliteshme e sul-
riuan ne bt faGi. A ka.0patur n1onje komprornis "Legalit~ti" rr. F.,1?nrlanet!, 0c'
ani tiri es'j~ qe pa? .
Perpara ~e te-n:ml,a rn 1 1cRt, a pti ~ 1
..r, 1Dv.. ? . sh+ai a. n*, p,.ra.11tnh sip Balls Korn..
14S
r "
beta. r .? LePa1,~..+,,
z Paton nip fare atiGr~~ -iwiotsa a pirtir~e zrgiste tt `egalitotit? Ng~, ksto
p.
takits eshts erritur me tjt xtrevesh supsrfici,1e1 s~kurse rdhe me Ba-
llin k oxb eta r xd f illi~r to 194'-fie ? , k. sh7s fo rraale n j the sh a neve j a.
*
e luftes se perbashk`t ku A~ okup~tarit dhs shnangia e cdo berp jekjeje iridis fo-
rIIave ushtarake to to dy paleve. Mirepo qe nga n,johja a nevojes, x~x ne forte ab-
strakte, e luftes kunder ekupatorjt dhe e evitimit to perpjekjeve vellavrasese
e gjer tek zbatiai i ketyre ?arineve ne praktike, ne jete, ka nje distance aqe
dhe
to madh a sa qe nga j oh ja e n,je vaj ze se eshte e bukur/deri tek raarte sa me 'te d
Sidogof te, kanflikti direkt dhe i hap et i arnatosur ffiidis FNC dhe Le~alitet it, u
be shume rid! von se sa konflikti i arnatosur Ball-Parti? Pse!. Sepse njesitet a Ba-
h it ishin ne kontakt fizik to vazhdueshea ne fortacionet ushtarake tea Partise,
p
ne krejt Jugun? Ne Veri, ku kish cetat e ti' to pakta Legaliteti, Partia nuk kish
. SECRE1
- Lt
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEC
Er
Q
gati fare formation to vetat usht~rake? Mungesa a keti j kontakti fizik midis dgr
forcav'e to kunderta, shp jegon edhe aresyen perse konflikti Legalitet*tParti u hap
me voneseo
,- t'dersa Partia kowuniste nuk mundi to pcrfunQej. ne nje n.revesh,je konkrete
dhe. efektive as rae a11ijn, as re eg~1ite tin, kto d7 organizata, e hj era to Re.,
zistences shgintare munden to ar. ri jr~e n~- r~ r~lv*sh j rddis tyre ? Konkretisht cilat
kane gene pikat kryesore to kesej rwr~v~!shjrje -il-L~g:diiteti
a)
Evitirni me cdo rnjet i konfliktit ti armetosur midis to dy paleves
b) Nevoja per to ndihniuar, sips rnundesis, n,jera p;41A t,jetren;
c) Pjeseiarrja e to dy ket re organizatave ne geverit kuisinge, ne gjinda-
rmerine kuislinge;
d) Nevo ja e luftes kund' r okupatorit, por jo sa kohc qe ky isht- np v_ iend,je
to bente raprzalje to egra rnbi popullsiri civil, por vetem atehere kur do ?e
ndodheshe ne buzen e grernines dhe to katastrof es finale ?
e) Nevoja per t'u konsuituar t shkarisht, sa here a~ to raragiteshe nevoja,
mbi problerne ushtara.ke, T3o1itik!! ose aendri~i rndaj pa.rtise komuniste?
f) as clirinuit to 5hgirise orx i? .i i i n,je fare pl-bishiti per to pare
formen e geveris se ardheshn shgiptare~ monargike, apo republikane%te sa karn degjuar, ne mos gaboj, kjo raarev~ sh je midis Ballit Kombetar dhe
Legalitetit mori formen - saj 1 mere rie mbledhlen e Zall Berrit? or ne fakt,
duhet prarraar se divergjencat e th-11a ae i r;ria.ni.r keto organiza.ta, arnbicjet per-
sonale to krereve to kesa,i ase psaj pale, i kane kufizuar ne maksiraum zbatimin ne
jete to pikave r~bi to cilat arriten rnarev.;shjenM
Thashe ne fil_lim to ksaj pyetjeje, Sc mareveshje reale, konkrete, a nene
shkruar regullisht dhe e aprovuar nga to tri organizatat e Rezisteuses shgintare
(FN9 - Ball - Legalitet), ka gene vetem marevAshja e Mukjes, neneshkniar ne vitin
194 (vere4~
Ma, veshia e Mukjes- TMori kete erner sepse pikerisht ne kete katund to ~hgipp
ens se esne u riblodhen perfagesuesit e Partise koruniste, Legalitetit dhe Ba.
lilt per t:x bashkin dhe ndjekjen e nje vije to perbashket Mbledhjen a Mukjes
e kishin preceduar nje sera takimesh paraprake e pregatitore nga delegacione to
to tri palevei Puna, ishte qe to edukeshin pengesat e fundit dhe. to hidheshin ne .
let,er par.. met, mjet*t (-1h? rruget qe do to ndigte pas ketej Fronti i perbashket
Ball~Legalitet'FN
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
d
1
Di se kryetar. i delegacionit to Partise koniuniste ne 1ukje log, qene Ymer
Dishnica, nje nga eksponentet rye ne pah to Konitetit Qrndror? Nga anetaret e
deleg~cionit kornunist ishte edhe Goga Nushig ~adc~eatcx~ Mustafa Gjinishi,
e ' t j erQ q~ nuk i nbaj mends
Ngs pal. balli$ to di se ka q e ne
dhe t~ tj4z qe s' , di?
D*1eg~cioni i Legalitetit perfshint~, midis to tjereve qe nuk i njoh, Abaz
Kupin, 5tsrjo Gpas.n, etj?
ne delegacion Ali Kelcyra, Mid'hat Frasheri
Qe ateher. kane kaluar afro 1~ v jet? Klauzplat konkrete to 1arevesh jes se
Nluk jes (sepse u arrit ne rnarev~sh je .real e) nuk I mba j mend. Di se ne radre to
pare qe to tri organiztat angazhohcshin to luftonin ekupatorin e huaj, to aos
benin asnje kompro~is me 'te? Qto tri organizatat do to shgyrtoheshin dhe k?n-
sultoheshin me njera tjetren per ccio problerx to r~ndesishera politiko-organiza??
tivo-ushatarak ne shkalle nacionale; Balli, Partia dhe Legaliteti ruanin se jci-~
la forrnacionet a veta ushtxxake; ne to gjitn vendin do to zg jidheshin keshilla
to reja ku to perfagesoheshin to tri organizatat a nezistences shgiptarea
tri partite angazhoheshin t'i vinin ne ndihrne njeri tjetrit dhe to kryerzin rriie
formacionet e tyre ushtarake aksione to perbashketa,? Mbi formen e regjir~it to
ardheshern ne Bhgiperi do to beheshe n,je p1ebish1t dhe xjk pa.staj zgjcc?hje
denakratike? Balli, legaliteti dhe partia koiuniste kishin to njejtat to drejta,
dhe me marev-shjen euk jes vihe shin ne nje nivel. Per koordinimin e vepriataris
politiko-ushtara .>orgarrizative u versos to zg jidheshe nje Komitet i perbashket
konsultatif ekzekutif, rie pe rfagesues to ba rabarte nga, to tri palet
Kjo ishte, ne parim, raarevesh ja e Mukjes? Mirepo kjo ra.areveshje nuk zgjati
as dy jave? Para se to filloheshe nga veprLmi per to vene ne praktike qofte
edhc piken ne to parendesishm~ to ke saj riareveshje je tripaleshe, Partin korrunlst e
e deklaro j ate to pavlefeshrxe, shpalli si to anulluar delegacionin a saj ae e
ki~h perfagesuar ne tukje dhe e akuzoi Yner Dishnicen si "kapitullant", "kom-~
prvrnisaxhi", "eleaent to deviavionit to djathte borgez" qe ra ne pozitat e
Ba11it, tradhetoi rxe punen e ti j Frontin l~aciona1 sCliri.rntar duke e ulur kete, qe
kish nje aktiv to pasur ne aksior~e a forca morale e materiale shume rue, to medha
Sc sa dy palet e t jera, ne nje nivel rye Ballin e irgalitetin? Ghkurt partia nuk
desh nje b ashkim real e to barabarte; a j o desh n,je ba shkim ku to kexdonte kendezi
komunist, nje bashkim ku paiet e tjera t'i neneshtroheshin prigramit, influences
dhe autoritetit to Partise komuniste c r
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
S-EJRE1
An
ullimi :i n j eaneshem, arbitrar i i areve? J e s se Muk j Ps nga, partia kornuniste
ite
nbylli(p ra ktikisht rruge n e to kirneve dhe to bi sedini ve to na t~ jme midis Partise
komunista nacionalisto
/nga ajera ane dhe dy paleve to tjera/nga ana t,jetera
artia, me ke to g j est, tregoi sh ash it se aj o ke rkonte br. emda, ba sh kimit pre-
doriinenGen absolute, postet kyre?
Balli dhe egaliteti kupt,oj garte se po mos nen"shtrohrshin, rink kish ha-
shk1i me Partine koii>n_iste?
Qe nga konferenca p Muk.ies, pra, rruet e Ballt dhe to partis, komuni.st~
ae ec~in Si dv pa.ralel., , tmnr1 nca, sado to zb~ht, , t,?1 QN ~,; ~ :,
;,,cam
teshe , filiojne to largohen perhere a me taper si dy rruge pa shprese
bashkimjd Mukja, os,. rue mire ajo qe pasoi Mukjer nga. p~la kcmunistc, mbylli nje
etape dhe shen.?i fillir~jn e n,j e etape to re at to luf tes se paevitueshme midis
Ballit a Partise ne fillim, a rae von, midis BartisR? e Legalitetit~
SECF1LI
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
PERGJIGJE PYETJES XXI-te.
Si u prit ndihma britanike qe 1z d.ha Shgiperise fill pas clirimit
Te dhenat a mia reth kesa j pyetjeje i kam me rezrrva; per aresye se qe nga
1 rarsi i 1945-es jam larguar jashte Shqiperise me d.etyra to ndryshrae den nga
viii 1947? Sidagofte, thorn ato qe dig
Ndihm:+ a pare aleate Shqiperise, fill pas clirirait, ka gene ndihr~a e UNRRA-s.
Mirepo ajo i eshte shparn-tare popullsis shgiptar nga geveria kortuniste Tiranes
pa iu then se eshte ndihne e rerendimit? Aresyeja a kesaj heshtje je eshte e qa
rte? a 1945, Partin komuniste, qe e kish rare fugine ne dore ne krejt vendin,
kish f illuar nje poll- bike to th rksuar diferencirni ne planin nderkombetar. ? K jo
polttike diferencimi konsistonte krvesisht ne kete~ Uashkimi Sovjetik paragite-
she si i vetmi aleat besnik, si i vetmi raik i Shgiperise, si i vetmi per.krahes,
mbrojtes dhe ndihi~s? Fuqite per-ndi.more to medha,
~'t e srd~ i l9n lr
Shtetet e Rashkuarz paraq rs in ~i "aleate" qe is kish popallit, shgiptar ii
"lesh ne bark", si fugira iriperialiste qe kishin synime grabitgare dhe qe ende-
ronin to ktheitin "te kaluaren a Prret"s Si vetekupthet, nje on entire i tille
ne lenin nderkor~betar, i ir~pononte vet'vetiu partise nrvojen qe t'ia fshihte
popullsise ndihmen e Perendinit, the ne r stirs konkr. et ndihmes e UNRRA.-S? Pi..
kerisht per kete aresye, Partia koNuniste shgiptare (neperr~jet geveris se Tira-
nAs) nguli keiibe gysh ne fillim qe ndihrnt, n~
trr!!+,~nr ~t, a rksi E~nev' i;e s-i.~ ri ni ito
'CIA-.r~m,,~ ~ mot,
?j, r, -1.,>-n ?,;. -r',. gjyq ishin kryrsisht r1
ko~e-
!etexeat a eBpigadadc! to ~nbrejt jes se po!vllit d~
Ke ndtt e verdit ~...s`rt ijl, rIL, s, vet~i xjfunks ion ndihni s,,gofte
e
ttik s~ksioxet 4 siguri ?te goft* teak aBrig~dat s ~bvbjt,j~s se popiilit"d
Hollesira to m'te me mbi Brajtort f j ro j"Cj*s se popu'ilit atehere clhc rnbi
~igurixin. ta.ni nuk o j p me g j,&t P ket>z~ pr atasy s to g jitha. sa karn di1ur,
i?ka,m thane na p*rgjigjPn ~v~cEnt+- 'nistOriku 1 aigurix.it?
per*ara se to ibaroj kete pi*tjdua to thekso,j ss nga viktinat e 3rigadave
to Mbrojtjes se Fopullit nr, ditst c para to clirirdt' nuk nbtj nand emra/Q Zako-
nisht kane gene Oficere to gjindarzerise, to trupave te'tjra kuisling, koaanda-
me to mesrne to a11it qe u kapen rober, eleraente to njohur si kundcrshtare
etj
to Partise konuniste g fate viteve to okunacionit,/gjyget e to cileva,-dhr sikur
viktirnat
to zhvilloheshin, rie gene se/nuk gene prs?na to degluar shui, nuk paragesnin
ndonje,a4d
'
ik r er reg
i*bI: interes poliiriin e ri , sikur. se paragesnin, per shetubull
L
i. sh
y to allit ose
e alitetit,ac1~a/ Kzird.
anetare4. Komi e ,1 Tien zb ish r~~n"ra ~cuis inge,~#'ish anetareld-~egjences~~
SHENIM:. NukPrjashtohet raundesia qe, kur be j f jale ,.nc frillii to kesa j
pyetjeje mbi pushtetin legjislativ dh? ate ekzekutif
to ardhur fill
pas clirimit ne Shgip ri, to ken ngat r7uar ndonie gje t? vogel, ndonje fakt ose
evenira?nt? E
~erserit Q~ atehere kane l~, lust vj eta to tera dhe uric shkruj tarsi
pad' patur asnje doku ~t prrpara, vetea egvete sa urban mrpd truri tire.
0
0
SECRE '.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
0
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
PERGJIGJE PYETJES XXIll- e
Nga cilet a formua grvrria e pare p pas-~lirirait?
Qev 'ia a pare a nas-cliri-ai.t, qe quheshe "gr,~eria drmokratike provizor,
e Shgipprise, nerbeheshe nga po ata anetare qe nd.odheshin ne #Koraitetin dre jt~
4
us" me atributet c nje geverie?
Dhe keta is!nin Inver Roxha, x (sot sekretar i perg jithashem i
Partise se ~'unrs)
sii; Peza, sot non/president i. Presidiumit t~ Kuvr.riciit
Pnnni nr. in 1r n~ri-,i *.
Koci Xoxe, pushkatuar nga Partia re 1949
Raxhi lleshi (sot president i Presidiumit to Kuvendit Po.-
pullor, anetar i K0Q? to Partise)
Medar Shtylla (sot me post nderi ne Krshillin e prrgji--
theshern to Frontit drmokratik, atehere jo
anetar pantie por be r~ pas 194)
Gage Tashko (sot z?'vendes-minister i bujge ie, ndofta edhe
anetar partie, por atehere j?)
Spiro Koleka (atehere jo anetar i Kornitetit Qend.ror, por
sot anetar i Bsmose dhe kryetar i komi sionit
to planit sht,trror)
Gjerg,j Kokoshi, (i jo anetar partie,burgosur si Ar-
mik popullil me 194t~ dhe tarsi ne lure)
Pier Dishnica (atehere anetar partie, por perjashtuar nga
KoQ? rion je vit me tare. Sot me dukAt se qe-
ndron jRshte partis)
Bedri Spahiu (atehere anetar i Komit tit gendror, p-,rja;f
, shtu&r nga, ky forum in 19'i4 dhe tani, me sa
di, mesues )
Ramadan Gitaku (atehr.e anetar i Kornitetit gendror, perj a.
shtuar nga, icy forum -jo nga partia- me 194.
Sot duhet jete dre,jtor i arkave to kursi
nit )
M not Konorni (ateY re anetar partie, perjashtuar me ,1952,
sot jurist praise Presidiurxit tP Kuveni it Po-
pullor ?
Keta persona kane ger~druar ne geverin shgiptare to pare rse toper se n je vit,
disa per vjete to tern' Ne fill..im u largua Bedri Spahiu sepse u emerua prokuror
i pergjitheshern i nepublikes, t~astaj ymer Dishnica sepse it perjashtua nga Partia,
pasta] Gjergj Kok?shi (sepse u burgos dhe vendin e ti,j ' zuti Kostaq Cipua, vde-
kur natyrali 4it nga 1952).
Fundi i fundit, krsaj pyetjr.je i jam pergjigjur ne pyetjen 22, prandaj edhe
po i ,jap fund qe to coos perserit rae gjate?
SECRT
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET ?
.. 1t0 ..
0
PERGJIGJE.PYETJES X o
G 1 gene no nerioden r 1Raz~ 4, gas"clirir~it anot~,ret a Komitetit gendro r to
~'artis komuniste shgip~a,r! ~e s~ pr,rj syrtsh o en coma~~`~~4a?et~'?
~erpir~ so to f i11o j t* shlno j li stiC t o ?*ra*, quo,j t nsvo j? to
j, ni lidh jr me sae sipor, di. st sk j erirt+
O I
`Y
1.~ Kom~..trti i pare gondror i Partise, qe quhrshe Komitet gendror ~rovi~
zor, zgjati prej nendorit 1g41 dri n>~! r shkurtin e 1943? Ay u zgjodh prej
MilAdin ropovicit, krerere ~c to grupeve to vj etra kornuni.ste qe u shkrina ne
partine dhe vehtes se s tyre?
2?? Komiteti grndror i dyte i PartisA, u zgjodh nga dr1Agatet e Partise
ne konferencen a I-re to Partise (Labinot) n~- rxarsin r 194? Ky Koritet q-n'
dr.or zgjati deri ne Kongresid e '-re (dhjetor 194P), done there d ri sa u pri-'
shen maredheniet ~eograd-Tirane. Mirppo perberja e keti,j komiteti gendrer ka
anet are
ndryshuar vazhdimisht sops- disafdboheshin, disa kooptoheshin nga lart?
3?., Ko:ii-i;e vi endror i tre to i pa.rtise ka q?ne ay qA a zgjodh nga KOf.gresi
i pare i pa.rtise dhe drejtoi aktivitrtin P vendit ~x deri m~a 1951?
4?.r Komiteti i katert gendror I Partise u zgjodh ne Kongresin e II-.t4' to
Partise rae 1951 dhe i le vendin, ne rnaj in e keti viii, sivllaut to tij qe d?
to zgjidhrt nga Kongresi i III-te i Partise qe eshtc nr, celje ne Tiranea
SheniraDy kornitetet a pare gendrore to Partise komuniste kane qrr to
fshehte jo vetem per nopullin, por edh~ per a.netaret e Partise? Popullarize
heshin si anetare to Kor~itetit gendrar veteri ?-3 figuraj, personalitetet a ~aajes
se hierargisea Te tjerrt kishin per dntyre to fshihnin nze konspiracionin me to
madh genien e tyre nr.. Koriitetin gcr~iroro ~ (')
die" k .
Perberja e dy koniteteve grndr. ore to tj ere ka gene ne iijenin publike se'
pse ernrat a an~tareve jane botuar ne shtypa
K0 j ne !listen a emrave
Komiteti i pare qendror perbeheshe nga Enver Hoxha, Yraer 1ishn1ca, Vasil
Shantua, nristo Th4me1kua, Qeraal Stafa, Koxi X~xe, Pilo Peristeri, Rarda
Sitaku, Liri ~cga (dhe ndofta niinje tjetri qe nuk e di).
Komite+i i cvte genhtror, kur u zgjodh nga Konfer.enca e 1-re ax a vendit e
?
Partise (mars 1943) perbeheshe nga to gjithe to lart perr&endurit ( rae perjash-
tirn to Vasil Shantos,Qenal Stafes, vrare nga italixnet dhe' P'lo Peristerit,
. 'e)/ ~cfla ~ t~s~oc (are/, is n ~ .~t . z~ a~i pax, ,ue r~U6 )
per j ashtuar si i pazoti) plus : SNako Spiru Bedri Spahiu nysni Kapo, Tuk Jako'
S #C RF 9Y ~ t
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
nga gonesi i I-re) Vaske Kole ci (perj ashtuar nga Kongre si i I-re) nje fare
Dhir~itri (, iibia l ri i to cut nuk r~r kujtohet g,jithashtu, president i
Rinis~e (perjashtuar nga Kongresi.i tre), Fadil Pacrami (perjashtuar nga Kon-
gre si. i I-rc aorrizg jechur nga KongrAsi i ii-t) Liri DPlishova (pMr ja sh
tuar me 1947 ?por rizgj Adhur hero nga. Kongresi i 1-re hem nga Kongre si i II-te ),
. SEGRFT
% '' (Qcc
va Pandi Kristo. Mehraet shehu Goo Nushi in ~1arku (prjashtuar 6 rnua'
~ g ~ ] p J J
me von) ? Me kalimin e kohes, deri nga vera 194P, ne kete kornitet gendror
j4nt oop uar nga ar e~ie ket pets nay i dre'u (perjashtuar nga 1947
p
? P.tto Ta i? (perjashtuar nga Kongr.esi i I-re), Ncsti t~erenxhiu (perjashtuar
col Kononai (perjashtuar nga 1952 edhe prej Partisr~), Xhoxhi Blush! (perja-
shtuar nga Kongresi i Ire), Pellunb Dishnica (perjashtuar nga Kongresi I-rr)
Kico lug jela (perjashtuar nga Kongre si I-re por rizgj edhur nga Kongre si Il-te ),
NIanush Myftiu (ka 'nbetur dAri ie sot si arietar i Koidtetit gendror) Rahman
Berlaku (perjashtuar nga Komite,I gendror prej Kongresit t e I-re) Begir Ba..
lluku (abetur edhe sot snetar i K?aitetit gendror).
Spiro Koleka (abetur edhe sot anetar i Koaitetit gendror), Algi Kondi (vra -
re aksidentalisht ae autoaabil ne Tirana ae 1945), Mist. Mare (vrare nga
italianet ne rraget a Tiranes), nje fare Kadriu (abienri nuk ne kujt.het,
pr xe 1945 ka gene chef i nisionit ushtarak shgiptar pram Koaamdes aleate
to Mesdheut ne Itali, perjashtuar edhe nga Partia xe 194! dhe burgesur,li~
roar ne 1953)? Ndofta edhe ndenje tjeter, i cili nuk ne kujtohet?
K.aiteti i katert gendror i Partise komuniste, zgjedhur-nga Keigreei
i II-te i Partise, ka patur shue eleaente to rinj. Dhe kjo shihet ngt nun
auri i at4h i to perje~ahtuarYe. qe` per~end ae lard i. JJ...nLt
? Drat a `L_ - i kax pe rxdndur ne heti qe xe j ape
bare ketu e lie vit ae pare xe Kostur e Glifadhe ?
Paara se t'i jap fund kesaj.pyetjeje, shenoj se nga axetaret a K.witetit
to Crete gendror, zgjedhur nga Ke gresi i I-re i Partise, jape perjashtuar:
Nje fare Spire (abiexri nuk ae kujt.het)a ain.ritar, i cili arriti per nje
kohe to shkurter to behet edhe sekretar (je i pergjitheshea, per sekretar
thgeshte)i Koaitetit gendror, nje fare eleaent ne pseudaaiain Taber! (as
eari, as abiexri nuk ae kujtohet) qe u vra nga Partia (ese vete veten) kur
1ish deshi to arratiseshe ne Jug.sllavi ix*xx nenrainister i brew erh
d ex)
aty'nga viii 1950, Abediu Shehu (perjashtuar Si antis?vjetik), Niazi Islari
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECF
ET
i cili vrau veten ne rrethana misterioze aty nga 1951/ Nexhip Vihraxi, u c$li
u perjashtua si taraf;i, ixeral, etj Shygri hilezi, perjashtuar gjithashtu Iii
antis?vjetik, Kahrenan Y11i, perjas}tuar si ele~ent bergez dhe qe i kish fahe-
hur sekrete partise, Theedar Heba, si ele*ent i deviacienit to djathte,, 1a.1
Kenei, gjithashtu si elexent i deviacionit to djathte, Beqir Nd.u, per aresye
W
qe me jane praktikisht to panjohura por i inplikuar me Tab.ri* (fternua
qe nga 1951) dhe ndonj e t jeter qe nuk .bahet rend. Anetaret e t j ere to KG?i~
21 ff t ciP (:. C
tetit to III-te ger~dror ndodhen ne perberjea e Koaitetit to kitRrt gels ror,(
cilit,,aikurse a per~end se Tart, jaae ne pjesea ~e to adhe eleneate to riaj
ne iaiiz foruiin the to larte to Partise?
SEGREI
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SFCPFT
1*s
PERGJIGJE P TJE&;LXV-t0
filet. Gene or an~zatreret e !xx* hna j ne periaden a pare to pas-cli.riirit (enra,
.seudonirie rshkrin ^? -? - --
e w?
Grganizatori kryesor i hua,l ne Shgiperi, ne kete periade, nrk ish rye Miladin
Dushani? Ay u largua nga Tirana, me urdher to ~eogradit, qA ~~saxxx~c~aic
perpara cliriiit to Shgiperise, qe ne v,l eshten e 1944 dhe vendin e ti .1 e zuri
n,je anetar i Konitetit q_endror to Jugosllavise, Velinir St?iniei, i cili ercihi
t,'.' n4 g,.4 _i eknp 4 ,.4 ,4wr~44- "a.h4.nr?1 iiinn.1.,sr 1h,n..N1# ~l'4..1.4.L. 1.
L#', L.F'-' - L).a. '- V1 -- ratV_L '.J #4_&_l t1) 4. ? ,p?~c:y......~,i? ,r+J.CIXLV -1LVG.J.L. J VG
pG1 ~1Vr1GDitG~r
partizan shgiptar? Me von, nee vendos,len e riaredhenieve dipl?natike Tirane Beograd,
Velinir Stoinici (tehere ne aden kolonel) u enerua ne krYa to Legates ,1'ugoM
~'
shave ee titullin~ ninister i plotfugishen d.he i derguar i jashtezakonesheii i
Jugosllavise ne Shgiperi?
Ne kete kohe, lidhjet a Tires i e Begradin behen jashtezakoni&it to ngue
shta? Koha a kontakteve to izoluara, e vetekuptueshne per vete k?nditat e atehe-
resh~e ne to cilat ndodheshin partite komuniste to iugosllavise a Shqiperise,
per vete aungesen a njeteve to traaspertit dhe to karrespodences epistolare, is
le vendin n,je kohe to re s periodes se vizitave to shpeshta to krereve keiuniste
shg iptare ne Beograd ? Lidh jet, pra, midis to dv palRve nuk 'when me s{ perpara
vetem me anen e n je personi ("4c ishte Miladini ), nor ae ~~An a shume personave?
Sidogefte, Velimir Stoinici eshte i p1otfug1shei, sado qe, per vete kenditat e
re ja, ne nje ease rye to kufizuar se sa "Miladin popovici?
Pikerisht sikurse merita a io4i arganizinit to krejt Partise koguniste
me r94q )
shgilatare 1 b je Miladin Popovicit, ashtu edhe merita e er anizimit to kre t
ma i9Y g j
aparatit to pare shteteror koaunis takon Velimir St?inicit? (natyrisht sipas
udhezineve to Beogradit, sepse Tirana, ne fund to fundit, nuk bete g,je tjeter
vecae kopiante si riajauni cde g,je nga Jugasllavia a Tit. )?.
Te dhena nbi Veliair Stoinicin i. shuae pak? Av ka gene i rrethuar nga nje
shtab i tere jug?sllavesh to tiere, secili ime nje specializie to vacante~ Niazi
Dizdarevici, per sheebull, ka gene i deleguar i Beogradit per ceshtiet a rinis
koixuniste ne Bhgiperi; nje fare Vele (*biemri nuk ae ku1tenet), kolenel, ishte
i deleguar i Beogradit ger ceshtjet e B shtrise shq iptare; nle t j ete r, ee ebieerie
Kecish, ishte pesacerisht per ceshtjet a tregetise shgiptare, etj? etj~ Mire~e
dire to t
to gjithe ketC;1sikurse vetekuptohet, gene nen urdherat dhe vartesine (Veli,ir
St?inicit, i cili ishte personi p?litik dhe anetar i Komitetit gendror to Jug.
C
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
++ FGr
..
w 144-.
1lavise? Ky person u largua nga Shgiperia aty nga fundi i 194~'es,kxzj per
t'u emeruar chef i k?aisionit to kontrollit ne Jug n 1 avi? 0pir;ior~i i at,rreve
qe e n jihnin se of erai ne Tirane is hte ky~ Veliair Stoinici !i nuk qe age i aft A
dhe i zoti sa Miladin Popevici? Par ni yshe nga ky, ishte xe brutal ne nderhy-
rjet e tij praxe Koxitetit gendror to Partise koauniste shgiptare dhe shuxe xe
ixtriga nt se sa Mila dixi ?
Me largiain e Veliair Stoinicit nga Shgiperia, velKl.in e ti,j a zuri nje fare
josip jergja, jo anetar i Aemitetit gendror to Jugosllavise, !er, ne xos gaboj,
kaxdidat i ketij Keniteti? Ky ishte akeaa ne i pa afte, sib s to thenayIP dh P calf
gezoxte as autoritetiu e Miladinit, as ate to Velimirit ne Tirane. Ndofta area
sye,ja a der21.t nga. Bee radi, roe kali: in a kohe s, to personave jo shur~e to aft e
xe Shgiperi $hp,jegohet ne faktin se Titua, ne ata kohe, per vete koxtaktet ghue
to ngushtt,ntiti kxuxikacionin dhe vajt,je-ardhje1 e shpeshta xe aes to to dy
shteteve ua ki$h kufizuar inisiativex to deleguarve to vet ne Tirane (inisiative
qe ishte shude a nadhe dhe a g,jere me kahen a luf teo the ditet a pars qe pasuan
clirixin,, per vpte 1YUngesen e lidh.jeve fizike inderxjet to dy ttetrre)? Josip
Sjergja ka, gexdnzar xe Tirane d.eri nga 19O, doxethexe deri sa u prene xaredhen-
iet dip1.witike Shqiper. i-Jugosllavi? ak xe von, ay u dergua anbasador i Jugoq..
llavise ne Delhi (Hid). Taxi xuk di ae c'behet?
Tjeter person i huaj qe nderhy~uke ie organizi;iix a shtetit shgiptar, per
ie nje ease shuxe to kufizuar, aepse Shgiperia i ishte lene nga Maka ciflik
Beegratt lsh.i;e 4 jerfagesuesi i Bashkiait Sevjetik xe Tirane, exri
i to chit nuk xe kujtshet tani? Di se ky i~eerfagesues, perpara se to vinte ai-
niater sov,jetikxe Shgiperi, ishte keshilltar i Legates se BRSS ne Beo P
f grad? aai
u largua nga, Shgiperia, aty nga 19S0,~u e~erua perkehesisht funksi?nat ne
stria a jashtne to BRSS dhe nje vit xe vox u dergua si axbaaador sovjetik ie
Kanada? Perkrah ninistrit s?vj et k to atehereshex, nje t,jeter crganizator i hua
j
ishte ne Tirane (por xe .funksione a to kufizuara se Velua) koloneli (qe xe vox
u be: gjeneral-xaj?r~} sevjetik~ Sekalaf?
Le to shto j xe kete rust se reli dhe nderhyrja a perfagesuesve sevjetike ne
Shq_iperi eshte shtuar shume as prishjes se aaredhehleve Tirane-Beogr od, !as
shkeputjes se Tits raga. Kaminf?rai? Dhe percaktoj se ne kete kohe, ne S i~eri
ka r~hur si aiabasador ovjetik, pra zi krye-organizator, Daitri Levirkixi,
Ckm,rn AtLlt +
cili u zevende aua nga nj e, t j e to r do~xethe a ae 19;5 ? (0Mganizatore
IJa I L1
to tjere sevjetike nuk ? Po ashtu nub, njoh edhe ju~osllave to ,tjere?
11
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Sidegofte~ mp nene ae ndodhA n 1 tP t~ii t theksoj se vazhdiaisht
ne 3hgi en, ata qe kane bera fig; iin, 1 ne gene >e filiin. jug?sl1aret (deri
nga v.leshta F; i94) cihe r-astaj c~v ietiket? Se kush de to surd'je pie to arf,h e-n,
f4E~ kt,heae qe o i arin evenii.entet tarsi se fandit pas vivites se Hrushcic-vit
,m
e Buiganixit me Reegrad, ne eshte ve sh tire to proncricohe kankreti t dhe >re
bind,je? Kete de to trego je a arthnjan
SECRET
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
LIl
SEC RE2
PERGJIGJE PYETJES XXVI-j
Pershkrixj i gjygev; ;e to rendesish~ue qe jane zb7iiluar ne hgiperi cae nga
c zriuia erg. iie sm ?
Do tt mundhhe* +.?. perg j ig i em +r mn 1r-t, m,?n ?ti, nsn r1 o tP kesai p1rp
tie,ie, por r, rnI.a7 to ne p1eshme to thekso,i cFysh rie fi11 irn se boshllecet ne
kujtesen t line Jane to rcedha?
Zakonisht, shmrnica e g jygeve ne Shgiperi (e gitrgeve polj tike ) eshte zhvi
lluar me dyer to mbvllural sidomos persa u perket viteve 1947 dhe 194P1 periode
ne to cilen .lane denuar nje shurnice e madhe vetesh? Pikerisht per kete ares.ve,
to dhentiil; nbi keto gage dhe n,johmrit e r. is ..lane Kati zero
L to thekso,j, si parirn orientues, de gjvcaet kund~r kund.ershtarev' poll
to li.dhura ngushte
tike to regjintit,ne Shaipert, ndahen ne disa perioda shume karakteristike/me
ittxi?ix krejt orientimin e Tiranes?
'erioda e p~?
ekspoientet kjesore ?
~ l L C G U.L cb v
zistPnra e tij?e
neS.vre g l,yur've terrorizaheti sere kieri
hapet, behPn zevendesiin nA hie rarkine e
katoi4k, b}- th t re-
IRrt ; tP fishes ka.'-
tolike ne bhaiperi dhe f^rrohen, me rrun e`vinlences, pi - P^rtise ne
kete ke s'ht is i 1.P to at,
hPreshme to ant,i ko~ una z d t, rnp '*giperi, sic ne Shkodra.
Ee t ete Ndersa perioda e p~rP erfshin vitin 1r, e dyta vitin
194r1, kjo neriode perfshin vitin 1947?-
Ndersa ne perioden e pare goditet ne planin rombetar Legaliteti -e sidomos
Balli me anen e ~rejtesise, dhe n; planin nderkornbetar Italia fashiste e Gjer~
mania nazist~ dhe,ne perioclen ? Byte, ne pianin national kaeri katolik dhe ne
ate ndArkc~mbPtar Upt~t'anSp n~ peri -en e Crete goditens ne nlanin nscional
elementi nationalist qe kish bashkepunuar me Partin gjer atehere, nor qe re-
format dhe ekstremizmi i kohAvp to 'iixlit i knmunisteve i kish larguar nga
pozitat e Partisa (.ie ;a dukev ;v e ih dobatet c ketvre n~ cj cnaligteve ne
Kuv in popullor ku isiin deput,~te), dhe planin ndernombstar ShtQt*t e
Dwscilcuu ra dha p 1ja o C jygi garw T'(
kunder grupit te'`deputeteve
i kesaj neriode Pshte i ash tuquajturi "gjyq
? Trupi gjykue i ketij vrocesi ka per kryetar iliko 0eten dhe per nroku_ror
Josif tashkon? 1e pandehurit Jane to gjithe deputete, nacionaliste Riza Dani,
Koste ~~) ~ ali
Shoe ')eta, Bat' Tr rinara, Koste Doshn,jaku,~Ali ga, Ali Shtepani, et,j/ etj?,
qe to gjithe deputete to listes se Fronti.t demokratik, domethene to listes
komuniste (sepse ishte .. vetmia)` 5aroi se keta elemente i. kishin dhene partis
tere ndihmen e tyre morale e nolitike gjate 1>Bftes national-clirimtare dhe ne
perioden imediate to pas-clirimit? p irepo "majtizmi" i mevoneshen i partise ne
fushen ekonomike, politike, shooerore, i largoi keta nga Partia dhe i ktheu ne
nje fare opozite legale parlamentare' per aresye qe kuptbhen, Partia deshi to
derrrnoje kete opozite dhe cake e dermuar ate to dermoje bashkeudhetaret e derv.
(t nr
srinri i .
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
;t_
., 1t9
atehereshem to saj qe kishin filluar t'i shkaketonin bezdira ne kohet e fundita
Edhe`ne kete rast, d.enimet kane qene ,iashtezakonisht to renda*
Duke mare pretekst nga organizata e grupit to deputeteve, c~he me gellim qe
to terrorizoje edhe me teper el@menti n kundershtar3 partia e lidh kete organiate
(personalisht dyshoj qe to kete patur njp veprimtari to ketij grupi sikurse
u paragit ne g jyq) me n,je varg or ganizatash to trj era ilegale dhe subversives
Keshtu, ra, krahas g jygit special kunder grupst to deputeteve zhvillohen nje
.
seri gjygesh me dyer to mb~rllura kunder~
tiw111.uct
to paririehurve tie keti j procesi kx
kryetar U,jon Banushi dhe prokuror Faik ;U(.i (.iIt., j ishin inxhiniere ose teknike
aGY'11T1$t +ekn~ o-"tel eiIUULLl.ktu,,1 _
... .. ....r:.-v ..vaaa.a.I1 .a.lt-
ne puset vajg urrore to Kutoves, mekanike ne centralet elektrike ose motorat, si
Pandi Korra, Ali Za jmi, inxhiner Petrari, et j ? Ky g jyn ka gene nje kop je ne min
shahtiste
niature e "g jyq it to spiuneve iaa ", dre jtuar kunder teknikeve to v,j ete r ne
Rusin e 1926.1997? Te pandehurit akuzoheshin per lidh je me Shtetet e Bashkuara
ne planin nderkombetar dhe me grupin e deputeteve ne plansn kombetar?
b)Grupit social-demokrat? Shumica e to pandehurve to keti,j process, zhvilluar
gjithashtu Si s mepareshmi me .yer to mbyllura (kryetar Dior r
Fal k '1&O//t" ) ishin antare partie q e shikoheshin me sy to ,~ ~,rg'_.l P
( ., mte nga artsa,
Si Ari.f i yls r 14exhr-li ~alika, Sabri Da j lani4 Pike risk t Si to pant e dh e ke+,a
akuzoheshin per agjente to SHBA dhe per bashkernuntorexec to deputeteve*
c a Srupit SS ( Sec jet Balkans Service) ? shumica N to nardehurve to '.yeti j
:9i1 t2& '
procesi ishin ~ muniste shgiptare, qe kishin gene internuar raga oku
pator ne 1tali, cliruar nga, tru~at amerikane dhe kthy, r nga, 1944 ne Shgipeti.
Edh e
ky g.1 yq esh1 e zhvilluar me dye r t e baby, lura { krye tar Ci on Banush i, p rokuro r
Faik /~-~y"o/li he me to ndehur: S. ro Bhima~ ujue T dord, Ndue Gjo? , jlasil~ a5t~`~
t '- etj Te pandehurit akuzohe shin se itin vene ne shei
bim to s iunazhit amerikan qe ri kohen kur ishin cliruar nga trupat ameri.kar~ ne
1tali, se kishin zhvilluar kurse to po' acme, et,j *
Sheni& to g jibe keta g. y e jane zhvilluar ne Tira.nc* Mirepo krahas kptyre,
nje varg tjeter gjygebh, ne garget., ,jane zhvilluar kunder filialeve to Srapit to
deputeteve ne Korce, Gjirokaster, Shkoder, rtj
Karakt, ristjka kryesore e ketwe
shkuara si fugi 1t+er
.. Mi
'11T"'1
-e ka goditja e Shteteve to Bas
.whet to thelcsoi me kete rast se
godstja e sht.eteve to ~ashkuara si fugi irnperiaaiste e agj:tu:r'al e ht,e were,
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
G,J~Ye
por jo tie nje forme ka'::fie to eger~ynga komunistet e
edhe nga ?rur
u 1 r ;uan misionet arneri.k~tne e englel}e prej 5h,i. c';dse, ne g jygin e x sabota"
toreve to ,'aligitLe tie 71c )v ;.1 f? Teti, cast ; e gjvgi kunder sabotatorevQ to lVia-
ligit pati per prokuror Nevza.t Lesl..ovil':un los;a 1'aznp!
Hartz Va1.en (shtetas & iptar), 3aao (!) Manon (s'~.te ta> sl:uq :.pt r ), ?oril-a.
Marion t slitc?t,,,.se
Ll -, . . , -.
itirc'L beP tnarr,{en e kefeT;es se aslgz t, S1pa5 td iii a ;e iiia ura iga iii avii.
.1os11ave , 1ario Guarn~.erin (shtetas Italian), dolctor Rizzo.-.n
shtetas Italian), eti, et,j ' Te pandehurit alruroheshin se lcishin sabotuar puni'-
civil amer4 Ivan nc Tiranp dh e mis I oni us} tarak Pn~lez s
ara se to perfurdoi. rre peioden e trete, qe shtrdhet deri nga vi ti. 1948,
dua to thekso j se shume nga elementet e imnlikuar ne keto gjyge ishin ar stuar.
e burgosur me tlje perspektive qe i kaperx nte, 'r trs art;"ir~,~ kurijt
,a
g? upit to ?e }uteteve, ?~he nrekte (nlani i roc;
lite ie to t.iera; korministe, si edri Spahiun, ale is t. Shehun, Liri Lelishoven, et;j
`;iZlQsllovaf~, 4hra-sl1 dhp nclofta edhe Enver Hoxhen~ se bashlnn rrp persona-
qe nuk sh1koheshin mire nga x ' itisti xoc1 a.tehere i lotfuq_ishme?
T Fillon rr~ f illimin e 1949, don thene nak kohe rm von
14W -
se sa to prishen maredheniet Tirane~seogra.do Kete periode e dominon nje g,jyq
i madh : Gjygi kunder Kogi xoxes dhe hashkepuntoreve to t? j to ngushte personi
ce e drejtoi tere kete givq ka gene B -'j Sbahiu. Te nandehurit e tier. rervae
oda a katert, pra, karakterizohet nga k jo g je goditet jo imierializnd arnerikan.
ose englez, nor"imi rializmi",iugosllav,,,.. ne terrenin nderkombetar dhe ag jentet
y-L,rQ L
kolonizues i Shgiperise, si(,'armik i Shgiperise, ~D I indipendenta Peri'
ne kete gjygs Eshte gjyqc iV ae ~, ' _ > ashin 'Wpor sLtc
sherbimeve to f shehta amerikano-britanike, ne gjynin e Kooit denohet Koci si
person (Titua nuk permendet fare &. ag jent ) dhe n jerez to dores se fundit to
?hXXt Komitetit qendror to Partise korruniste jugosllave, si 'elimir Stojnici e
Josif ry'
Gjergja. 3herbinet e fslehta amerikane ose engleze as ae,permdenen fare
Kostovit, .er shembull, denohet ne personin e to pandehurve Titus si ag,jent i
kuader shume me to ngushtej me to leifizuar~ Ndersa i g,jyain e Rajkut ose
ne 1ungari, to Kostovit ne Bullgari, to Slanskitne Uekosllovaki+ Kea gjyge
kishin nje karakter shume to theksuar kunder Titosw Gjyqi i Kocit ishte ne nje
Niko ?pari? whet to thekso j se kv g jyq nuk eshte nje kopje e g,jygeve to Rajkut
Foci Koxes~, gene P~rdi nristua, Vaskn Koleci, Vango Mitrojorgji, Nuri Huta,
4%
e tii ne planin nacional .;h ry J I
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
Ff9:.
w 1_I ,a
K,io periode mer fund Brenda po alri,j viti, domethene brenda vitit 1849 ose
to shumten f i17.imi i vitit 19o~
Le to shtoi se g,jygi kunder Koci Xoxes, drejtuar ne terrenin trlerkomhetar
jo kunder imperializmit amerikan por kunder imperializmit jugo llav, jo kunder
spiunazhit anglo-sakson or so?unazhit titist dhe njerezve to L1,1 ne 5hgiperi,
shogerohet pak me von 'lga nje gjyq teknik, me nie kar2.kter spume me to kufizuar:
nga gjygi. '-cunder teknikeve shoiptare to hekurudhes, "ag.iente to sherbimeve to
fshehta titis+.eW,Nuk me kujtohet as perberja e trunit g,jykues i as emrat e to pa-
ndehurve vi vetem se to nandehurit kane e r h .fa ~taci oni e +eknike hekur?dh_r.
ash ne Durres e Tirane, to akuzuar se kishin bere sabotazhe ne kete vi,ie hekur~
udhore sipas udhezimeve to agjer,teve iugos11ave Ky g;yq u zhvillua ne Durres
dhe i pandehuri kryesor e nni.hrnesi i tij a denuan me vdekje? Te tjeret me burgi-
me me to lehta*
.r. td ei Fii_lon nga kreu i vitit 1950 he zgjatet. deit npa givsraa
e 194o ri~nashe perioda e rare dre jtohet kunder nje kategoriekunder"hashkepune-
toreve to okupatorit"j peModa e Byte drejtoh~t kunder nie kategorrie tie+er:
kunder "sherbetoreve to v; tikani; ne Shginerino Pe^ioda e trete drejtohet gji~
thashtu kunder nje kategorie to vetme : ';under nacionalisteve qe kishin gene
deri atehere bashkeudhetare to komunzimit; perioda e katert dre,itohet giithashtu
kurlder nje kate~ orie to v~tme~ "kunder agjenteve to Jugo;llavise (me teper se sa
to jii- 0s) ne Sng iperi" Period a e peste ka n,je 1'ara teristi'ke tj eter' Tere
g,jyget politike to kesa,i beriode ka.rdisen ne rile m~nyre to atille qe to prn'ie''
hurit to dalin si agjente jo vetem to nje fuie, nor to to gjitha fugive "armike
to 5hrq ipe rise hem to Jug o sllas e, hem to Gr egi se, hem to SHBA, hP?n to Angus..
i'e pandehurit `ne ketF periode jane vetem kuk1] a dhe rnapa tyre synohet to tre-
gohet se spiunazi amerikan ka mobilizuar to g,iit.h armiq e uopuilit shgiptar ne
nie ag j nture to vetme duke rekrutuar per kete qellim e dhe Rnmen, edhe Seogra'-
'9c~ri .
din, edhe thinen, bile a Londren* Kete fiyme dhe ngjyre politike kane, ne
fakt, gjyget
a) ay i Ft'hem 9akos dhe grupit to tij hedhur me parashute ne sheiperi,duke
ardhur nga -taliap
b) ay i Esad Topta.nit (i ), dhe shok vv to ti j he dhur n e Shg ire ri duke ardhur
disc nga f ranca, disa nga. Jugosllavia, disa nga ~reoia*
c ) ay I Hamit Mat janit dhe e ti j, hedhur re 5hq iperi thke ardhur
rilsa nga dregia disa nga G,jernania ~erendimore -.sa nga Egjypti*
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET'
Te g.ithe keta gjyqe zhvillohen me nje bu,ie 7ashtezakonisht to radhe dk
:)c.rJ ?'
nle publicitet qe kalon cdo kufi~ Zakonisht kryetar i ketyre g,iygeve,(ka qene
' Shuahip ~anariti. dhe prokuror hi'( ~i'r~m~-
~ervec "imperializmit amerikan", keto g,jyge synonin to god.isnin ed.he e ii-
gracionin shgintar (Komalettn e Shoiperis se ire), duke e paragitur edhe kete
jo si organi.zate politike por si ag jenture to thleshte spiunazhi' E ner. serit
me teper se sa g,jyge ligjore., kane gene fushata nolitike me domethen~e jo ne
planin nac ional, por n&at e nderkonbe tar
Tirana, ne f akt., nd jek edhe ne kete cast nje vile e orientim to dYx'ne nga.
Moska; ne lemin international' Kjo viie ishte : paragi.t. ja e 'SHBA si fugi r Ier-
hyrese ne punt e brerr eshme to denokra.cive ponuliore, me mete agresive, do-
methene dergime spiunesh, diversantesh, sabotatoresh; etj= to rekrutuar keta
to fundit dhe Dregatitur, ose futur nga Greaia, 1ta].ia, Jugosllavia, "sipas nje
plani to koordinuar nga lart, nga Vashinktoni"~
' e g j ate nuk di se c'te thorn mbi kete pike 5a per ne rioden ae pa s on
vitin 1954 (domethene dy vitet e fundit) nuk di gje sepse ndor hem ne Gregi qe
atehere~
SECRET.
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SECRET
PERGJIGJE PYETJES.XXVIL. e
Geshtja "Koci Xoxe"cr
rue
Kesaj pyet,jeje, tekstualisht, i jam perg,igju .etu e try ,jave r rrara,
dukF iu perg,ieg jur nje kerkese to autoriteteve amerikane ? Sidogofte, permend
edhe ketu disa to dhena to kuf izuara?
Qe to shD jegohem me mire, ke to ce sht j e do to ndaj ne 4 Pika'
Pika e pe perfshin kohen qe ttrihet nga formimi i Partise (nendor 191)
deri ne nragun e clirimit to Sha i e ri se, a axt konk ri~ti ht deri ne DJ numin e
Cre7T,iL ltie;Ur lby9.l a
Pika e d e pe rf shin kohen c~ e ~h tr The t nga.
numin e A-te tpranver' e vitit 1947
plenum! i Beratit deri ne Ple-
Pika e trete perfshin kohen qe shtrihet nga pl~iumi i -te deri ne menu-
min e XT-te (gusht.194P)n
m
Pika e katert perfshin kohen qe shtrihet nga gushti i 194P deri ne maj in
e vitit 1949%
~~- l~bi pikers e pare karn shune pak gjera Der to t.harj n Koci i Xoxes eshte
ne kete pariur.he vetem n je sekretar organizatif i Komitetit genc?ror to Partise,
dhe formalisht e konretisht ay ka vetem postin e dyte ne Part?, pas Enver How
cm
xhesa G,iate 4esaj kohe ay nuk eshte akuzuar per asn,je gabim ose fajD S Bogor-
mid is
fte ay eshte personi qe gezon esimin me to ma'h to jugosllaveve to gjith~
kiit ak z~aexi~at rxx~ z x kx~x eksponenteve to tjere to Partin komuniste
shgiptare+ Ay gezon, sidomos n largimin e 1i1aciin Popoviclt (qe preferonte F11 r Hoxhen), gjithe nerkrahjen dhe besimin e Velimir Stoinicit (i cili ze'
vendesoi Miladinin) ?
Pika e drte fillon me xj Plenumin e ~eratit? KY plenum pati nje prapa-'
kkene shun ? to rendesishne' rte fa kt, ne kete kohe, kryesia e P.K..iugosllave
akuzon udhehegjen a P.K? shgiptare, e sidomos Enver Hoxhen per gabi.me ne ode-
ntimp sidanos ne lidhje me organizatat. e Ha11it e to i'egalitetit g~~bime te? de-
viacionit to d jathte) ? Njerlu qe e belt kete akuze kunder Komitetit gendror
to P.K.SH. ka gene Koci i Xoxes? Nga zbulimet qe jane here me.von, rezvlton
se kete akuze, Koci i Xoxes e beri sipas sugjerimeve the udhezimpve to VeljN
mil Stoinicit? Ky i fundit bile, organizoi prapa shpines se Enver Hoxhes dhe
pa di jen e keti j ~nje grup me eksponente to ti ere to K Q. to PKSh? dhe konkre
tisht me Koci Xoxen, Se jfulla Maleshoven, Nako Spirun' Velimlri u poho j ketyre
pers onave se Enverj nuk qe shame i pe.rshtateshem per to gene ne udheheg j e to
Partis komuniste shgiptare dhe~`sht ay duhei zeveridesuara Sipas ke'
tij rekomandimi to Velimirit, ky grup, e sidomos Koci Xoxes, e goditen atehere flE
iM -. ?' M.wa~#aaa~.Jt:5.i~7o1.~.?"
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R0005001
10004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
r? 'I
- SECRET
Enver Hoxhen duke fa dobesuar spume nozitat e tija brenda per brenda hierargis
se artise dhe duke forcuar shuns pozitat e tyre= Koci i Xoxes, keshtii., u vu
ne nje rang me Enver Hoxhen Qe nga Icy moment, kurd dhe re me perkrahj en e Vey
limir Stoinicit, ay i f orcon vazhdimish-b pozitat ne partis sadoge humb si
aleat, ne fillim, Se,jfulla a1eshoven (sepse nerjashtohet nga Komiteti qen
dror) d'ne me von edhe Nako Spirun, sepse Icy bashkohet me Enver Hoxhen dhe
fillon to shprehe simptoma pakenagesie per menyren me to cilen e tra,jto jne
Shqiperine njerezit e beogradita Pozita e Nakos ne Parti dhe influenca e tij
e benin lodren e jugos} veve dhe to Kocit Brenda per Brenda pastas shgiptare
shume to veshtirec Pikerisht per kete, udhe~iegja jugosllave e Leogradit pre-'
gatit ne pranveren e vitit 1947 nje god. Itje to rende kunder Enver oxhes db.e
sidomos Nako Soirut, duke perdorur e'-he ne kete rasa, njeriun e sa,j Koci Xc en?
K10 goditje u dha ne plenumin e-~te to Partisea 4e nga kio kohe, pra, fillon
pika e trete?
Pika e Crete, pra, fillon me prar!ver. en e 1947w Dihet se ne plenumin e
Komiteti gendror i PKJ akuzon elenentin intelektual to KQ to PKSh se nuk i
shikon me sy to mire relatat ~eograd-Tirane, se ka bere gabime to djathta ne
politiken ekonomike fp saj, se ka influencuar qe to favorizohet elementi in-
telektual ne parti ne dem to elementit puntor? Keto akuza is sjell Komitetit
qendror to PKSH nga ~eogradi TJelimir Stoinici, i cili perrahet ne to g,li~he
f rontin nga Koci i Xoxes n Ky i fundit, sigu.r. isht sipas sugjerimeve to BeograM j
i.ndirekt 1& v -
dit, srkon edh.e me large Ay akuzon/Nako Spiron se ka probabilitete ge~jete
edhe i lidhv, me fugit e ma.1a ii eriaUstee Ay akuzon Enver Hoxhen se ne krye
to KoQ to partis nuk duhet to ,fete nje intelektual i ardhur nga shtresat pasa-
do~wz41I~a=~
pike, si Eire ri, por n,je proletar, i ardhur nga shtresa puntore(ramam ne key
to kohe idhet parulla "Udhehegja e Partise eshte berthama proletare e Komi,
tetit gendror" (domethene se udheherja nuk eshte Enveri, por Koci i Xoxes)1
Konforn kesaj parulle, qe nga plenumi i Pte ndiget n,je taktike krejt e re+Kooptohen ne K.Q. shume elemente to lidhur me migesira personate me Koci
Xoxen, zakonisht Kxta me or ig,j ine puntore dhe godi tet elementi intelektual
lart dhe ne baze to partise duke ene ne krye to Sigurimit (Ministris se bre-
ndeshme) Koci
Xoxes organizon ne kete kohe edhe nje serf g,jygesh, ku imnliy
ko< elemente to vile t me von, sipa s i a n it to ti, , parashikon t' i perdore
ne nje gjyq to madh dre jtuar kurder ako Sp?ros, Mehrnet Shehut, Enver Hoxhen
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
KioC i
etj 4 f shkon aqe larg ne ke to rruge sa organizon gjurmirlin e Bedri Spahiut
Liri elishoves,, Nako Sr,irat, r~lehmet Shehut, ri j Np n,je atmeefere to ti11o9
Nako 3yirr,a vret, vc tn' Koci e peruor kete vetevrasjp si rast per to forcuar
edhe me Leper pozi'i e tij dhe per to perdorur Si pretekst se akuzat e ti,i
ne plenur~in a 8--te qen~ to verteta? Vetevrasja e 1 akos i dobeson edhe me teper
pozitat e Enverit partizanet e to chit k~ n'ate kohe (si. Bedri Spahiu,
ehmet Shehu, Liri 'elishova, egir Balluku, etj ) ,jape izoluar dhe e kane hu-
mbur forcen ne dobi to partizanevp t
Nesti nerenxhiu, Xrxhi 3lusl-i, etj) o
#oe ?rnc
_. '
ea Kr, st ~
, J'hemAl kn_ Panr~i i;ri c?,l.
Situata eshte e title sa qe cdo gje lp
to raraGhikohet se fraksioni Foci Xoxist brenda partise eshte ne pragun nje
goditje to re, goditje e cila do to elimino,je nga udhehegja Enver Boxnen dhe
mbeturinat e ?artizaneve t? tij ne K?Q~ to PKShp repo pik^risht ne kete mo
ment dalin letrat e KaQ+ to Partis komuniste boleshevike to Sashkimit Sovjetilc
dre j tuar K.Q9 to Partis komunist e ,jugosllave, me von denimi i Ti_ tos nga Komi
nformi dhe, si oasoje, shkeputja e eogradit nga 'oskaa Ne kete situate, Envri
vepron '- energjikisht se Koci i Xoxes, e cfrytezon rastin, dhe shpeton pozitat
e ti j dfe ndofta, edhe koken e ti j ' Koci i Xoxes, qe is hte ne vigj ii ten e
triumfit, falimenton* Plenum, i XI~te i Komitetit gendror to PKSh vendos, ne
dualitet in MoskeNBeograd, to mare anen e j~os'ce s ?
Bhe qe ketu, domethene oe nga gushti i 191R fillon pika e katert Tere
plani iugosllav, zi atuar ne Shgiperi me anen e Koci XOXeS, falimentonr Enverj
e para3et veten si kundershtar to Beogradit one fakt, kundershtar i ~eogradit
i shte Naka Spirua ) ? Enve i'i
jtr iii
nl~ - Megjlthkete9 ' mer edhe meritat e Nakos, a pa--
ragit veten x?icxx si shpetimtar to bartise9 "si element qe ka kundershtuar ,ju-
gosllavet", et,j? Qe nga icy cast, pozitat e Kocit ne parti e qeveri jane zero*
Partizanet e tij izolohen politikisht' Ay, domethene Koci, akuzohet Per tradrw
eti ndaj partise e popullit? Dhe se aShku me 'te edhe dora e djathte e tij
Pandi Kristoj ) e me radhes V .
aske Koleci (drejtor a Sigurimlt), Krlsto Themelkua
h'jcixz (minister i luftes), Nesti ~yerenxhiu (president i Komisionit to p1a-
nit ), etj ? et j ., pa perme~ndur ketu persona to dores se
r?yte si Vango Mitro joy
rg ji, Nuri 1uta, Niko 0pari,x x qe u denuan me burgim'
he ketu, me pus hka timin e Koci Xoxe s ne ma.l in e 1g49 me .r fund "ca sh tja
Koci =Xoxes", ne kuptimin e ngushteo P p11esira me to gjera reth kesaj pye>
tje je shih peggjigj en e meposhtemed
Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
 Sanitized Copy Approved for Release 2010/07/20 : CIA-RDP81-01043R000500110004-6
SEG4
PERGJ~GJE PYETJES XXVIIL e
Pas den m t tee oci Xox s eila ishte sit1.ata ne Sh i eri, 11e eilen men, re vet-
roi titizmi nda PD 1