POLISH DICTIONARY OF MILITARY TERMS

• Document Type: CREST
• Collection: General CIA Records
• Document Number (FOIA) /ESDN (CREST): CIA-RDP81-01043R002200050001-7
• Release Decision: RIPPUB
• Original Classification: S
• Document Page Count: 172
• Document Creation Date: January 4, 2017
• Document Release Date: July 30, 2013
• Sequence Number: 1
• Publication Date: May 19, 1958
• Content Type: REPORT

11111111111RM
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
;
?
f
MA
50X1-HUM
-PreitiN?ibiat
ION -REPORT INFORMATION REPORT
a
CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY
This materi II contains information affecting the National Defense of the United States within the meaning of the Espionage Laws, Title
18, U.S.C. Secs. 7E3 and 79.4 the transmission or revelation of which in any manner to an unauthorized person is prohibited by law.
50X1-HUM
S-E-C-R-E-T/NOFORN
COUNTRY Poland
SUBJECT Polish Dictionary of Military Terms
REPORT
DATE DISTR.
NO. PAGES
REFERENCES
9 MAY 1958
1
50X1-HUM
RD
DATE OF
INFO.
PLACE &
DATE tkCQ.
SOURCE EVALUATIONS ARE DEFINITIVE. APPRAISAL OF CONTENT IS TENTATIVE.
[STATE.
50X1-HUM
A pamphlet entitled Polish Dictionary of Military Terms, published
by the Polish Ministry of National Defense
provides a brief, general description
of military equipment and functions for all of the branches of5oxi_num.
The attachement when separated from this report is unclassified.
Distribution of Attachment (I bound paperbackiin Polish):
-E-C -R-E-T/HOFORN
50X1-HUM
50X1-HUM
XI"/ X I4AVY biht.
11121111111?111111
bNottiW.Ma4i dalotavtitso isZtoted by wrvg 7; ? *e tratav?40 by "#".)
tt?t.F3RMATiON R1E P
ACC
RT INFORMATION REPORT
50X1-HUM
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30:
CIA-RDP81-01043R002200050001-7
v. ?
st.o_wm
TERMINOW
WOJSKOWYCH
WYD AWNIcTWO
MINI STERSTW A OBRONY NA RODOWE4
. /
-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30:
.01A-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
SLOWNIK
TERMINOW WOJSKOWYCH
ERRATA
do icsiwilti: ?Slownik terrriinOw wojskowych"
Str.
Wiersz
od gory od doiu
Jest:
Powinno bya:
111
273
296
8
1.0
-
lini
(Armin, front)
6 podzial
linii
(nrmia, Front)
oddzial
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
SLOWNIK
- TERMINOW
WOJSKOWYCH
r'^ rornrzahly
?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy A proved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
OPRACOWANIE ZSIOROWE _
Red. Wydawnictwa: M. Kowalska 1 W. Trzcinska
Redaktor techn.: K. Szubert
Korektor: J. Haraszcwska
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowei
Warszawa 1958. Wydanie I
Nakiad 5000 egz. Objqtan 17,7 ark. wyd., 10,25
ark. druk. Papier druk. sat. V Id. 70 g. (z fa-
bryki w Szczecinie), format 70 x 100/32. Oddano
do skladu 14 VI 57. Podpis. do druku 28 I 58
Druk ukonczono 5 II 58. Zam. nr 4042_C-6
z dnia 10 VI 57. Wojskowa Drukarnia w Gdyni
0 III-8028
Cena ki 32,?
W ST
Specyfika dziatan wojennych ? w czasie ktorych dow6dca
nie ma czasu na obszerne formulowanie swoich myNi, a kat-
da my?1 musi bye tak wyra2ona, by nie mo2na jej byto Minte.
interpretowaa wywarta wptyw na ksztaitowanie siq :iezyka
wojskowego. Tqzyk wojskowy odznacza siq wiqc swoistymi
wlakiwo?ciami. Jest zwiezty i jasny.
Wprowadzanie wciq2 now ych i udoskonalanie dawnych
grodkow i sposobow walla pociqga za soba zmianq w slowni-
ctwie wojskowym i jego rozszerzanie, co powoduje pewne
trudnaici w opanowaniu jegyka wojskowego.
Opanowanie jczyka wojskowego, a wiqc slownictwa woj-
skowego, jest obowiqzkiem katdego tolnierza, umattiwia bo-
wiem poznawanie sztuki wojennej; jest Wslcainikiem kultury
Wojskowej kaidego dowodcy.
?Stownik terminow wojskowych" ?pram-wan? w celu przyj-
gcia z pomoca dowodcom wszystkich szczebli, stuchaczom
i wykladowcom szkOl, uczerni, kursow, studiOw wojskowych
i innym osobom zajmujqcym siq zagadnieniami wojskowymt
Slownik zawiera 'Podstawowe, obowiqzujcice, jak rOwniet
nicaktualne termini; wszystkich rodzajow wojsk i stub.
Wszystkie terminy nieaktucane, np. ?row duty", ?wnqk strze-
tecki", ktore zastqpiono now ymi ?transzeja", ?okop strzelecki
dla letqceoo" ? oznaczone sa gwiazdka; definicji ich natal'
szukad przy podanym poprawnym odpowiedniku.
Terminy nie wystoujace w obecnych regulaminach, lecz
? spotykane w literaturze i*nie majnce now ych odpowiednikow,
np? ?obszar warowny", oznaczone s rOwniet gwiazdkq. ale
Declassified in Part - Sanitized Copy A?proved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R0077nnnnnn1 7
a...42114nt
5
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
w tych wypadkach definicja podana jest przy terminde ?ob-
czar warowny".
Tcrminy uto2one sq w porzqdku a/fabetycznym, lecz defi-
nicje podane sq przy terminie, ktOry zaczyna sic od rzeczo-
wnika, na przykiad w razie spotkania w slowniku terrninu
?Kompanijny punkt przeciwpancerny" definicji nalay szu-
kae pod ?Punkt przeciwpancerny kompanijny".
Podane definicje nie sq wyczerpujqce, gdy? to nie big?
celern slownika. Zadanie to spetniajq odpowiednie regula-
miny i instrukcje. Podarse definicje tylko w ogolnych zary-
sack i najprokiej, jak to bylo moliwe, podajq znaczenie
terminu.
Glownym celem slownika jest uporzqdkou;anie terminologii
wojskowej, a mianotvicie podanie terminow obowiazujqcych,
wyodrgbnienie nieaktualnych i wprowadzenie now ych, co
w znacznym stopniu pozwo/i 2olnierzom wszystkich rodzajow
wojsk i sluZb lepiej zrozumiee sig nawzajem. Ponadto ?Slow-
nik terminow wojskowych" ulatwi dowodcom wszystkich
szczebli studiowanie regulaminow i instrukcji.
Redakcja
Slownika terminow wojskowych
A
Abonent osoba (oddzial, wydzial, zaklad, instytucja) ma-
ca do swojej dyspozycji aparat telefoniczny lub telegra-
ficzny podlqczony do odpowiedniej centrali.
Adamsyt Lrodek trujqcy o dzialaniu drainiqcym, wcho-
dzqcy w sklad grupy dym6w trujqcych.
Adiutant ? oficer przydzielony do pomocy dowodcy.
Admiral ? najwyiszy stopieri w marynarce wojennej.
Aerodynamika ? nauka o silach powstajqcych podczas
ruchu powietrza. . .
Aerofotogrametria ? wykonywanie i opracowywanie zdjee
lotniczych w celu wykorzystania ich do sporzqdzania map
t planow.
Aerofototopografia opracoWywanie metod i spcsdbow
sporzqdzania map i planOw topograficznych na podstawie
zdje6 lotniczych wykonanych za pomocq specjalnej kamery
wmontowanej na samolocie.
Aerologia ? dziai meteorologii zajmujqcy siq badaniem
gornych warstw pow ietrza.
Aeronautyka ? iegluga powietrzna przy uiyciu statkOw
powietrznych.
Aerozole ? rozproszone w powietrzu w stanie-silnego roz-
drobnienia substancje stale lub plynne tworzqce zaw esine.
W zaleinaci od stanu. skupienia substancji rozproszonej
A. dzielq sie na dymy i mgly.
Ageneja pocztowa wojskowa ? organ wykonawczy woj-
skoWej poczty polowej, organizowany od szczebla brygady
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
?
SeP"
14:2-
Declassified in Part - Sanitized Copy A proved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
przeznaczony do zapewnienia lacznoki pocztowej
obilugiwanego sztabu I zarejestrowanych jednostek wojsko-
wych.
Agitacja ? dzia/alnoge, kterej calm jest oddziaiywanie
na Awiadomoge i nastroje szerokich mas przez 'ibzpowszech-
nianie
okreglcvnych idei i hase . Srodkami A. sa: prasa
(gazety, broszury, ulotki wystapienia ustne (referaty,
przetnewienia, gawedy, czytanie gazet), radio, kino, plakaty,
wykresy, karykatury itp.
Akrobacja powietrzna ? zespol figur pilotatu wykonywa-
nych w celu opanowania techniki pilotowania we wszyst-
kich moiliwych poioteniach samolotu.
Aksclbanty ? naramienne plecione sznury (zlote, srebrne,
niciane), noszone przez adiutantol.v, WojskoNva Slung We-
wnetrzna, getneralOw, a w niektOrych panstwach i przez
oficerow sztabu generalnego.
Aktywne zagrody minowe ? p. Zagrody minowe aktywne.
Alarm bojowy ? 1)?doprowadzenie pododdzialow, oddzia-
low, zwiazkow taktycznych do stanu gotowogci bojowej na
ustalony sygnal lub rozkaz, zgodnie z ktorym wojska wy-
chodza do rejonow zbiorki lub zajmuja uprzednio okreglone
pozycje (stanowiska). A. b. mote bye ogolny (zbiorka wszygt-
kich oddziaIow) lub czekiowy (zbiorka poszczegolnych pod-
oddzialow). Wykonuje sie go wediug okreglonego planu,
w kt6rym przewiduje sie sposob powiadarniania, zbiOrki
i dzialania; 2) sygnal ustalony w regulaminie lub okreglony
przez dow6dcg w celu przeprowadzenia A. b.
Alfa-radiometr ? przyrzad dozo-metuczny slutacy do mie-
rzenia skatenia promieniotworczego cialami alfaaktywnymi
w granicach od kilkudziesieciu do kilkudziesieciu tysiecy
rozpa'dow w ciagu minuty na 1 cm2 powierzchni przy nate-
teniach promieniowania beta-ganuna nie przewyiszajacych
70 rentgenow na godzinq. A-r. utywa sie do mierzenia stop-
. nia skatenia cialami alfaaktywnym.i gleby, powietrza, wody
i tywnoki:
8
Declassified in Part - Sanitized Copy A
?
Ambulans weLerynaryjny (AW) ? urzadzenie tylowe prze-
znoczone do leczenia oraz ewakuacji rannych i chorych
zwierzat.
AmbuIatorium wetcrynaryjne ? przychodnia przeznaczona
do leczonia chorych zwlerzat, czege skIadowa armijnego
i Frontowego ogrodka weterynaryjnego.
Amonowo-saletrowe materialy wybuchowe ? p. Materialy
wybuchowe amonowo-saletrowe,
Amunicja ? wszelkiego rodzaju pociski, ladunki, zapalniki
przeznaczone do niszczenia, obezwladniania, pozorowania lub
wywoIywania innego rodzaju skutkow (zadymianie, ogwiet-
lanie itp.). Mote bye: bojowa, dwiczebna (glepa), szkolna
I sportowa.
Amunicja bojowa ? amunicja o dzialaniu niszczacym,
ohezwladniajacym, zapalajacym, trujacym oraz specjalnym,.
np. dymna, gwietlna, sygnalowa, propagandowa itp. .
Amunicja ewiczebna (glepa) ? amunicja wykonana na
wzor amunicji bojowej (bez pocisku) pozorujaca strzal i uty-
wana w czasie dwicze6.
Amunicja szkolna ? amunicja wykonana ?na wzor amu-
nicji bojowej, bez iadunku prochowego, o 'zbitej splonce,
slutaca do nauki ladowania broni i innych dwiczen.
Amunicyjny ? 1) toinierz z obslugi ckm lub rkm, mo2dzie-
rza itp., ktOry w walce pomaga celowniczemu w obsIugiwa-
niu danej broni; 2) tolnierz wyznacwny do noszenia amunicji
I przyborow niezbednych do prowadzenia ognia.
Anomometr Fuessa ? precyzyjny przyrzad do mierzenia
szybkogci wiatru.
_Apel ? zbierka pododdziOu (oddzia/u) w celu sprawdzenia
obecnoki tolnierzy lub stanu uzbrojenia, umundurowania
I oporzadzenia.
Apel mundurowy ? zbierka pododdzialu (oddzialu) w celu
sprawdzenia bezpogrednio u ?sob utytkujacych ilogci i jakogci
przedmioteow umundurowania i oporzadzenia przy rowno-
czesnym poren.vnaniu stanu rzeczywistego ze stanem ewiden-
cyjnym
proved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R0n79nnnnnni_7
9
1,--;ga?
11
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Apel poleglych ? iiddanie holdu totnierzom poleglym
w walkach o niepodleglo?e Polski. Przeprowadza sig na roz-
kaz dowadcy garnizonu w przeddzien gwigta zmarlych lub
rocznic watniejszych bitew przed grobami tolnierzy, groba-
mi Nieznanego Zoinierza lub na placach; z zasady wieczo-
rem.
Archiwa wojskowc ? pomieszczenia, w ktorych przecho-
wuje sig zbiory akt i dokumentow o charakterze urzgdowym,
systematycznie u/otone i przeznaczone do utytku sluibowego
I naukowno.
Ariergarda, jednostka od wzmocnionego batalionu do
wzmocnionego puiku wYsylana w ceu ubezpieczenia od tylu
maszerujqcej kolumny w marszu odwrotowym i bocznym.
Arkusz identyfikacji jednostek nicprzyjaciela ? sztabowy
dokument ustalonego wzoru, z,awierajqcy dane dotyczqce
rozpoznanych jednostek nieprzyjaciela oraz jednostek przy-
puszczalnie wchodzqcych w jego skiad orga.nizacyjny.
Armata ? dzialo przeznaczone do strzelania plaskotorowe-
go. A. majq stosunkowo dlugie lufy (27 ? 80 kalibrow),
co przy silnym ladunku prochowym pozwala na osiqgnigcie
dutej szybkoki poczqtkowej pocisku i duiej donoLnogci przy
plaskim torze (rys. 1).
Armata przeciwlotnicza dzialo specjalnie przystosowane
do strzelania do celow powietrznych.
Armia (A) ? zwiqzek operacyjny skiadajqcy sig ze zwiqz-
kow taktycznych, oddzialow oraz grodkow wzmocnienia,
ktorych liczba jest zmienna, zaletnie-od zadania i sytuacji.
Mote ona dziatae w ramach wyiszego zwiqzku operacyjnega
(grupa armii, Front) alb samodzielnie i wykonywad zadania
operacyjne lub taktyczne.
Armia czynna ? sily zbrojne panstwa rozwinigte na D0-
cz41.1c.0 wojny na teatrze dzialan wojennych do prowadzenia
operacji. 'A. sklada sig z oddzialow i zwiqzk5w wszystkich
rpdzajow wojsk lqdowych, lotnictwa i marynarkl wojennej
ich sztabami, tylami i innymi instytucjami (w odrOinieniu
od pozostalych si.i.ezbrojnych znajdujqcych SiQ na tylach
10
I przeznaczonych do szkolenia odwodow, uzupelniania i za-
opatrywania).
Armijna droga samochodowa ? p. Droga samochodowa
armijna.
Rys. 1. Armata 76 mm
*Armijny artylcryjski ruchomy warsztat naprawy sprzgtu
artyleryjskiego (ARWNSArt) ? armijny warsztat uzbroje-
aia (AWU).
*Armijny ruchomy warsztat remontu sprzetu artyleryj-
skiego (ARWRSArt) ? armijny warsztat uzbrojenia (AWU).
*Armijny warsztat remontu uzbrojcnia (AWRU) ? armij-
ny warsztat uzbrojenia (AWU).
Armijny warsztat uzbrojcnia (AWU) ? p. Warsztat uzbro-
jenia armijny.
Artyleria ? jeden z podstawowych rodzajow wojsk, roz-
porzqdzajqcy duia silq i donognogciq ognia oraz zdo1nogci4
do manewru ognicm i sprzqtem. Zaleinie od shy ognia i prze-
znaczenia A. dzieli sig na: lekkq, cik, wielkiej i specjalnej
mocy oraz na specjalnq: prieciwpancernq, przeciwlotniczq,
morskq, nadbrzeinq, gorskq, kolejowq i pancerna; pod wzglq-.
dem organizacyjnym na organicznq (batalionowq, pulkowq,
11
(I
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA RDP81 01041Pnn99nnngnnni 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
dywizyjna, korpuSna, armijna) i odwoclu naczelnego dowodz-
twa. A. sklada sic ze zwiazkow I oddzialow artylerii armat-
niej, haubicznej i rakietowej, mogdzierzy oraz artylerii prze-
ciwpancernej i przeciwlotniczej.
Artyleria nadhrzeina artyleria przeznaczona do obrony
baz marynarki wojennej oraz innych obiektow wojskowych,
poioZonych na wybrzeZu i na wodach przybrzeZnych;
A. n, wchodzi w skiad bazy marynarki wojennej lub sektora
wybrzeZa jako specjalny rodzaj sii. Dzieli sic na stala I ru-
choma.
Artyleria, nafthrzeina ruchoma ? artyleria, ktbrej zada-
niem jest wzmocnienie obrony waZnych pod wzglcclem ope-
racyjno-taktycznym rejonow przybrzeZnych. Ponadto uZywa
sic jej wraz z innymi silami do obrony odcinkow wYbrzeia,
nie posiadajacych grodkow stalej obrony. Dzieli sic na ko-
lejowa i zmechanizowang.
Artyleria nadbrzeina stain, ? artyleria znajdujaca sic na
staiych stanowiskach fortyfikacyjnych, majaca okreglone za-
dania bojowe na danym odcinku lub punkcie. Stanowi zasa-
dniczy rodek artyleryjskiej obrony wybrzeia 33aterie
A. n, s. stanowig kokiee obrony fbaz marynarki wojennej.
Artyleria okretoiva ogoina nazwa dual okretowych
Dzieli sic:
a) wediug przeznaczenia na:
- artyleric ghiowna;
- artyleric uniwersabia;
? artyleric przeciwlotnicza;
b) wediug kalibru na:
artyleric cicZka (od kal. 203 mm Nvzwy2);
- artyleric grednia (kal. 100-203 mm);
- artyleric maiokalibrows, (kal. 20-100 mm).
Artyleria przeciwlotnicza malokalibrowa (MAPlot) ?
leic-
.ka artyleria przeciwlotnicza sk/adajaca sic z dzial o kalibrze
od 20.do 60 mm.
12
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Rel
Artyleria przeciwlotuicza gredniokalibrowa ? artyleria
skiadajaca sic z dual o kalibrze 60-100 nm, przeznaczona
glownie do zwalczania celow powietrznych.
Artyleria, przeciwpancerna artyleria przeznaczona do
zwalczania czolgow I innych celow opancerzonych. Armaty
wchodzace Zazwyczaj w sklad artylerii tego typu od-
znaczaja sic duia szybko?cia poczatkowq pocisku i duia
od1egloki4 strzalu bezwzglcdnego.
Artyleria wielkiej mocy ? artyleria o kalibrze dzia ponad
152 mm dla armat i ponad 200 mm dla haubic.
Artyleryjska sico podstawowa ? p. Sied podstawowa arty-
leryjska.
Artyleryjski odwed przeciwpancerny
ciwpancerny artyleryjski.
Artyleryjski zcstaw odkaiajacy ?
artyleryjski.
Artyleryjskie grupy rozpoznawcze ?
cza artyleryjska.
Artyleryjskie przygothwanie ataku
ataku artyleryjskie.
Artyleryjskie rozpoznanie pomiarowe ? p. Rozpoznanie
pomiarowe artyleryjskie.
Artyleryjskie wsparcie ataku I walki w glcbi ? p. Wspar-
cie artyleryjskie ataku i walki w glebi.
Astronawigacja ? okreLlenie poioienia samolotu (okretitt
za pomoca pomiarow cial niebieskich.
Asysta houorowa wojskowa ? pododdzial ze sztandarem
z alobna wstegq, Zolnierze pelniacy warte honorowa przy
trumnie, iolnierze niosacy poduszki z odznaczeniami wyzna-
czeni na pogrzeby .zmadych w czasie pelnienia slutby woj-
skowej, na .pogrzeby ?sob cywilnych wybitnie zasltr2onych
dla patistwa oraz na pogrzeby szczeganie zasluionych ofi-
cerow rezerwy.
Atak jednoczesne uderzenie piechoty I czoig6w na prze-
dni skraj obrony nieprzyjaciela, szybkie i nieprzerwane po-
- p. Odwod prze-
p. Zestaw odkaiajacy
p. Grupa rozpoznaw-
- p. Przygotowanic
07/ ? -RDIDR1_n1
13
-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
suwanie sig wojsk w giqb jego obrony przy claglym I silnym
wsparciu ogniowym wszystkich rodzaj6w wojsk.
Atak falowy ? napad chemiczny wykonany za pomocq
grodkow i dymow trujacych, posuwajqcych si4 z wiatrem.
A. f. ,moie bye rowniet wykonany za pomoca dymu zawie-
rajqcego bojowe grodki promientotwercze.
Atmosfera zatruta ? p. Powietrze zatrute.
*Automat ? pistolet maszynowy.
Autostrada ? droga bita na trwalym podidadzie o dw6ch
-oddzielnych jednokierunkowych jezdniach, P.tora krzyiuje sig
z innymi .drogami, zndjdujacymi siq na innym niZ ona po-
ziomie. Mosty o najwigkszej nognoki. Szerokok A. 16-35'm
Nawierzchnia gladka ? przewainie beton lub asfalt.
Awangarda ? pododdzial (batalion) lub oddzial (pulk) po-
suwajacy sig w okreglonej odlegloki w przodzie sil glownych
ubezpieczajacy maszerujace wojska przed niespodziewanyM
napadem nieprzyjaciela i zapewniajacy ubezpieczanym woj-
skom dogodne warunki wejgcla do walk].
Awangarda boczna ? qwangarda.posuwajaca SiQ w okre-
glonej odlegioki z boku sil glownych w ceiu zapewnienia
u'bezpieczanym wojskom bezpieczenstwa marszu i dogodnych
warunkow wejgcia do walki.
*Awanport ? p.: PrzedPorcie.
-*Awans ? p. Mianowapie.
Awaria ? 1) uszkodzenie okrqtu lub sprzqtu okrqtowego
z wyjatkiem wypadkOw, kiedy okrqt idzie na dno; 2) wszelkie
uszkodzenia samolotu, czolgu, samochodu, maszyny, urzadze-
nia ltd. wymagajace wymiany jednego lub kilku zespol6w.
? .Azotoiperyt ? trwaly grodek trujacy naleZacy do grupy
grodkow trujacych o dzia/aniu parzacym.
Azydck o/owiu ? inicjujacy material wybuchowy stosowa-
ny do wyrobu splonek pobudzajacych.
Azymut;geograficzny G ? kat zawarty miqdzy kierunkiem
pOlnocy ge-ograficznej a danym kierunkiem, mierzony z miej-
?sca stania zgodnie z ruchem wskazowek zegara (rys. 2).
, Azymut magnetyczny (M) ? ,kat zawarty miedzy kierun-
14
kiem po/nocy magnetycznej a danym kierunkiem, mierzony
z miejsca stania zgodnie z ruchem wskazowek zegara (rys. 2)
Azymut topograficzny (T) ? kat zawarty miqdzy kierun-
kiem polnocy topograficznej a danym kierunkiem, mierzony
? z miejsca stania zgodnie z ruchem wskazowek zegara (rys. 2).
t-
p.14,
Rys. 2. Azymut geograficzny
(G), azymut topograficzny (T),
azymut magnetyczny (M)
Ballstylta ? nauka zajmujaca siq badaniem ruchu pocisku
W przewodzie lufy broni i zjawiskami zachodzacymi pcdczas
jego lotu w powietrzu. B. dzieli siq na wei.vngtrzna i ze-
a,netrzna.
Balistyka wewnctrzna ? nauka zajmujaca siq badaniem
zjawisk i proces6w wystePujacych podczas strzalu, a w szcze-
g6Inogci ruchem pocisku w przewodzie lufy, chakterem
wzrastania jego szybkogci i prawem rozwoju cignienia gazow
prochowych.
Balistyka zewnQtrzna. ? nauka zajmujaca sie badaniem
zjawisk zachodzacych podczas lotu pocisku od momentu opu-
szezenia przez niego przewodu lufy do momentu ietkniqcia
z celem.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
15
?
11,
Declassified in Part - Sanitized Copy A proved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
_ Baton statek riowietrzny biz napcdu si1nikowego, napel-
niony gazem liejszym od puwietrza.
Baton obserwacyjny ? balon na UNNTiQ2i, z ktorego prowa-
dzi sic obserwacjg.
Balon zaporowy ? 'baton na uwiczi bez zaiogi, tworzo,cy
wraz z olinowaniem zaporc na przypuszczalnej drodze samo-
lotow (samolotow-pociskow).
Bandera ? flaga, .ktora jest znakiem przynalanoki
pa?st-
wowej okrgtu, podnoszona zarowno przez okrqty wojenhe,
jak i statki handlowe. Polska bandera wojenna jest bialo-
czerwona z trojkatnym wcicciem i ma na bialym polu tarczc
z orlem. Bandera handlowa rani sic od wojennej tym, e nie
ma wciccia. s<
Na okrctach wojennych B. jest ich sztandarem i podno-
szona jest w czasie postoju na drzewcu rufowym, zag w cza-
sie ruchu na gaflu tylnego masztu.
Bara2 lotniczy ? jeden ze sposobow oslony obiektow przed
uderzeniami lotnictwa nieprzyjaciela.
Bariera przeciwwiciowa ? zapora przeciwczolgowa budo-
wana w lasach i na drogach na wysokogei wieiy czolgu lub
w postaci gciany.
Barka ? statek przewa2nie bez wlasnego napcdu, u2ywany
do przewozu /adunkow drogami grodladowymi i w portach
morskich (rys. 3). '
Rys. 3. Barka
Barometr-anerbid przyrzad do mierzenia cignienia atm?-
. sferycznego, wyposa2ony w termometr do mierzenia tempe-
ra tury powietrza.
16
Barykada ? zapora iniynieryjna, Ibudowana na drogach
I w osiedlach z material6w specjalnie przygotowanych lub
podrcjcznych.
Batalion ? pododdziat w piechocie, wojskach pancernych,
iniynieryjnych, lacznoki ltd., skladajacy sic z dw6ch lub
wiccej kompanii.
Batalion ewakuacji czolgow (Inez) ? pododdzial wyposa-
iony w ciagniki .pancerne slutace do ewakuacji uszkodzonych
wozow bojowych.
Batalion naprawy samochodow (bnsam) ? ruchomy od-
dzial naprawczy na szczeblu armii i Frontu, przeznaczony
do wykonywania grednich i Mownych napraw samochodow
Batalion naprawy traktorOw (bnt) ? ruchomy oddzial na-
prawczy na szczeblu armil i Frontu, zajmujacy sic naprawa
traktorow.
*Batalion obserwacyjno-meldunkowy ? batalion radiotech-
niczny obrony przeciwlotniczej.
Batalion piechoty ? pododdzial taktyczny piechoty, ktory
ze wzglcdu na swoja organizacjc i moliwoci wykonywania
zadan jest podstawowym pododdzialem ogolnowojskowym
I podstawowa jednostka obliczeniowa przy okreglaniu nasy-
cenia piechoty (na szczeblu taktycznym) na 1 km frontu.
*Batalion strzelecki ? p. Batalion piechoty.
Batalion wydzielony batalion wyznaczony do prowadze-
nia rozpoznania wgka.
Batalionowy punkt amtmicyjny ? p. Punkt amunicyjny
batalionowy (dywizjonowy).
Batalionowy punkt medyczny ? p. Punkt medyczny bata-
lionowy (dywizjonowy).
Batalionowy wczel przeciwpancerny ? p. Wczel przeciw-
Pancerny batalionowy.
Batalionowy punkt przeprawy desaptowej ? p. Punkt
przeprawy desantowej batalionowy.
Batalionowy punkt iywnogclowy ? p. Punkt iywnogclowy
batalionowy (dywizjonoWy).
Bateria ? ogniowy i taktyczny pododdztal artylerii, skla-
2 ? Slownik terminow
Declassified in Part - Sanitized Copy A. proved for Release 2013/07/30 ? CIA RDP81 01Q41Pnn99nringrinfl4 7
-
Declassified in Part - Sanitized Cop Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
qajzicy sig z plutonow ogniowych i plutonu dowodzenia.
W sklad .baterii wchoclzg dziala (moidzierze) jednego kalibru
oraz wozy bojowe.
Baza armii polowa (PBA) ? zespoi skladow armii wraz
z szefostwem bazy.
Baza lotnicza ? podstawowy organ uzupelnienia personal-
nego i zaopatryl,vania materia/owego jednostek lotniczych,
a takie duiego lotniska, stanowigcego podstawg do dzialan
lotniczych.
Baza morska obszar terenu wraz z portami i urzgdze-
niami zabezpieczajgcymi dziala1no66 bojowg oraz post6j jed-
nostek marynarki wojennej.
Baza plywajgca ? okrgt o wlasnym napgdzie lub bez na-
pedu, kt6rego zadaniem jest zaopatrywan-ie okrgtow bojo-
wych na morzu, umoiwianie odpoczynku zalogom okrgtow
bojowych i przeprowadzanie napraw na.morzu.
Baza pocztowa wojskowa ? wykonawczy organ wojskowej
poczty polowej, organizowany przy poszczeg6lnych zwigzkach
operacyjnych, przeznaczony do przyjmowania i kierowania
1,vojskcrwego /adunku pocztowego do wojskowych agencji
I stacji pocztowych wchodzgcych w sklad zwiazku.
Baza szpitalna armii (BSzA) zesp61 zakladOw leczni-
czych 1.vchodzgcych w sklad sitrZby zdrowia
Baza wojenna ? caloksztalt urzgdzeri ty/owych z zapasami
matenialowo-technicznymi, iywnoAci i innymi, przeznaczony
do zabezpieczenia operacji zwigzkow operacyjnych armii
czynnej (floty, lotnictwa) oraz bieigcego zaopatrywania wojsk
w wyiej wymienione 6rodki zaopatrzenia. B. w, dzielg sig
na: ladowe, morskie, lotnicze i mieszane.
Beczka (figura gredniego pilotaiu) ? lot samolotu z obro-
tem o 3600 wokOl swej osi podluZnej. B. dziekt sig: w za-
1e2no?ci od liczby obrotow wokol osi podluinej ? na poje-
dyncze, poitorakrotne i wielokrotne; w zaleinogci.od kierun-
lotu ? na poziomie, winoszqce i opadajgce. Szybkg B.
wykonuje sig w ciggu 4-6 sek., zwolniong ? 8-12 sek.
Beczka wznoszqca pdltorakrotna (figura wyiszego pilot a-
18
? polqczone wykonanie na torze wznoszenia pojedyncuj
beczki i pOlbeczki w celu przejgcia do lotu odwroconego lub
wprowadzenia samolotu do nurkowania.
Beczka wznoszqca wielokrotna (figura wyiszego pilota-
iu) ? polqczone wykonanie na tofze wznoszenia dwoch
i wiccej beczek.
Beczka zwolniona (figura wyiszego pilotaiu) ? rbeczka
wykonana w zwolnionym tempie (8-12 sek.).
Beta-gamma-radiOmeer przyrzqd sluiqcy do mierzenia
stopnia skaienia roinych powierzchni cialami beta-gamma ?
aktywnymi w granicach od setek do setek tysigcy rozpadow
w ciqgu minuty na 1 cm3 powierzchni. Cprocz tego moZna go
uZywae do okreglania stopnia ska?enia Zywhoki, wody
i gruntu, wykrywania z samolotu lub 6miglowca skaienia
terenu oraz do pomiardw nateienia promieniowania. Pomia-
row maina dokonywae na ziemi I z samolotu.
Betonowy schron bojowy ? p. Schron bojowy ibetonowv.
Bezwodnik ktvasu siarkowego (trojtlenck siarki) ? 6rodek
dymotwOrczy. Wchodzi w sklad mieszanki dymotworczej.
Biegun geograficzny ? punkt przeciecia sie osi kuli ziem-
skiej z jej powierzchniq.
Bitwa ? decydujqcy etap operacji, na ktory sklada sig
szereg walk rozwijajacych sig w okregonym rejonie i
polgczonych jednym celem.
Bitwa generalna ? zbrojne starcie.glownych sil walczq-
cych panstw, majqce decydujqcy wplyw na wynik kam-
panii i tworzqce przeiom w ioku bitwy (bitwa pod Moskwq ?
1941-1942 r., bitwa kurska ? 1943 r., bitwa o Berlin ?
1945 r.).
Bitwa morska ? zbrojne starcie ply-wajgcych sil rnorskich
wojujacych
Bitwa powietrzna ? walka pododdzialow, oddzialow
zwiqzkOw taktycznych lotnictwa, prowadzona w powietrzu,
jbdnoczegnie lub kolejno w okrdlonym rejonie. Moie trwae
cd kilku godzin do kilku dni 1 tygodni.
2*
19
3
r
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part- Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 : CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Biuldyn ? zestawienie wiadomogci wydane przet wyisze-
go dowodcg dla informowania podwladnych; zawiera dane
o zmianach zaszlych w ukladzie sil wIasnych i nieprzyja-
ciela oraz o ich dzialaniach na froncie.
Biwak ? rozmieszczenie wojsk na postoju lub noclegu
poza osiedlem (w namiotach, szalasach, ziemiankach). Rejon
B. powinien zapewniao skryte rozmieszczenie i moiliwoge
szybkiego doprowadzenia -wojsk do gotowoki bojowej.
Blokada ? pclizolowanie miasta, twierdzy, rejonu umoc-
nionego, czggci lub calego terytorium panstwa nieprzyjaciell
w celu przerwania lqcznoki z pozostaIymi siiand oraz znisz-
czenia, obezwiadnienia lub zmuszenia do kapitulacji.
Blokada rnorska ? zarnkniccie portu lub calego wybrzeta
nieprzyjacielskiego dla wszystkich statkOw i okrgtow. Bloka-
de pant dostateczna ilogo okrgtow 1,vojennych panstwa blo-
kujqcego, ktore rile pozwalajq tadnym statkom plywa6 w za-
kazanej strefie pod grotba ostrzelania, zniszczenia lub kon-
fiskaty.
Blokhauz ? fortyfikacyjne urzqdzenie ogniowe typu
zakrytego, z ktorego prowadzi sig ogien w_kilku kierunkach.
Sluty do obrony okrginej. Przystosowany jest do przebywa-
nia w nim zalogi. Otwory strzelnicze na karabiny i ckm
umieszcza sig tak, by przed nimi rile bylo pol martwy.ch.
B. stosuje sig przewatnie w obronie w terenie lesistym do
obrony- drog komunikacyjnych.
Blqd przypadkowy-- biqd, ktory w danych warunkach nie
zachowuje stalej wielkoki i przy kaidym nowym pomiarze
(doSwiadczeniu) mote mied inne znaczenie.
systematyczny ? blqd, 'ktory w danych warunkach
zachowuje stalq wielkoga.
Boja ? p. Plawa.
Bojowe dokumenty graficzne ? p. Dokumenty graficzne
bojowe.
Bojowe grodki chemiczne ? p. Srodki chemiczne bojowe,
Bojowe grodki promieniotworcze ? p grodki promienio-
tworcze bojawe.
20
Cr
Bojowy patrol rozpoznawczy ? p. Patrol rozpoznawczy
bojowy.
Bojowy sprzet techniczny ? p. Sprzqt techniczny bojowy
Bojowy stan skupienia p. Stan skupienia bojowy.
Bomba blyskowa ? bomba lotnicza uiywana do krotko-
trwalego oLwietlenia obiektu w celu wykonania zdjgd lotni-
czych w nocy.
Bomba cherniczna lotnicza ? ?bomba lotnicza napelniona
Srodkiem trujqcym.
Bomba dymna ? bornba sluiaca do wgtwarzania masku-
jacych i oglepiajacych zaslon dymnych na terenie zajqtym
przez nieprzyjaciela. B. d. napelniona jest fosforem.
Bomba glebinowa ? pocisk z silnym ladunkiem wybu-
chowym, zrzucany z okretu w celu zwalczania okrqtow pod-
wodnych.
Bomba lotnicza ? pocisk zrzucany z samolotu lub innego
aparatu latajacego w celu zniszczenia oblektu (celu) na zie-
mi, morzu i w powletrzu. Rozroiniamy roine typy B. 1.: bu-
rzace, przeciwpancerne, przeciwbetonowe, odlamkowe, zapa-
lajace, ogwietlajace i specjalne (atomowe, wodorowe). Cieiar
od 0,5 kg do 10 ton i wiecej, dlugoge od 10 cm do 5 m I wiecej,
grednica od 5 do 60 cm i wiecej.
Bomba ogwietlajaca ? rodzaj bomby lotniczej uiywane;
do czasowego ogwietlenia terenu.
Bomba zapalajaca, ? bomba lotnicza wypelniona materia-
lem zapalajacym, przeznaczona do wzniecenia poiaru.
Bombardowanie ? niszczenie celOw bombami zrzucanyini
z samolot6w.
Bombowlec ? samolot bojowy przeznaczony do niszcze-
,nia celow ?naziemnych i morskich. W zaleino?ci od przezna-
czenia, rodzaju, budowy ltd. B. dzielq sig na bliskiego i da-
lekiego zasiggu, lekkie, Srednie i cigtkie, lqdowe i morskie
(rys. 4).
Bony ? system zagrod plywajacych, stawianych u wepcia
do portu w celu zabezpieczenia sie przed atakiem okrqt6w
nawodnych i poclwodnych nieprzyjaciela.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 CIA-RDP81 010411Ron99nnncnnni 7
21
v.;
t,1
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Boj spotkaniowy ? rodzaj natarcia, w ktorym zadania
stron siggajq za rubiei ich zetknigcia sig; polega na tym,
obie strony nacierajq na siebie. Wynika on:
? przy zetknigciu sig w marszu z maszerujqcym nieprzyja-
cielem;
Rys. 4. Bombowiec
? przy zetknicciu sig z kontratakujqcymi odwodami
nie-
przyjaciela w toku ?natarcia;
? przy przejgciu do przeciwnatarcia lub w czasie wykony-
wania przeciwuderzeil w obronie.
B s. cechujq:
? gwallowne i szybkie zmiany sytuacji oraz szybka ziniana
ugrupowania bojowego nacierajqcych wojsk; .
? istnienie otwartych skrzydei u obu stron, rozwed dzialan
bojowych na szerokim froncie i swoboda manewru, szybki
przebieg dzialarl i walka o zdobycie i utrzymanie inicja7
?
tywy od poczqtku do ko?ca boju;
? koniecznoge zorganizowania dowodzenia i wspoldzialania
w krotkim czasie.
Glownym celem B. s. jest okraZenie i zniszczenie nieprzy-
jaciela przez gwaltowne uderzenie na jego skrzydta i tyly
oraz. niszczenie go czggciami.
Brakowanie koni ? stwierdzenie nieprzydatnoSci kom
wojOcowych do ich dalszego wykorzystania w wojsku z po-
wodu wielu wad nabytych itp. B. k mote bye okresowe lub
dorakie.
22
LUZ
*Brandwaehta ? p. Czata wodna.
Broil atomowa ? bro?, ktorej dzialanie jest ?parte na
wykorzystaniu energii wydzielanej podczas przemian jqdro-
wych niekterych pierwiastkow. Rozretniamy broil atomowq
o dzialaniu wybuchowy-m i fbojowe grodki promfeniotworcze.
Broil atomowa o dzialaniu wybuchowym ? broil oparta
na wykorzystaniu energii wewnatrzjadrowej, wydzielajacej
sig b/yskawicznie w rezultacie reakcji o charakterze wybu-
chowym. Przeznaczona jest do niszczenia burzenia roZnych
obiekteow, ,uzbrojenia i sprzgtu bojowego oraz raienia sily
iywej.
Broil artyleryjska ? rodzaj broni palnej (armata, haubica,
mortira, moidzierz), przeznaczony do niszezenia sily Zywej,
sprzgtu bojowego niewzyjaciela oraz burzenia urzadzen
i umocnien obronnych pociskami lub granatami.
Broil biala ? grodki do walki wrgcz: baguet, sztylet, sza-
bla, lanca itp.
Broil ehemiczna ? ?rodki trujace i sprzgt, przeznaczone do
zniszczenia, obezwladnienia lub zatrucia sily iywej nieprzy-
jaciela, a take skatenia terenu, uzbrojenia, sprzgtu bojo-
wego oraz Zywno?ci i paszy.
Broil maszynowa ? broil automatyczna, z ,ktorej moZna
prowadzie ogien duly.
Broil palm ? broil wyrzucajqca pociski silq gazew pro-
chowych powstajqcych w czasie spalania sig prochu.
Broil powtarzalna ? broil palna, ktdra iaduje sig rgcznie
po jednym naboju.
Broil rcczna ? katcla broil palna lub blab, noszona i
ob-
slugiwana przez jedna osobg.
Broil samoczynna ? ro?, ktora czynnoki iadowania i od-
palania wykonuje sama za pomoca mechanizmu i shy gazow
powstalych po spaleniu sig prochu w lusce naboju.
Broil strzelecka ? broil palna sit.daca do strzelania po-
ciskami do celow iyi,vych i rodkOw ogniowych nieprzyja--
ciela. Od dzial roini sig kalibrem (6,5-20 mm), cigtarem
wymiarami, co pozwala na obslugiwanie jej przez jednego
23
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
- ?,0
lub kilku toinierzy. W zaletnogci od cietaru i konstrukcji
rozroiniamy B. s. indywidualnq i zespoiowq. Ze wzgledu na
stopiefi automatyzacji czynnogci zwiqzanych z przelado-
wywaniem broni dzielimy jq na: automatycznq (z auto-
matyzacjq wszystkich czynnogci precz? nacigniecia na
jezyk spustowy) i nieautomatycznq (jednostrza/owa i maga-
zynkowa).
Brod ? odcinek rzeki, przez iktory motna przejge i przeje-
chad po dnie.
Brygada ? 1) zwiqzek taktyczny o strukturze bataliono-
Nvej (dywizjonowej); 2) zwiqzek taktyczny olcretow jed-
nej klasy skladajqcy sie z kilku okretow drugiej rangi lub
kilku dywizjon6w okretow drugiej, trzeciej i,czwartej rangi,
zdolny do wypelniania samodzielnych zadan bojowych.
Brygadowy punkt medyczny ? p. Punkt medyczny pulko-
wy (brygadowy).
Brygadowy punkt zaopatrywania ? p. Punkt zaopatrywa-
nia dywizyjny (brygadowy).
*Bunkier ? schron.
Busola lotnicza ? przyrzqd wskazujqcy kurs samolotu
w stosunku do poludnika magnetycznego
?Cala naprzod" ? komenda do maszynowni okretu ozna-
czajqca, te maszyny majq pracowad cal q swq mocq.
Catkowita dczaktywacja ? p. Dezaktywacja caikowita.
Calkowite odkatanie ? p. Odkatanie calkowite.
Calkowite zabiegi sanitarne ? p. Zabiegi sanitarne
Calkowite zabiegi weterynaryjne ? p. Zabiegi weteryna-
ryjne calkowite.
Capstrzylc uroczysty ? przemarsz wojska w przeddziefi
gwieta wieczorem przez ulice garnizonu z orkiestrq i zapalo-
nymi pochodniami dla uczczenia gwieta pafistwowego lub
wojskowego.
24
-
..r.???21
Itt
Cekaemowo-moidzierzowy zestaw odkatajacy ? p. Zestaw
odkatajqcy cekaemowo-moidzierzowy.
Cel drobny ? cel, kterego wynuary sq mniejsze od grod-
kowego prostokqta rozlzutu.
Cel gleboki ? cel, kt6rego glebokogd jest wieksza od grod-
kowego prostokqta rozrzutu (plaszczyzny ratenia).
Cel grupowy ? cel skladajqcy sie z kilku celow pojedyn-,
czych.
Cel naziemny ? cel gcigle zwiqzany z ziemiq lub jakirn-
kolwiek obiektem naziemnym.
Cel nie obserwowany ? cel, ktery jest niewidoczny
z miejsca polotenia broni lub z punktu obserwacyjnego.
Cel obserwowany ? cel widoczny z ,miejsca polotenia
broni lub z punktu obserwacYjnego.
Cel odkryty ? cel ale osioniety urzqdzeniami lub przeszko-
dami chroniqcymi przed ogniem (odlamkow i grariatow).
Cel plytki cel, ktorego dlugoge jest mniejsza od grodko-
wego prostokqta rozrzutu (plaszczyzny ratenia).
Cel pojedynczy ? cel, ktory stanowi jednq figure.
Cel pomocniczy ? przedmiot terenowy, cel lub punkt
w terenie, do ktorego wykonuje sie wstrzeliwanie w celu
uwzglednienia wplywu czynnik6w meteorologicznYch oraz
bled6w popelnionych przy przygotowywaniu danych do strze-
lania, by wykorzystujqc otrzymane poprawki okreglie dane
do ognia skutecznego do celu. C. p. mote bye naziemny lub
powietrzny. Zar6wno C. p. naziemny, jak i powietrznY mo-
te bye celem pomocniczym diwiekowym. C. p. naziemne
mogq bye rzeczywiste i umyglone.
Cel pomocniczy diwiekowy (naziemny lub powietrzny) ?
seria wybuchow (rozprysk6w), kterej polotenie gredniego
punktu okreglono przy pomocy ,pododdzialu rozpoznania
diwielcowego.
del pomocniczy rzeczywisty ? widoczny punkt ,lub przed-
miot w terenie o znanych wspolrzednych, do kt6rego wyko-
nuje sic wstrzeliwanie.
Cel pomocniczy umyglony ? teoretyczny punkt w prze-
25
42===.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
4
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
-
strzeni wyznaczony wspoirzcdnymi (x, y) oraz (z), jakie
zostaly okreglone przez weigcie odpowiedniej ilogct wybu-
chow (rozpryskow) podanych przez jedno dziaio na jednako-
wych nastawach. C. p. u. mote bye naziemny i powietrzny.
Cel powietrzny ? cel znajdujacy sic w powietrzu, np.
samolct, balon, skoczek spadochronowy w czasie spadania
itp.
Cel szeroki ? cel, ktorego szerokoge jest wicksza od ogmiu
uchyleri grodkowych wszerz (Us).
Cel waski ? cel, ktorego szerokoge jest mniejsza od ogmiu
uchylen grodkowych wszerz (Us).
Cel zakryty ? cel znajdujacy sic za ukryciem, kterego po-
ciski .nie przebijaja.
Cel zamaskowany ? cel rozmieszczony za maska lub za-
slona, ktora utrudnia prowadzenie obserwacji 'nie chroniae
go jednak przed pociskami (odlamkami).
Celowanie ? nadanie osi przewodu lufy odpowiedniego
poletenia'w plaszczyinie poziomej i pionowej.
Celowanie bezpogrednie (celowanie na wprost) ? celowa-
nie, :przy ktorym wykorzystuje sig widocznoge celu do wyce-
lowania w piaszczyinie poziomej i pionowej.
Celowanie pionowe ? nadanie osi przewodu lufy kierunku
w plaszczyinie pionowej.
Celowanie pogrednie ? celowanie, przy ktorym lufg kie-
ruje sic w plaszczyinie poziomej do punktu pomocniczego
(ustalenia) za pomoca krcgu i bglana katomierza dzialowego.
Punkt ustalenia mote sig znajdowad w dowolnym rniejscu
w stosunku do dziaia, pod warunkiem, te przy celowaniu nie
bgdzie przeszkadzala tarcza ochronna. Kat podniesienia na-
claje sic za pomoca celownika i poziomnicy podniesien.
Celowanie poziome ? nadanie osi przewodu lufy k:ierunku
w plaszczyinie poziomej.
Celowniczy ? funkcyjny obsiugi dziaia (ckm, moidzierza),
Ictory naprowadza je na cel za pomoca przyrzadow celowni-
czych.
Celownik-katomierz ? przyrzqd siutacy do wycelowania
26
moidzierza w plaszczyinie pionowej i poziomej. C.-k. mote
bye optyczny i przeziernikowy.
Centrala artyleryjska ? zesp6/ przyrzgdow sluiacych do
obliczania i przekazywania do dzial danych potrzelanych do
prowadzenia strzelania.
Centrala rachunkowa baterli (plutonu) ? miejsce, gdzie
opracowuje sic wyniki pomiarow w telenie. Jest ona orga-
nizowana w tych wypadkach, gdy ze wzglcdow technicznych'
niemokliwe jest wykonanie obliczen wynikow pomiarenv kat-
dego plutonu (drutyny) oddzielnie, np. przy wspolnym
zakladaniu sled i trygonometrycznej.
Cenzura gospodarcza ? badanie sprawozdan przez p0-
r6wnanie wykazanych przychodow i rozchodow, przeanali-
zowanie dokumentOw uzasadniajacych zmiany stanu mate-
rialowego oraz sprawdzenie obliczen rachunkcnvych.
CharakterYstyka konstrukcyjna ? liczby okreglajace glow-
wymiary i ciciary ezgki broni, dzial oraz calych zespolow
sprzctu.
Chemiczny sposob odkatania ? p. Spos6b odkatania
chemiczny.
Chemik-odkatacz ? toinierz z pododdziatu obrony prze-
ciwchemicznej v.rchodzacy w sklad grupy obslugujacej spe-
cjalne instalacje i przyrzady do odkatania, dezaktYwacji
I dezynfekcji uzbrojenia, sprzctu bojowego, ?umundurowania
I terenu. Wykonuje prace zwiazane z odkataniem, dezakty-
wacja i dezynfekcja.
Chemik-zadymia,cz ? tolnierz pododdzialu (oddzialu) za-
dymiania wojsk chemicznych, wykonujacy czynnoki zwia-
zane z zadymianiem.
Chemik-zwiadowca ? tolnierz etatowego organu rozpo-
znawczego wojsk chemicznych, wykonujacy czynnogci z za-
kresu rozpoznania chemicznego, promieniowania i wstcpnego
rczpoznania bakteriologicznego.
Chirurgia polowa ? dzial medycyny zajmujacy sic lecze-
niem urazow bojowych, badaniem przebiegu procesow
zachodzacych w organizmie po zranieniu oraz badaniem
-
27
ti
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
wplywu warunkow polowych na przebieg schorzen chirur-
gicznych.
Chlor ? nietrwaly grodek trujccy o dzialaniu duszqcym.
Chlorek sulturylu ? odkaialnik ciekly stosdwany w wa-
runkach zimowych. Ciecz o ostrym zapachu, ircca, lotna,
26lia, przezroczysta, Maim dymirica na powietrzu.
Chloroacetofenon ? trwaly grodek trujqcy o dziaianiu
Izawiqcym.
Chloroamina, ?B" (chloramina) ? odkalalnik stosowany
w indywidualnych pakietach przeciwchemicznych.
Chlorocyjan ? nietnvaiy grodek trujqcy o dzialaniu ?got-
notrujqcym.
Chloropikryna ? nietrwaly grodek trujqcy o dziaianiu
drainiqcym przy malych stcieniach i duszqcym przy duZych
stcieniach oraz przy rozpadzie termicznym.
Chodnik minerski ? korytarz podziemny sluiccy do skry-
tego podejgcia do obiektu nieprzyjaciela w celu wysadze-
nia go.
*Choragiew wojskowa sztandar wojskowy.
Choroba promieniowa ? schorzenie organizrnu wywolane
przez promieniowanie jcdrowe.
Ciata (substancjc) alfa (beta-gamma) aktywnc ? ciala
wysylajqce promienie alfa (beta-gamma).
Ciala beta-gamma aktywne ? ciala wydzielajcce rOw-
noczegnie promienie gamma i czqstki beta.
Cia/a, (substancje) pr:omieniotworcze ? ciala wysylajqce
promienie alfa, beta lub gamma. ?
Ciagnina ? wqskie przejgcie micdzy dwoma odcinkami
terenu,:w ktorym oddzialy nie mogc sig rozwijae wszerz.
Ciqg (trakcja) ? spos6b przesuwania sprzctu (artylerii ltd.)
Moe bye konny, motorowy, kolejowy.
Cicgnik ? pojazd mechaniczny kolowy lub gqsienicowy
przeznaczony do holowania samochodOw, dzial itp.
Ciqgnik pancerny ? woz opancerzony na gcsienicach,
przeznaczony do ewakuowania uszkodzonych czolgoi.v i dziat
Pancernych z pola walki.
Cieniowanie ? metoda uZywana w kartografii do plastycz-
nego przedstawiania rzeiby terenu przez zaznaczanie cieniem
powierzchni uchylonych. Zastosowanie cieniowania opiera
sic na zjawisku, e powierzchnia pozioma otrzymuje pelnic
iwiatia, gdy pjonowa pozostaje ciemna.
Cidnina ? wqski przesmyk wody lcczccy dwa morza.
Ciccie ? ruch broniq siecznc, wykonany w celu zadania
rany cictej.
Cicciwomicrz (eiceiwokctomierz) ? przyrzqd sluiqcy
dokiadnego mierzenia i wykreglania !Wow w tygiccznych.
Cieiki karabin maszynowy (ckm) ? szybkostrzelna broil
palna uiywana do zwalczania celow odkrytych i znajdujc-
cych sic za nieduiymi faldami terenowymi, grupowych celow
iywych i grodkow ogniowych na odlegiogciach do-1000 m.
Najlepsze wyniki daje ogieri niespodziewany*z 600 m i bli-
Zej (rys. 5 i 6).
Eift....441..??111.0i.f.thip: .?t
0$1111;11\ni:
Rys. 5. Cltm Maxim
Mos ? uderzenie bronic zadane nieprzyjacielowi w celu
obezwiadnienia go. -
*Ckm koczujgcy ? ckm wqdrowny
*Ckm przcciwszturmovvy ? p. Ckm sztyletowy.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 : CIA-RDP81-01043R002200050001-7
I,
Ckm sztyletowy ckm znajdujqcy sig na przednim skraju,
ha skrzydle lub w glcbi obrony, wyznaczony do prowadzenia
niespodziewanego ognia z bliskich odlegioki w jednym
okreglonym kierunku; ?glen otwiera samodzielnie.
Rys. 6. Cion. Goriunowa ,
Curie ? jednostka aktywnoki ciaia promie.niotwOrczego
odpowiadajqca trzydziestu siedmiu miliardom (3,7 .1010)
rozpadow w ciqgu 1 sekundy. Aktywnoge takq posiada
1 gram radu. Oprocz C. stosuje sig w praktyce jeszcze mniej-
sze jednostki aktywnoki: milicurie ? jedna tysigczna curie
i mikrocurie ? jedna milionowa curie.
Cyjanowodor (kwas pruski) ? nietrwaly grodek trujqcy.
o dzialaniu ogolnotrujqcym.
Cysterna ? zbiornik sluZqcy do magazynowania lub prze-
woknia piynOw (wody, materialow pgdnych
Czad ? p. Tlenek wggla.
Czas lotu pocisku (w sekundach) ? czas, jaki zuZywa po-
cisk na przebycie drogi po torze od .punktu wylotu do punktu
danego.
Czas rozpadu polowicznego ? czas w ciqgu ktOrego polowa
atomOw pierwiastka promieniotl.vOrczego ulega rozpadowi.
Czas strefowy ? gredni czas sioneczny dla grodkowego
poludnika danej strefy.
Cztda ? rxxioddziai w sile plutonu (kompanii) wyslany
z oddzialu czat na odlegka 4-6 km w celu ubezpieczenia
30
wojsk na postoju. Pas ubezpieczenia dla Cz. ma szerokok
do 1,5 km.
Czata gIowna ? czata bcdqca w drugim rzucie oddzialu
czat, nie posiadajqca kolejnego numeru, kt6ra wystawia
jedynie ubezpieczenie bezpogrednie.
Czata samodzielna ? pododdziaI w sue plutonu (kompanii)
wysylany bezpogrednio z ubezpieczanego pododdzialu lub
oddzialu .na odlegloge 4-6 km, ot-rzyrnujqcy pas ubezpiecze-
nia szerokogci 1,5 km (w sue plutonu) lub okoIo 3 km (w sile
kompanii) w celu ubezpieczenia wojsk na postoju.
Czata wodna 1) wzmocniony pododdzia/ saper6w (pon-
tonowy), iktorego zadaniem jest ochrona przepraw przed
minami plywajqcymi, grupami dywersyjnymi itp. oraz
utrzyrnywanie zapor przeciwminowych; 2) okrct wojenny
chroniqcy wejgcie do portu lub na ochranianq rack.
Cz4stki alfa ? szybko poruszajqce sic jqdra atomu helu
posiadajqce bardzo site wiasnoki przenikania. Calkowicie
pochlania je nawet arkusz cienkiego papieru. Zasigg ich
diaania w powietrzu nie przekracza 10 cm.
Czatstki beta ? szybko poruszajqce sic elektrony posiada-
jqce grednie wlasnogci przenikania. Przenikajq przez war-
shvg powietrza grubogci kilku metr6w. Umundurowanie
stanowi dla nich powainq przeszkodc.
Cigge toru pocisku opadajgca ? odcinek toru zawarty
migdzy wierzcholkiem toru a punktem upadku (rys. 21).
Czggd toru pocisku wznoszqca sig ? odcinek toru zawarty
miedzy punktem wylotu a wierzcholkiem (rys. 21).
Czeki zapasowe ? czcki skiadowe broni lub innego
sprzctu slu2qce do wymiany v razie czekiowego uszkodze-
nia lub zuZycia sic broni czy sprzetu.
Czggciowa dezaktywacja ? p. Dezakty-wacja czggciowa
Czcgciowa dezynfekcja ? p. Dezynfekcja czcgciowa.
Czekiowe odkaianie ? p. Odka2anie czcgciowe.
Czegclowe zabiegi sanitarne ? p. Zabiegi sanitarne.
CzOciowe zabiegi weterynaryjne ? p. Zabiegi weteryna-
ryjne czcgctowe.
?
31
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
:?=
Czcstotlima wzorcowa ? czcstotliwoge gcitle okre61ona
siutiaca do skalowania przyrzadow pomiarowYch, aparatury
i urzacizen lacznogcl.
Czolg (gredni, cictiki) ? woz bojowy gqsietiicowy z obra-
cajgca sic wieia, uzbrojony w broil poldadowa, przystoso-
wany do prowadzenia ognia okrctinego z miejsca i w ruchu
(w ruchu z armaty tylko czoIg Aredni) i pokonywania prze-
szkOd terenowych (rys. 7).
lip. I
Xghanik..
hero.=
Przeditat
&vow,'
Dooiodra
czotgu Meta
panama
Prreattai
sanikobv
Przedziof
transmayiny
Karitith
panzer-ay
Ifechantzat
zwrolniczy
Kore affP1
dz qce
? ??? ? ? ?
0 ,
twt.it.7.412FREPP"&.,Tri
;44W'
? ,Przednal
keerowania
' ?
k Zeticze P3F S14,r7ta 6C1
Otiaronony tadavniczy
rola oDorcrie Gasienua elokcIne ovnot1adn.affi7
Rys. 7. CzoIg'gredni
Czolg ptywajacy ? Wiz bojowy majacy cechy zwykiego
czolgu, przystosowany ponadto do poruszania sic po wodzie
I prowadzenia ognia podczas plywania.
*Czolg przeciwminowy ? p. Czolg z traiem przeciwmino-
wym.
Czolg z tralem przeciwzninowym ? woz bojowy majqcy
cechy zwyklego czoigu, wyposationy ponadto w urzadzenie,
za pomoca ktorego niszczy miny powodujac ich wybuch
Stosowany jest do wykonywania przejg6 w polach mino-
wych.
Czolgowisko ? plac ewiczen do nauki prowadzenia wozow
bojowych oraz Przeprowadzania pr6b ich sprawnaci tech-
nicznej, majacy warunki zblitione do rzeczywistych warun-
kOw pola walki.
32
CzoIgowy miotacz ognia ? p. Miotacz ognia czolgowy.
Czolo kolumny przednia z..tiege (poczatek) kolumny.
Czolawka ? w og6lnym pojcciu oznacza ruchliwa wysu-
nicta do przodu czcge zapas6w, zapasowego sprzetu lub
warsztatdw.
Czolowka naprawcza ? wydzielony doratinie jeden lub
kilka ruchomych warsztat6w naprawczych samochodow da
przeprowadzania napraw bietigcych i obslugi technicznej
pojazd6w mechanicznych walczqcych oddziaiow.
Czolowka zaopatrzenia samochodowego ? ruchomy pod-
oddzial skladnicy sprzctu samochodowego zlotiony z okre?-
lonej liczby samochod6w z przyczepami zaopatrzonych
w czcgci zamienne pojazdOw mechanicznych i materialy
potrzebne do zaspokojenia najniezbedniejszych potrzeb
transportu zwiqzkow taktycznych i oddzialow walczqcych.
Czujka ? dwoch-trzech tiolnierzy, z ktdrych jeden jest
starszym, wystawionych przez samodzielna czatc lub samo-
dzielna placOwke w celu prowadzenia obserwacji terenu
i uprzedzania o ukazaniu sic nieprzyjaciela. Cz. w zaletinogei
od sytuacji, charakteru terenu i warunkow widocznoki wy-
stawia sic przed pododdzialem lub z boku na odlegiogcl do
200 m. Zmiane Cz. przeprowadza dow6dca, ktory ja wyslai
po dwoch-trzech godzinach, a podczas niepogody, upalu,
mrozu ? po godzinie.
Czujka samodzielna ? trzech-czterech tiolnierzy, z kW-
rych jeden jest starszym, wystawionych przez oddziaI
(pododdzial) lub pluton piechoty pelniacy slutibe czaty lub
samodzielnej czaty w celu bezpogredniego ubezpieczenia sic
podczas postoju. Cz. s. podlega oficerowi dyiurnemu oddzialu
(podoficerowi dytiurnemu pododdzialu) lub dowodcy czaty.
Wystawia ja osobiAcie oficer dyiurny oddzialu (podoficer
dytiurny pododdzialu) lub dowodca czaty na odleglaci do
400 m od rejonu rozmieszczenia ubezpieczanego oddzialu
(pododdzialu czaty) i zmienia raz na dobe.
Czynniki ruchu celu powietrznego ? wielkoci, ktdre
3 ? Slownik termindw
? 33
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Ap?roved for Release 2013/07/30 : CIA-RDP81-01043R002200050001-7
wraz ze wspolrzgdnymi okrdlajq szybko66 I kurs celu w da-
nym momencie, tj. wektor szybkoki i celu.
Cwiczebny grodek trujqcy ? p. Srodek tthjqcy dwiczebny.
Cwiczenie na. mapach ? jedna z zasadniczych metod szko-
lenia oficer6w, generalow i admiralow bez udzialu wojsk.
Kaidy uczestnik pelni wyznaczonq funkcjg. Cwiczenia te
przeprowadza sig na mapach, na mapach i stolach plastycz-
nych lub .na mapach i w terenie. Wedlug charakteru zagad-
nien szkoleniowych C. n. m. dzielq sig na dowodcze, do-
wodczo-sztabowe, kwatermistrzowskie i .specjalne, wedlug
organizacji ? na jednoszczeblowe, dwuszczeblowe i wielo-
szczeblowe (trzy, rzadko wigcej) oraz na jednostronne i dwu-
stronne. Wedlug zakresu przera'bianych zagadnien C. n. m.
dzieh sig na taktyczne i operacyjne lub taktyczno-operacyjne,
wediug sposobu dowodzenia ? ze rodkami lqcznogci i bez
6rodkow lqcznogcl.
Cwlczenie na mapach dow6dcze ? dwiczenie przeprowa-
dzane z dowel:learnt. Niekiedy w 6wiczeniu tym poza dow6d-
cami mon brae udzial rowniei grupy operacyjne (zmniej-
szony sztab, np. szef sztabu, szef rozpoznania, szef lacznogcl
I inni). Grupa operacyjna pelni w tym ewiczeniu w pewnym
sensie role sztabu, przy pomocy kt6rego dowodca podejmuje
decyzjg. Celem tego ewiczenia jest wyrabianie i doskonale-
nie nawykOw w dziedzinie organizowania lub prowadzenia
operacji oraz dowodzenia wojskami w toku prowadzenia
dzia/an bojowych.
Cwiczenie na mapach dowedczo-sztabowe ? ewiczenie,
w kterym najczegciej uczestniczq dowodcy ze swoimi szta-
bami. W ewiczeniu tym biorq udzial dow6dawa i sztaby
ogOlnowojskowe oraz poszczegelnych rodzajow wojsk i sluib.
Celem tego ewiczenia jest doskonalenie dowodcy i jego szta-
bu jako zgranego kolektywu przygotowujqcego i organizu-
jqcego dzialanie wojsk w walce i operacji oraz dowodzqcego
wojskami w toku prowadzenia dzialan bojowych.
Cwiczenie na mapach dwustronnc ? ewiczenie, w ktorym
szkolony kolektyw podzielony jest na dwie czggci wystgpu-
34
rza
jqce w roll stron tirZeciwnych. W divicteniu tym kada strti-
na przyjmuje umewionq nazwg (np. strona ?czerwona",
?brqzowa", ?niebieska" itp.).
Cwiczenie na mapach dwuszczeblowe ? ewiczenie, w kt6-
rym biorq udzial kolektywy dwoch szczebli dowodzenia. Na
przyklad w dwiczeniu przeprowadzanym przez dow6dcg
armii !biorq udzial dowodztwa i sztaby podleglych dywizji
I pulkow.
Cwiczenie na mapach jednostronne ? ewiczenie, w ktorym
szkolony kolektyw dziala tylko jako wojska wlasne. W roll
nieprzyjactela wystgpuje kierownictwo dwiczenia. W dwicze-
niu tym dzialania nieprzyjaciela podawane sq ewiczqcym
w toku ewiczenia, zgodnie z planem awiczenia oraz w zale2-
noAci od decyzji ewiczqcych.
Cwiczenie na mapach jednoszczeblowe ? dwiczenie prze-
prowadzane z kolektywem jednego szczebla dowodzenia. Na
przyklad w dwiczeniu przeprowadzanym przez dow6dcg dy-
wizji biorq udzial dow6dztwa i sztaby pulkow.
Cwiczenie na mapach kwatermistrzowskic ? dwiczenie,
w kterym bierze udzial sztab kwatermistrzostwa ze wszyst-
kimi podleglymi sluthami, a niekiedy sluibami zaopatrzerna
poszczegolnych rodzajow wojsk i sluib; oprocz tego dwicze-
nie na mapach mole bye przeprowadzone w poszczegelnych
stuibach kwatermistrzowskich, np. dwIczenie na mapach
sluiby zdrowia, sluftly Zywnogciowej ltd. Celem kwater-
mistrzowskich ewiczeri na mapach jest doskonalenie orga-
now tylowych w planowaniu i organizowaniu materialowo-
technicznego zabezpieczenia dzialatt, w dowodzeniu tylami ltd
Cwiczenie na mapach specjalne ? dwiczenie, w czasie kto-
rego przerabia sig pewien wqski, specyficzny problem, np.
u2ycle nowego grodka walki.
Cwiczenie na mapach sztabowe ? dwiczenie, w ktorym
oczestnicza tylko sztaby ? kaaly oddzielnie lub we wspOl-
dzialaniu (ogolnowojskowe, poszczegolnych rodzajow wojsk
i slu2b). Cwiczenie takie przeprowadza dowodca lub szef
sztabu ze swoim sztabern. Celem tego dwiczenia jest do-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
35
ee t
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
sitormiente i wyrabianie nawyic6w pracy sztabowej u oiicer6w
sztabu, doskonalenie w wykonywaniu obowiqzkow funkcyj-
nych oraz zgrywanie i przygotowywanie kolektywaw szta-
bowych jako organow dowodzenta wojskarni.
nwiczenie na mapach trzy- i wiccej szczeblowe ? ewi-
czenie, w ktorym bierze udzial kilka szczebli dowodzenia.
Organizacja tego dwiczenia, ze wzglgdu na jego skomplikr-
wany charakter, wymaga znacznej ilo?ci czasu na przygo-
towanie oraz zwiqzana jest z duiym nakladem sil i 6rodkOw,
ewiczenie szkicletowc ? metoda szkolenia dow6dcow
I sztabow bez udzialu wojsk. Przeprowadza sig je ze ?6rod-
kami lacznoAci w terenie. W dwiczeniu tym szkolony kolek-
tyw znajduje sig w warunkach zbliionych do rzeczywistych.
C. sz. mote bye dow6dczo-sztabowe, szta'bowe, kwatermi-
strzowskie; jednoszczeblowe, wieloszczeblowe; jednostronne,
dwustronne; taktyczne i operacyjne.
Owiczenie taktycznc ze strzelanicm amunick bojow4 ?
dwiczenie bgdace podsumowaniem wynikow osiagnigtych
w danym okresie szkolenia (plutonu, kompanii, batalionu).
Ma ono na celu praktyczne szkolenie pododdzialow we
wspOlnym dzialaniu ze grodkami wzrnocnienia w czasie wy-
konywania zadan bojowych w okolicznoAciach najbardziej
zbliionych do warunkow bojowych.
ewiczenic z wojskami (mancwry)* ? najlepsza metoda
szkolenia dowodcow, sztabow i wojsk, praktyczny spraw-
dzian nabytych przez nich wiadomoki teoretycznycCi oraz
umiejetnoki organizowania, przygotowywania i prowadze-
nia wspolczesnej walki (operacji). Glownym celem tego dwi-
czenia jest doskonalenie dowodc6w i sztabow wszystkich
szczebli w praktycznym dowodzeniu wojskami oraz szkole-
nie wojsk w warunkach najbardziej zbliionych do rzeczy-
wistych.
Daleki napad ogniowy ? p.?Napad ogniowy daleki.
Dalekopis ? aparat telegraficzny, w ktorym przyjrnOwany
tekst telegramow drukowany jest znakami pisarskimi.
36
t: et
*Dalmlerca ? p. Dalmierzyste.
Dalmierz ? przyrzqd do okreAlania odlegloki.
Dahnierzysta (w art. plot.) ? funkcyjny obslugi dahnierza,
ktbry mierzy odleglok.
Dane astronomiczne ? dane dotyczqce znaku i polotenia
cia/ astronomicznych w czasie i przestrzeni oraz ich wy-
miaru.
Dane atmosferyczne wartoki okreglajace ci6nien1e
atmosferyczne, temperature, stopien wilgotnaki atmosfery,
kierunek 1 szybkok wiatru.
Dane balistyczne ? wartoki okrdlajace cechy balistycz-
ne .sprzetu, cietar pocisku i ladunku, szybkok poczatkowa,
najwieksze cignienie gazow w lufie, objetok komory nabojo-
wej, dlugok i Icahber przewodu lufy, dlugok odrzutu oraz
kat podrzutu.
Dane radiowe ? dane zapewniajace nawlazanie i utrzy-
manie lacznaci miedzy korespondentami za pomoca radio-
stacji.
Dane taktyczno-teehniczne dzial (moidzierzy) ? dane ball-
styczne, konstrukcyjne, eksploatacyjne, cietar caloAci sprzetu
oraz poszczegolnych zespolow.
Dawka jednorazowa ? ogOlna iloC promieniowania jadro-
Wego pochlonieta jednorazowo przez organizm ludzki.
Dawka promieniowania ? ogolna i1oC promieniowania
jadrowego poclitonieta przez organizm ludzki w ciagu okre?-
lonego czasu.
Dawka systematyczna ? i1oC promieniowania jadrowego
pochianiana codziennie przez dluiszy okres czasu.
Dawka wielokrotna ? iloC promieniowania jadrowego
poch/onieta przez organizm ludzki w okresie do 10 dni.
Deeyzja ? okreglenie zamiaru przyszlych dzia/ati i spo-
sobu ich wykonania D. pobiera sie na podstawie analizy
zadania, oceny pololenia i rekonesansu.
Degradacja ? pozbawienie posiadanego stopnia.
Defilada ? przemarsz oddziaiu (oddzialow) w szyku zwar-
tym, krokiem defiladowym przed dowodca przyjmUjacym D.
37
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Deklinacja magnetyczna ? kat zawarty micdzy p6/noc-
nym kierunkiem poludnika geograficznego a p6/nocnym
kierunkiem poludnika magnetycznego. D. m. powstaje w wy-
niku niepokrywania sic biegunow geograficznych z bieguna-
mi magnetycznymi.
Delta ? rozgalczione ujgcie rzeki, podzielone wyspami na
odnogi i kanaly, majqce czcsto ksztalt trojkata.
Demaskowanie ? wykrywanie przez nieprzyjaciela roz-
mieszczenia, ilogci i charakteru dzialati wojsk wskutek .nie-
przestrzegania przez nie zasad maskowania, a take w wy-
padkach prowadzenia rozpoznania przez nieprzyjaciela.
Demobilizacja ? calkosztalt czynnogci przy przejgciu pan-
2twa po skoficzonej wojnie do stanu pokoju.
Demonstracja ? szereg czynnogci majqcych na celu od-
wrocenie uwagi nieprzyjaciela od pewnego punktu lub ob-
szaru, zmylenie go co do naszych zamierzen i zwiazanie jego
sil na kierunku dogodnym dla nas.
Depesza meteorologiczna ? krotki meldunek o stanie po-
gody przekazywany telefonicznie, telegraficznie lub przez
radio tekstem jav.-nym lub zaszyfrowanym (w zaletnoki od
poiotenia bojowego).
*Derywacja ? p. Zboczenie.
Desant ? grupy, oddzialy, zwiqzki taktyczne przewiezione
i wysadzone (zrzucone) na terytorium nieprzyjaciela w celu
uchwycenia i utrzymania do czasu polaczenia sic z wojska-
mi ladowymi dogodnych rubiety, wez/Ow drogowych, kolejo-
wych, mostow, przyczolkow itp. lub odciqgniccia czcgci sii
nieprzyjaciela z ethyl-leg? kierunku dzialari naszych wojsk.
D. mote by& morski, pov.ietrzny i czolgowy.
Desant czo/gowy ? pododdzialy (oddzia/y) piechoty odpo-
wiednio szkolone, przygotoNvane i przeszkolone do dziaiania
an czofgach oraz grupy olnierzy przewotone i dzia/ajace na
Desantowa operacja powietrzna ? p. Operacja powietrzno-
dantowa.
38
Detonacja ? gwaltowna przemiana chemiczna (kt6rej to-
warzyszy wydzielanie sic ciepla), przebiegajaca w calej ma-
sie materiaiu wybuchowego z maksymalnie moiliwa w da-
nych warunkach szybkogcia mierzonq tysiacami m/sek.
Dewiacja ? kat zawarty micdzy polnocnym kierunkiem
poludnika magnetycznego a poinocnym kierunkiem polud-
nika busoli. D. powstaje w wyniku oddzialywania samolotu
na zespol magnetyczny busoli umieszczonej w samolocie.
Dezaktywacja (w wypadku poratenia broniq atomowq) ?
zespo/ czynnogci wykonywanych w celu usuniccia cial pro-
mieniotworczych z umundurowania, uzbrojenia, sprzctu bo-
jowego, terenu, wody, tywnogci i paszy. D. umundurowania,
uzbrojenia i sprzctu bojowego dzieli sic na czcgclowa i cal-
kowitq.
Dezaktywacja calkowita ? czynnogci polegajace na calko-
witym usunicciu cial promieniotworczych z caiej powierzch-
ni uZbrojenia, sprzctu bojowego, umudurowania; grodkow
obrony przeciwchemicznej i innych przedmiotow wyposate-
nia wojsk. D. c. przeprowadza sic na punkcie zabiegow
specjalnych lub na specjalnych placach rozwijanych w ugru-
powaniu bojowym ivojsk.
Dczaktywacja czegciowa ? czynnogci polegajace na usu-
nicciu cial promieniotworczych z tych czcgci uzbrojenia
i sprzctu bojowego, z ktorymi tolnierze musza sic styka6
podczas wykonywania zadania bojowego oraz z wierzchnie-
go umudurowania, oporzqdzenia i grodkow obrony przeciw-
chemicznej. Przeprowadza sic ja w rejonie skatonym lub pa
wyjgciu z niego.
Dezercja ? samowolne opuszczenie swej jednostki lub
stanowiska slutbowego.
.Dezynfekcja ? zesp6/ zabieg6w za pomocq kt6rych niszczy
sic albo usuwa zarazki z zakatonych przedmiotow grodowiska
zewnetrznego lub z powierzchnt ludzkiego cia/a. D. dzieli sig
na bietaca i koncowq.
Dezynfekcja bietaca ? natychmiastowe unieszkodliwienie
zarazkOw wydalanych z ustroju ludzkiego. D. b. przeprowa-
39
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Liza :13 tt;ipuma.,szmlialu horagopzz ty cmui, ??7eii.di?
by
Derzylitawja milhowita Tuevruje.sda, 13prztst-u, fumunduruwa-
Lula, .opuzzadzeida czynn1 ?polegajqae. si?12adr.,3= Lusu-
Tufgnu L-srodhow bakteryjnych ua.lej pvirzhnj
m:trzetu bojowago umundurt-)wan..ta, fir-oaf:Yu* .olbromy p=eu-rw-
rilf..miczniej innych ll,wlrypolazema w:ojah..D.cc.
pi-
UWzbz1f. pLuakria li.b.Lag5w 1.7.fo
sawn :rozwavytn wugropows= bojowymo
ahazylarikeila irbartrje.nir, -nn=nfrurlytra-
.qpurzanIzeniu ? czyrinoLLI polegajqoa
Isrucliww bEtkteryjnycb tych azag.r.ti
nojowago. ?z kti5rytn: z:anz rnuza 1.151-That podf.77-rg
Kony-wan:a :Adams, bojowago 2zepwjavzslomie
shazonyrt Itib 117,rj Z -.Lego D.
p-zeprowatizaie
liassyntaht.-Ju hufmtrwz ? z3j 7ma,gdy meno-
-owarna w ogo.15L-,2 zah.amla varzite
nuartr. przevaezierda rhonago do ???=pita3a lub
wrzdrowienza
Viatragma przyszqd EILti74.
ugaw_tema mus7.1,-1 -v. 51.c:ism:LI
bezpoliredato p=y1.mqdath tel
tr.raz prawldlowegozgrama rainalz?
-wan: B
Dimly ? .r.urnuma .wycirny plas=yate, glasku po-
do polz-,_:zarna praleailm-A,B-
--u do 5.2=1-bin:L..
ow.m.myth
? - -rtywnej 2 iptra.-?,.. )o-
tthzu
--wybrzez3 Inorskulh.
Diugi stkputzynel p. ,-..D1por-2.1. mak tangl.
Diugulit geopraficzna ? kat nlas-zczyrn.m
ino3udnika zeroweao Plaszczyzna prAnfirrk-a zrzeth.odzElte-
igo irzz,dan3 .punitt
Dinguilt ladowunia ? 4odleglok przebyta PLZe2 samolot
-tur (czasie ilpdowarua :od miejsca, gdzie samalot .zmajdowal sic
n9ssd1coka zm ;do ccalkuwitego -wytracenia predhi
((rditisca zatrzy.mania).
i4
s'
Dfugog6 pola minowego ? odlegloge migdzy jego granicami
bocznymi, mierzona wzdluZ frontu.
D1ugoS6 startu ? odlegloge przebyta przez samolot w cza-
sie od poczqtku rozbiegu do momentu uzyskania wysokoSci
25 m.
Dlugogd szyku ? odlegioSd pomigdzy dziobem okrgtu pro-
wadzqcego a rufq okrgtu koncowego, liczona wzdiut linii
ruchu.
Dlugotrwalad zasiony dymnej ? czas, w clqgu ktdrego za-
siona dymna zachowuje swe wlaSciwoSci maskujqce.
Dobieg samolotu ? ruch samolotu po ziemi z malejqcq
prgdkoSciq, o stalym kierunku, od punktu zetkniccia sigk?
samolotu z ziemiq aZ do caikowitego wytracenia prgdkoAci
(miejsca zatrzymania).
Dobowy odpoczynek ? p. Odpoczynels dobowy.
Dok ? urzqdzenie do podnoszenia statku lub okrgtu nad
powierzchnig wody w celu przeprowadzenia naprawy, malo-
wania, przeglqdu podwodnej czgAci kadluba. Rozroinia sic
D. plywajqce I suche.
Dokiadnad podzialki ? dlugoge odcinka w terenie odpo-
wiadajqca diugoki najmniejszego odcinka podstawy podzial-
ki liniowej.
Dokowanie ? zespoi czynno?ci zwiqzanych z wprowadze-
niem okrgtu do doku suchego lub podniesieniem okretu na
doku piywajqcym, zaioZeniem belek rozporowych itd.
Dokumenty bojowe ? wszystkie dokumenty dotyczqce or-
ganizacji, przygotowania i prowadzenia walki oraz dokumen-
ty zwiqzane z przesunicciem i rozmieszczeniem wojsk. We-
diug swego przeznaczenia dzielq sic na dowodzenia, spra-
wozdawcze i pomocnicze.
Dokumenty dowodzenia wojskami ? dokumenty :bojowe,
do ktorych zalicza sic rozkazy i zarzqdzenia bojowe, zarzq-
dzenia przygotowawcze, imzkazy i airzqdzenia kwatermi-
strzowskie, plany i szkice wspoldzialania, szkice i mapy ro-
bocze oraz szkice i mapy.orientacyjne.
Dokumenty graficzne bojowe ? dokumenty bojowe spo-
1
4r
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
rzqdzane ?na maple lub szkicu, zawierajqce sytuacjg bojowq
lub decyzje odnognego szczebla. D. g. uzupelnia sie legendq.
Dokumenty operacyjne ? dokumenty, za pomocq ktorych
dowodzi sig wojskami. Do D. o. zalicza sie: dyrektywy, roz-
kazy, zarzqdzenia bojowe, plany operacyjne, meldunki, spra-
wozdania, mapy i szkice z sytuacjq bojowq, kalkulacje Up.
Objctoge i trek okreMa sie na podstawie ich przeznaczenia
I konkretnej sytuacji, w ktorej opracowuje sic je.
Dokumenty pomocniczc ? dokumenty bojowe, do ktorych
zalicza sic rainego rodzaju szkice, tabele, kalkulacje, 'zesta-
wienia, notatki o terenie, notatki i referaty o przewidywa-
nych dzialaniach bojowych ltd.
Dokumenty sprawozdawcze ? dokumenty bojowe, do kW-
rych zalicza meldunki (terminowe I doraine), sprawozda-
nia, szkice, dzienniki dzialan bojowych, sprawozdania okra-
sowe, protokoly, sprawozdania o wynikach dzialari bojo-
wych, mapy sprawozdawcze ltd.
Dolina ? poditthie zagiebienie terenu, zazwyczaj o lagod-
nych stokach i dnie opadajqcym w jednym kierunku (rys. 8).
Szcz
"
-;?.:
, SZCZyt
-Siocifo
_ ? - 'Dolma
Urwtskol t
t
=-Podricize - -
.7
;
Rys. 8. Elementy terenu gorskiego
DolnopTat ? samolot 9 skrzydiach osadzonych w dolnej
czegcl kadiuba.
Do/ek.strzelecki ? zaglebienie ramienia ponliej _obojczyka;
miejsce, vi ktore naleiy wciqgae silnie kolbe podczas sida-
dania sic w celu zapewnienia prawidiowego strzalu.
42
Domiar ? okre?lenie poiolenia punktu w terenie za po-
mocq pomiaru odlegiogci .na prostopadiej do znanej prostej.
Dono?nog: ? odleglad miqdzy punktem poczqtkowym
a punktem upadku.
Donanca broni ? maksymalna odleglo6d, na ktorq dana
broil wyrzuca pociski, bez uwzglqdnienia skutecznoAci ognia.
Dono?nae poprawiona ? odlegioga rowna odlegloki to-
pograficznej zmienionej o poprawki (balistyczne i meteoro-
logiczne).
Donanoge wstrzclana ? odlegioge od dziaia do celu, odpo-
wiadajqca wstrzelanemu kqtowi podniesienia.
Dopuszczalne normy poraienia (skaienia) ? p. Normy p0-
ra2enia (skaiqnia) dopuszczalne.
Dopuszczalny rctim ognia ? p. Reim ognia dopuszczalny.
Dorainy meldunck bojowy p. Meldunek bojowy do-
rainy.
Dorzecze ? obszar, z ktorego powierzchni opady atmosfe-
ryczne splywajq do jednego systemu rzecznego (tzn. rzeki
glownej wraz ze wszystkimi jej dopiywami). Granice dorze-
czy sqslednich systemow rzecznyll stanowiq dzialy wed lub
dzialy rzeczne.
Dowodzenie ? ca/oksztalt czynnoki dowddcy i sztabu
w zakresie przygotowania, organizacji I prowadzenia dzialan
bojowych.
Dowodzcnie tajne (TD) ? dowodzenie wojskami za pomo-
cq kodowanych i szyfrowanych dokumentow oraz rozrnOw
prowadzonych przy uiyciu wszystkich grodkow lqcznogci
w celu uniemoiliwienia nieprzyjacielowi wykrycia naszych
zamiarow.
Dowiidca ? osoba stojqca na czele pododdzialu (oddziau,
zwiqzku), majqca cile okreglone prawa umoiliwiajqce szko-
lenie fachowe i wychowywanie podwiadnych, prowadzenie
gospodarki w ramach powierzonego oddziaiu, a w czasie woj-
ny wykonywanie powierzonych zadan. Zasadniczym prawem
D. wobec podwiadnych jest prawo wydawania rozkazdw i za-
rzqdzeti oraz dopilnowywanie ich wykonania.
npclassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
43
?
S.
S.
?
?
/ 7/30 : CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Dowedca garnizonu ? najwyiszy stanowiskiem w garni-
zonie dow6dca; przy rownych stanowiskach ? starszy stop-
niem dowodca wyznaczony przez dow6dcg okrggu wojsko-
wego.
Dowedca obozu ? osoba wyznaczona przez dowodcq okre-
gu wojskowego majaca w stosunku do jednostek znajduja-
cych sig w obozie prawa I obowiqzki dow6dcy garnizonu.
*Dowodca szkoly komendant szkoiy.
Dow6dczc Owiczenie na mapach ? p. Cwiczenie na ma-
pach dowodcze.
Dowedczo - sztabowe 6wiczenie na mapach p. Cwicze-
nie na mapach dowodczo-sztabowe. - ?
Dowodztwo (zwiqzku taktycznego, oddzialu) ? dow6dca,
jego zastgpcy, sztab, szefowle poszczeg6lnych rodzajow wojsk
ze sztabami, wydzial polityczny, szefowie siuZb, prokuratu-
ra i sad polowy.
Dow& ? dostarczanie 6rodkow materiaiowych do podle-
glych wojsk wszystkimi rodzajami transportu.
Dozometr ? przyrzad do inierzenia calkowitej dawki na-
promienienia ludzi w czasie ich przebywania w terenie ska-
Zonym. Dziela sig na D. do indywidualnej kontroli napromie-
nienia (malowymiarowe komory jonizacyjne pozwalajace
dokonad pomiar6w do kilkudziesigciu rentgen6w) oraz do gru-
powej kontroli napromienienia, za pomocq ktorych moina
okreglad calkowita dawke powyiej stu rentgenow.
Dozometrysta ? 2olnierz dzialajacy w skIadzie punktu
kontrolno-rozdzielczego, na placach zabiegow specjalnych lub
zabiegow sanitarnych (weterynaryjnych) oraz w skladzie
patroli dozometrycznych. WyposaZony jest w_ odpowiedni
przyrzad dozometryczny. Mierzy stopieli skaienia promienio-
tworczego ludzi i mienia wojskowego oraz ustala dokiadnogd
przeprowadzonej dezaktywacji i zabiegow sanitarn_ych (wete-
rynaryjnych) oraz natetenia promieniowania w terenie ska-
Zonym.
Dozorowanie .ogniowe ? prowadzenie ognia przez artyle-
44
? -'114,
rig (moidzierze) seriami ognia szybkiego lub ogniem ciag-
iym w celu zapewnienia ciagiaci obezwiadnienia nieprzy-
jaciela.
Dozorowiec ? okrgt bojowy przeznaczony do ochrony du-
iych okrgtow i konwojow przed atakami okrgtow podwod-
nych, kutr6w torpedowych i lotnictwa na morzu, do pro-
wadzenia rozpoznania oraz do zwakzania okrgtOw podwod-
nych (rys. 9 i 10).
Rys. 9. Dozorowiec (Anglia)
?
Rys. 10. DOZOTONViee (ZSRR)
Dozor ? wyrainy, charakterystyczny, trudny do zniszcze-
nia przez nieprzyjaciela przedmiot terenowy lub punkt w te-
renie, znajdujqcy sig w rejonie celow. Przy przekazYwaniu
(wskazywaniu) celow poloienie ich okre?la sig w stosunku
do dozoru.
Dot chionny ? do1 do kt6rego gcleka woda skaiona cialami
promieniotworczymi podczas zabiegOw specjalnYch. Wyko-
puje slog go na placach punktu zabiegow specjalnych.
sDol strzelecki ? p. Okop strzelecki.
Drewniany schron bojowy ? p. Schron bojowy drewniany.
Drezyna pancerna ? samobleiny opancerzony w6z bojo-
45
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
wy poruszajqcy siQ po szynach kolejowych, uiywanSr do pro-
wadzenia rozpoznania. W zaleindci od uz'brojenia D. p.
dzielq sig na lekkie i cigikie. Lekkie uzbrojone sq w 2 ? 4
ckm na specjalnych podstawach osadzonych w 6cianach ka-
dluba pancernego, ciOkie uzbrojone sq w armatQ maiego
kalibru zamontowanq w wieZy pancernej i 2-4 ck.m.
Droga bojowa (samolotu) ? odcinek trasy konczqcy siq
bezpogrednio przed celem ataku, 'dory samolot powinien
przelecied bez odchylen.
Droga kolcinowa ? droga w terenie trudno dostgpnym
przystosowana do potrzeb ruchu kolowego lu.b gqsienicowe-
go za pomocq stalych lub skladanych drewnianych, metalo-
wych i innych elementOw nawierzchni koleinowej (rys. 11).
Droga na przdaj ? wybrany pas terenu, przygotowany .ta
pomocq najprostszych prac iniynieryjnych do krotkotrwale-
go ruchu wojsk (rys. 12).
Droga rokadowa ? droga przebiegajqca rownolegle do
linii frontu.
Zasyparne nemiq
Ifralyznik
Rys. 11. Droga koleinowa
mi. vr Wilt/
gr
V*/
v?ss.VAISM'S's"
\I" \
Nk t
t61/4?? 5 110t,
VA- (:",??461
Rys. 12. Przendne pokrycia do wzmacnia-
nia drog na przelaj:
A ? tarcze koleinowe z desek, ? koleiny
elastyczne
Droga samochodowa armijna (ADS) ? droga od polowej
bazy armii (stacji zaopatrywania) do dywizyjnych punktOw
'zaopatrywania. Zasadnicza ADS jest odpowiednio przygo-
towana i obslugiwana przez oddzialy drogowe armil; zapa-
sowa ADS jest tylko odpowiednio przygotowana.
Droga samochodowa Frontowa (FDS) ? droga od polowej
bazy Frontu do polowych baz armii lub wysunietego oddzia-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
si?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 : CIA-RDP81-01043R002200050001-7
iu polowej bazy armii. Zasadnicza PDS jest odpowiednio
przygotowana i obslugiwana przez oddzialy drogowe Pronto,
zapasowa FDS jest tylko odpowiednio przygotowana.
Droga sltabowa ? bieg korespondencji od podwiadnych
dc przeloionych i odwrotnie z zastosowaniem nieprzerwa-
nej kolejnoki hierarchicznydh szczebli.
Drogi dowozu i ewakuacji ? drogi wyznaczone i odpo-
wiednio przygotowane dla ruchu transportu wykonujacego
dowoz i ewakuacje.
Drogowy punkt iywnoiciowy ? p. Punkt iywnogdowy
drogowy.
Droinia ? szczegolowy ops linii komunikacyjnych.
Druga pozycja ? p. Pozycja druga.
Druga transzeja ? p. Transzeja drug.
Drugi pas obrony ? p. Pas obrony drugi.
Drutowe zapory przenogne ? p. Zapory drutowe prze-
no?ne.
Druiyna piechoty najmniejszy pododdzial organizacyjny
piechoty.
Drutyna (obsluga, zaloga) schemizowana ? druyna (ob-
sluga, zaloga) specjalnie przeszkolona w przeprowadzaniu
rozpoznania chemicznego i promieniowania oraz innych prac
zwiazanych z obrona przeciwchemiCzna i przeciwatomowa
pododdziaiu, w ktorym druZyna ta sig znajduje:- Wyznaczana
jest w pododdzialach wszystkich rodzajow wojsk.
*Druiyna strzelccka ? p. DruZyna piechoty.
Dryf ? zjawisko znoszenia lub odchylenia okrgtu z linii
kursu spowodowane dziataniem wiatru na wystajace ponad
poziom wody czggci kadiuba.
Dupleks ? system pracy polegajacy na jednoczesnym prZe-
kazywaniu korespondencji w obu kierunkach.
Duiy krag ? p..Krag duZy.
Dwuchloroamina ?B" (DT-2) (dwuchloramina) ? odkatal-
nik ? biaty krystaliczny proszek o zapachu chloru. Stosuje
sie go jako 10% roztwor w dwuchloroetanie do odkaZania
uzbrojenia i sprzgtu bojowego.
48
6Wucitiorai.mina ?i4 (tiwucitioramina) ocikaiainik ?
krystaliczny proszek o zapachu chloru.
DwtiNnylochloroarsyna ? grodek trujacy naleZacy do gru-
py dym6w trujacych. Wywohrje podraintenie gornych drag
oddechowych.
Dwufosgen nietrwaiy grodek trujacy o dziataniu du-
.
swym.
Dwustronne owiczenie na mapach ? p. Owiczenie na ma-
pach dwustronne.
Dwuszczeblowe ewiczenie na mapach ? p. Cwiczenie na
mapach dwuszczeblowe.
Dwuszereg ? szyk, w kforym dwa szeregi Zolnierzy
ustawione jeden za drugim w odleglaci 1,20 m liczac od jed-
nej linii Obcasow do drugiej, przy czym Zolnierze tylnego
szeregu kryja ?woich poprzednikOw.
Dym ? staiy produkt spalania w tlenie powietrza, a take
produkty innych procesow chemicznych lub fizycznych w po-
staci bardzo drobnych czasteczek unoszacych sig w po-
wietrzu.
Dym neutralny ? dym, ktOry wywoluje zmniejszenie wi-
docznoSci bez ograniczenia sprawnoki organizmow Zywych.
Dym sygnatizacyjny ? kolorowy dym wytwarzany podczas
palenia sig specjalnych gwiec i granatdiw sygnalizacyjnych,
przeznaczony do podawania sygnalOw.
Dym trujqey grodek trujacy wywolujacy podrainienie
gornych drog oddechowych i lzawienie. Do typowych D. t.
naleig: dwufenylochloroarsyna, adamsyt i chloroacetofenon.
t. wprowadza sig do atmosfery przez sublimacjg lub roz-
drobnienie.
Dyrektor nauk ? kierownik .szkolenia w szkolach wojsko-
wych. Obowiazkiem jego jest kierowanie szkoleniem, opraco-
wywanie_ programow i kontrola ich realizacji.
Dyrektywa ? sposOb wyraZenia woli dowodcy Frontu
(i wy20) ze wskazaniem ogOlnego zamiaru operacji i cha-
rakteru dziaiari podlegtych wojsk, ktoryrn pozostawia sig
prawo samodzielnego wyboru sposobOw wykonania decyzji.
4 ? Slownik terminow
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
49
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
D. okreAla dzialania wojsk na okres calej operacji. Wyko-
nanie przez wojska zadati pogrednich koordynuje- sie rozka-,
zami bojowymi i zarzadzeniami bojowymi w toku operacji.
Dyscyplina marszu ? przestrzeganie przepisow regulujq-
cych marsze, jak np. utrzymanie porzadku w szeregach, za-
chowanie rownomiernoki marszu; nieopuszczanie szeregu
bez rozkazu.
Dyscyplina ognia ? prowadzenie zorganizowanego, oszczg-
dnego i skutecznego ?grim.
Dyscyplina wojskowa ? 6cisie przestrzeganie przez wszy-
stkich iolnierzy porzadku I zasad okreglonych w przepisach
prawa, w regulaminach lub innych przepisach wojskowych
oraz w rozkazach przeloZonych.
Dyslokacja wojsk ? rozmieszczenie wojsk na terythriurn
patistwa zapewniajace: szybkok mobilizacji i zdrodkowania
wojsk w poczatkowym okresie wojny, monde zabezpiecze-
nia granic panstwa i wainiejszych kierunkow operacyjnycn.
W D. w. uwzglcdnia SiQ ekonomiczne, etnograficzne I geogra-
ficzne warunki panstwa. Stanowi ona tajemnice paristwowa.
Dystynkcje ? oznaczenia wskazujace stopien (gwiazdki,
paski) i rodzaj wojska lub slutby (skrzyiowane karabinki,
lufy itd.)
Dywersja ? dzialanie na terytorium nieprzyjaciela w celu
naruszenia nornialnej pracy sztabow, tylow, weziow lacz-
noki 1 komunikacji oraz utrudnienia lub calkowitego unie-
moiliwienia nieprzyjacielowi wykonania jego zamiarow.
Dywizja ? 1) w w9jskach ladowych ? zwiazek taktyczny
skladajqcy sie z oddzialow kilku rodzajow wojsk; 2) w lot-
nictwie ? zwiazek taktyczny skiadajacy sie z oddzialow
jednego rodzaju lotnictwa; 3) w marynarce wojennej ? naj-
mniejszy zwiazek taktyczny skladajacy sig z kilku okretow
I rangi lub kilku brygad okretOw II, III lub IV rangi.
Dywizjon ? 1) zasadniczy ogniowy i taktyczny pododdzial
artylerii; skiada sie z kilku baterii jednego lub roinych ka-
librow, sztabu i pododdzialu dowodzenia; w czasie walki mo-
.2e samodzielnie wykonywae zadania ogniowe; 2) oddzial
50
okrqtow jednej klasy zdolny do wykonania zadania laki:Yelt-
nego, skladajacy sie z kilku okretow II lub III rangi lub kil-
ku grup okretow IV rangi.
,Dywizjonowy punkt amunicyjny ? p. Punkt amunicyjny
batalionowy (dywizjonowy).
Dywizjoncwy punkt mcdyczny ? p. Punkt medyczny ?ba-
talionowy (dywizjonowy).
Dywizjonowy punkt iywnogclowy
wy batalionowy (dywizjonowy).
*Dywizyjny artylcryjski ruchomy
p. Dywizyjny warsztat uzbrojenia (D
Dywizyjny punkt mcdyczny ? p.
? p. Punkt Zywndcio-
warsztat (DARW) ?
WU).
Punkt medyczny dy-
wizyjny.
Dywizyjny punkt zabiegOw specjalnych ? p. Punkt zabie-
g?w dywizyjny.
Dywizyjny punkt zaopatrywania ? p. Punkt zaopatrywania
dywizyjny.
*Dywizyjny ruchomy warsztat naprawy sprzctu artyleryj-
skicgo (DRWNSArt) ? Dywizyjny warsztat uzbrojenia
(DWU).
Dywizyjny szpital weterynaryjny ? p. Szpital weteryna-
ryjny dywizyjny.
*Dywizyjny warsztat remontu uzbrojenia (DWRU) ? p. Dy-
wizyjny warsztat uzbrojenia (DWU).
Dywizyjny warsztat uzbrojenia ? p. Warsztat uzbrojenIa
dywizyjny.
Dyiur ? czuwanie, sluba, wykonywanie pewnych slut-
bowych czynnoki w wyznaczonym okresie czasu.
Dyiurny kompanii ? szeregowiec podlegajacy podoficero-
wi dyZurnemu kompanii, pelniacy slu2be w kompanii we-
dlug jego zarzadzen.
Dzialania opainiajace ? czynnoki utrudniajace nieprzyja-
cielowi szybkie posuwanie sie naprzod, zmuszajace go do
tijawniania sil i kierunkow dzialania, rodrodkowania sil
i posuwania sic w ciaglej go,towdci bojotvej. Formy D. o. za-
4;
51
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
1
kti4irt.,,
17,1
1-
,1 ?
I
I
1e. od sytuacji i polegajg na kr6tkotrwaiych natarciach,
Obronie, zasadzkach i wake partyzanckiej.
Dziatania wojenne wszelkie dzialania, jakie od chwili
wypowiedzenia wojny, a nawet przed jej wypowiedzeniem
prowadza przeciw sobie kraje znajdujace sic w stanie
wojny. D. w. dziela sic na strategiczne, operacyjne i tak-
tyczne. Ze wzglcdu na cel, jaki maja osiagnad, na zaczepne
obronne.
Dzialania zaczepne ? podstawowy rodzaj dzialari bojo-
wych, kt6rego glownym celem jest zniszczenie lub wziccie
cic, niewoli nieprzyjaciela i zdobycie jego :bojowego sprzctu
.technicznego. Formami D. z. sq: natarcie, pacig i b6j spotka-
niowy.
Dzialanie burzace poeiskow ? niszczace dzialanie gazow
ladunku kruszacego pocisku przy zagicbianiu sic go w prze-
szkode.
Dzialanie kumulacyjne ? zjawisko koncentracji dzialania
wybuchu w pewnym kierunku, powstajace przez skierowanie
mas, kt6rym nadano ruch wskutek wybuchu, w kierunku
pewnej ogolnej osi.
Dzialanie pozorne ? dzialanie majace na celu zmylenie
nieprzyjaciela co do rzeczywistych zamierzen.
Dzialanie uderzeniowe pocisku ? zdolno?e zaglcbiania sic
pocisku w przeszkod I przebicie lub zniszczenie przeszkody
siia uderzenia. Wskutek D. U. pocisk mote zaglebie sic
w przeszkodc na pewna gicbokoga lub tet caikowicie ja
przebie.
Dzialo ? ogoloa nazwa :broni palnej miotajacej pociski
wickszych kalibrOw Cod 20 mm).
Dzialo (moidzierz) kierunkowe dzialo (moidzierA dla
kt6rego oblicza sic nastawy poczatkowe do strzelania i ktO-
rego wspolrzcdne przyjmuje sic przy obliczeniach i przygoto-
waniu danych jako wspoirzedne baterii. Jako D. (m.) k. wy-
znacza. sic to dzialo, ktore ma najmniejsze zutycie przewodu
52
lufy i wszystkich mechanizm6w. D. (m) k. ustawia sic na
prawym skrzydle stanowiska ogniowego baterii.
Dzialo pancerne ? woz bojowy na gasienicach z nieru-
chomq wieta, ktorego podstawowe uzbrojenie stanowi armata
(haubicoarmata). Przystosowane jest do prowadzenia ognia
na wprost i z zakrytych stanowisk ogniowych. RozrOtniamy
D.p. lekkie, grednie i cicikie (rys. 13).
Rys. 13. Dzialo pancerne
LI
*Dzialo przeciwszturmowe ? p. Dzialo sztyletowe.
Dzialo sztyletowe ? dziao znajdujace sic na przednim
skraju, na skrzydle lub w MO:A obrony wyznaczone do pro-
wadzenia niespodziewanego ognia z bliskich odleglaci w jed-
nym okregonym kierunku. ?glen otwiera samodzielnie.
Dzialo wedrowne ? dzialo wyznaczone do dzialania sa-
modzielnego lub w skladzie plutonu (baterii), ktore Przez
ciagla zmianc stanowiska wprowadza nieprzyjaciela w Wad
co do ilogci i rozmieszczenia artylerii. Zadanie, cele, dane
poczatkowe do strzelania, spos6b prowadzenia ognia, Hoge
amunicji, marszrutc, stanowiska ogniowe, punkty obserwa-
cyjne, sposob oraz czas ich zajccia i opuszczenia podaje siq
zawczasu dow6dcy plutonu (dziala) w planie -dzialania D. w.
sporzadzonego? przez sztab grupy artylerii.
53
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81 01041Rnn29nnngnrini 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Dzialoczyny ? zesp6/ czynnogci wykonywanych przez ob.
slug e dziala przed, po i w czasie strzelania.
*Dzialonowy ? dow6dca dziata, w pododdzialach pancer-
nych ? celowniczy.
Dziennik Mow ? sprawozdawczy dokument rozpoznawczy
prowadzony przez dowodce druZyny rozpoznawczej na punk-
dc obserwacyjnym dowocicy. Odpisy z D. c. przedstawia.sie
w okreglonych terminach do sztabu wytszego wraz z kopia
schematu celow.
Dziennik dziala? bojowych ? bojowy dokument sprawo-
zdawczy dotyczacy przebiegu dzialan bojowych zwiaz.ku tak-
tycznego (oddzialu). Prowadzi go w zwiazku taktycznre od-
powiednio przygotowany of icer wydziaIu operacyjnego,
w ptilku ? zastepca szefa sztabu. Opis dziaIan 'bojowych
sporzadza sie systematycznie (za katcla dobe) i doge szcze-
g&owo. Opis przebiegu dziaian oparty jest na dokumentach
oraz uzupelniony szkicami i mapami.
Dziennik ewidencji napromienienia stanu osobowego - -
dziennik do zapisywania otrzymanych dawek w rentgenach
oraz sumarycznych dawek z uwzglednieniem dawek otrzy-
manych poprzednio przez poszczegolnych olnierzy.
Dziennik obserwacji ? zeszyt ustalonego wzoru dia ob-
serwatorow .na punkcie obserwacyjnym, do ktdrego wpisuje
sie wyniki obserwacji z podaniem czasu i miejsca oraz wszy-
stkie zarzedzenia dotyczace obserwacji na danym punkcie
Dziennik posterunku obserwacji chemicznej ? dziennik
do zapisywania wynikOw obserwacji chemicznej i promienio-
wania na posterunku obserwacji chemicznej.
Dziennik rozpoznania pogody ? dziennik, w Ittorym zapi-
suje sie katclorazowe wyniki rozpoznania pogody.
Dziennik szkolenia ? dziennik realizacji programu szko-
leniowego, frekwencji i postepow poszczegOlnych pluton6w.
Dziennik wiadomoki (o nieprzyjacielu) ? zeszyt ustalo-
nego wzoru do systematycznego notowania naplywajacych
wiadomoki o nieprzyjacielu
54
Eklimetr przyrzqd sluiqcy do mierzenia w terenie Ica-
tow pionowych.
*Eltspozycja ? czas dziaiania grodka trujacego na orga-
nizm tywy.
*Ekwipunek ? p. Oporzqdzenie.
Elektron ? 1) stop magnezu, glinu, cynku I manganu. Topl
sic w temperaturze 625-650 C, a roztopiony zapala sic daizld
oglepiajace gwiatio i temperature 2800-3000' C. Utywany do
wyrobu powlok bomb wypeinionych termitem. 2) elementar-
na czastka wchodzaca w sklad atomu.
Elektrownia. polowa ogwietleniowa ? agregat sluiacy do
wewnetrznego ogwietlania obiektOw w warunkach polowych.
Elektrownia polowa silowa ? agregat slut4cy do elektry-
fikacji prac intynieryjnych oraz ich ogwietlania.
Elipsa rozrzutu ? pole rozrzutu (ograniczone), kt6re przy
odpowiednio duiej i1oci strzaIow przyjmuje ksztalt elipsy.
Elipsoida rozpryskow (art. plot.) ? czege przestrzeni ogra-
niczona elipsoicia obrotowa, w obrebie ktorej nastepuja roz-
pryski wedlug prawa rozrzutu jak dla wybuch6w. E. r. prze-
cieta plaszczyzna strzelania tworzy elipse rozprysk6w, ktdra
jest w przestrzeni odpowiednikiem elipsy rozrzutu na plasz-
czyinie.
Epidemiologia wojskowa dzia/ medycyny wojskowej
zajmujacy sic badaniem przyczyn powstawania chor6b za-
kainych wojsku, ich przebiegiem i sposobami szerzenia sig
oraz ustalaniem czynnogci majacych na celu zapobieganie po-
wstawaniu i szerzeniu sic chorob zakainych w wojsku.
Epizootiologia ? gal 4i medycyny weterynaryjnej zajmu-
jaca sic zagadnieniami powstawania, szerzenia sic, zapobie-
gania i zwalczania chordb zakainych zwierzat.
Epolety ? naramienniki sukienne lub z tagmy srebrnej
albo zIotej. W wielu armiach nosi sic na nich oznaki stopni
wojskowych.
5s
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R0077nnnnnn1 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Eskorta ? zespot wydzielony, przeznaczony do zabezple-
czenia przejkia morzem jednostek transportowych.
*Eskorta ? oslona honorowa.
Estakada ? most nad rzekq, doling lub terenem gest?
zabudowanym.
,Eszelcn wojskowy ? oddzial wojskowy (pododdziaiy, gru-
py 2olnierzy lub partie koni) zorganizowany do przewoza
jednym pocitigiem.
Etap ewakuacji medycznej ? sily i grodki sluiby zdro-
?
wia zgrupowane poblik drog dowozu i ewakuacji, prze-
znaczone do udzielania pomocy medycznej rannym i chorym
oraz do przygotowania ich do dalszej ewakuacji.
Etat ? wykaz gcigle okreglonej organizacyjnie liczby 201-
nierzy i grodkow materialowych, ktore wchodzq w sklad da-
nej jednostki.
Ewakuacja ? ca/oksztalt czynnogci zwigzanych z usuwa-
niem z pola walki lub z terenow zagroknych rannych i cho-
rych ZoInierzy, ludnogci cywilnej? jeficow, zwierzgt oraz
wszelkich urzadzen, sprzetu i materialu majgcego znaczenie
dila prowadzenia dzialajj bojowych.
Ewidencja wojskowa ? spis ?sob podlegajgcych powszech-
nemu obowigzkowi wojskowemu.
Ewolucja (mar. woj.) ? manewr okretow w szyku, czyli
przeprowadzenie okretow w nowy szyk, na nowy kurs wy-
konania zwrotu, zmiana szybkogci, odleglogci rniqdzy okrq-
tami lub zmiana miejsc.
Fala ,balistyczna ? fala wywolana przez zgeszczenie po-
wietrza przed pociskiem i rozrzedzenie jego za pociskiem
poruszajgcym sie z szybkokig wiqkszg od szybkogci glosu.
RozrOkiamy F. b. czolowe i denne.
Fala balistyczna czo/owa ? fala balistyczna wywolana
przez glowicq pocisku (fala zgeszczenia).
56
Fah balistyczna denna ? fala balistyczna wywolana przez
dno pocisku (fala rozrzedzenia).
Fala wybuchu ? caloksztalt szeregu nastoujgcych po so-
bie zjawisk mechanicznych (uderzenie), fizycznych (ogrzanie)
I chemicZnych (rozklad). Fala w5Tbuchu roki siq od fall glo-
sowej znacznie wiqkszg Orqdkogeig.
Fala wystrzalu ? fala giosowa, wywolana przez gazy wy-
lotowe. F. w. rozchodzi siq w powietrzu z szybkokig po-
czgtkowg wickszg, po krotkiej jednak chwili z szybkokig
rOwng szybkogci glosu. Jest nognikiem tzw. huku wystrzalu.
Fala zapasowa ? fala (czcstotliwogo) wyznaczona na wy-
padek niemokoki nawigzania i utrzyn-pnia lgcznoki radio-
wej na fall (czqstotliwoki) zasadniczej.
Faszyna ? wigzki wikliny gruboki okolo 25-30 cm uiy-
wane w budownictwie wodnym i drogowym oraz przy bu-
dowie umocnien polowych.
Filtr-pochlaniacz ? urzgdzenie przeznaczone d6 oczy-
szczania powietrza wchodzgcego d3 schronu ze grodkow tru-
jacych, promieniotworczych, bakteryjnych i dymow tru-
jacych.
Fizyczny sposob odkaiania ? p. Sposob odkaiania fizyczny.
Flagowe stanowisko dowodzinia ? p Stanowisko dowo-
dzenia flagowe.
Flagowy sygnalowy ??odpowiednik, szefa lgcznoki w woj-
skach ladowych.
*Flank(a) ? skrzydlo.
*Flankowanie ? ostrzeliwanie skrzydla szyku nieprzyja-
ciela.
Flota wojenna ? wyiszy zwigzek operacyjny marynarki
wojennej przeznaczony do dzialaii na morzu W sklad floty
wchodzg: zespobr okrqtow, zwigzki taktyczne, zwigzki tak-
tyczne sib morskich, lotnictwo oraz sily i grodki obrony por-
tow i wybrzeia z morza, lgdu i powietrza.
*Formacja ? jednostka wojskowa.
Formaldehyd (aldchyd mrowkowy) ? bezbarwny, duszgcy
gaz, latwo rozpuszczajgcy siq w,wodzie. Jego wodny 34-40%
57
...?-?*.11.1.11010.1.11.104
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
C
roztwor nosi nazwc formaliny. Uiywa sic do dezynfek:ji
uzbrojenia i sprzctu bojowego.
Formalina ? p. Formaldehyd.
Formularz pola minowego ? dokument sprawozdawczy
z przeprowadzonego minowania. Sporzadza sie na kaide za-
loione pole minowe.
Forsowanie ? natarcie polaczone z przekroczeniem prze-
szkody wodnej (rzeki), ktorej przeciwlegiy- brzeg broniony
jest przez nieprzyjaciela.
Fortyfikacja ? dzial iniynieryjnej sztuki wojennej obej-
mujacy sposoby i grodki umocnienia terenu w celu zabezpie-
czenia dziaiarl bojowych. F. polowa obejmuje sposoby i grod-
' ki umocnienia terenu stosowane dla zabezpieczenia danej
walki lub operacji glownie silami wojsk walczqcych. F. sta-
obejmuje sposo:by i 6rodki umocnienia- terenu granicy
paiistwa lub wainych rejonow w glebi kraju dla zabezpie-
czenia plan6w strategicznych i operacyjnych.
Fosgen ? nietrwaly Srodek trujacy o dzia/aniu duszacym.
Fosgenooksym ? nietrwaly grodek trujacy o wiasnogciach
duszacych i ogolnotrujacych.
Fotobombardowanie ? sposob dwiczebnego bombardowa-
nia przy uZyciu lotniczego aparatu fotograficznego, bez
zrzucania bomb. Zamiast zrzucania bomb i obserwowania
wybuchow fotografuje sie teren, na kt6rym znajduje sic
cel.
Fotograficzny karabin maszynowy ? p. Karabin maszy ?
nowy fotograficzny.
Fotogrametria ? nauka zajmujaca sic mierzeniem brj
na podstawie zdjed fotograficznych.
Fotomapa ? fotograficzny obraz terenu zawierajacy wick-
sza liczbe szczegc:46w ni2 mapa topograficzna. F. jest to mapa
zestawiona ze zdjed lotniczych, przedstawiajaca szczegoly
sytuacji topograficznej bez wars twic, z dokladnogcia odpo-
wiadajacq calkowicie warunkom wyznaczonym dla granic
doldadnoki mapy topograficznej w danej skali. Siuiy row-
58
?k.
rad jako podstawa do sporzadzania nowych zdjce stoliko-
wych przez topografow.
Fotopanorarna ? perspektywiczna fotografia terenu wi-
docznego z punktu obserwacyjnego. Sluiy do ulatwienia
orientacji terenie, studiowania nieprzyjaciela i celow.
Fotoplan ? plan .terenu zrnontowany z czcSci odbitek fo-
tograficzny(h otrzymanych drogq przetworzenia.
Fotoszkic ? zestawienie pionowych zdjce lotniczych
prowadzonych do jednakowej skali. SluZy jedynie do orien-
tcwania sic w terenie lub do jego rozpoznania.
Fototriangulacja graficzna ? jeden z glownych etapow
opracowywania punktow (doprowadzenie do jednolitej skali
zdjce lotniczych).
Front ? 1) kierunek szyku, w ktOrym iolnierze, pojazdy
lub wozy bojowe sa zwrocone przodem (twarzami) majqc
prawe skrzydlo z prawej stronY; 2) przednia strona pasa
dzialan bojowych wojsk; 3) wyiszy zwiazek operacyjny skla-
dajacy sic ze zwiazkow operacyjnych (armii) i taktycznych
oraz Srodkow wzmocnienia, ktorych iloSe jest zmienna;
rnoie dzia/ao w ramach grupy Frontow lub samodzielnie.
Front baterii ? linia prostoPadla do kierunku zasadm-
czego i przechodzaca przez dzialo kierunkowe..
Front strategiczny ? og6lny front obejmujacy 4jeden sa-
modzielny bib czeSciej kilka przylegajacych i Wzajemnie po-
wiazanych teatrow dzialan wojennych. F. s. w odroinieniu
ad operacyjno - strategicznego polqczenia sil zbrojnych jest
pojcciern przestrzennym, np. radziecko-niemiecki F. s.
w drugiej wojnie "Swiatowej. W granicach F. S. dzialania
wojenne prowadzi kilka Frontow, flot pod kierownictwem
naczelnego dowodztwa.
Frontowa droga samochodowa ? p. Droga samochodowa
Frontowa.
*Frontowy artyleryjski ruchomy warsztat (FARW) ? Fron-
towy warsztat uzbrojenia (FWU).
Frontowy punkt ewakuacyjny ? p. Punkt ewakuacyjny
Frontowy.
59
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
-7 ?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
*Frontowy ruchomy warsztat remontu sprzetu aftyleryj-
sklego (FRWRSArt) ? Frontowy warsztat uzbrojenia (MU).
*Frontowy warsztat remontu uzbrojenia (FWRU) ? Fron-
towy warsztat uzbrojenia.
Frontowy warsztat uzbrojenia (FWU) ? p. Warsztat uzbro-
jenia Frontowy.
Fugas chemiczny (FCh) ? zbiornik ze grodkami trujacymi
lub bojowyrni ?rodkami promienioti,votczymi oraz materialem
wybuchowym, przeznaczOny do raienia sily iy-wej nieprzy-
jaciela. F. ch. zakopuje sie pod powlerzchnia lub ustawia sie
na powierzchni ziemi (miny) tworzac pola fugasow chemicz-
nych.
Fumator ? przyrzad przenoszony lub przewoiony, slu-
iacy do wytwarzania zaslon dymnych za pomoca mieszanki
dymotworczej (plynnej).
Fumator przyczepny ? fumator na przyczepie kolowej.
Sluiy do stawiania zaslon dymnych w miejscu i w ruchu.
Fumator s3fonowy ? fumator skladajacy siq z pojedyn-
czych beczek lub z kompletu (zestawu beczek) do piqciu be-
czek w kaidym, z ktorych mieszanka dymotworcza wypy-
chana jest pod cignieniem spreionego powietrza z tle-
nowej. Moie byd ustawiony na stalych stanowiskach zady-
miania lub na 6rodkach transportowych (samochodach,
platformach kolejowych, barkach motorowych, promach,
tratwach). Do F. s. uZywa sie beczek grullogciennych o po-
jemnogciach 100 1 (L-100) lub 250 1 (L-250).
Fumator syfonowy z pomp a reczna ? fumator syfonowy.
ROZnica polega na tym, Ze mieszanka dYrmotworcza zostaje
-w3 pchnieta z beczek pod cignienlem powietrza wytworzo-
nego za pomoca pompy recznej ssaco-tloczacej.
Fundusz obrolowy ? zespoly, czeki zamienne i materialy
zapewniajace ciaglogd napraw.
Funkcja ? zakres dziaialnoki lub stanowisko o okre610-
nym zakresie dzialainocj, charakterystyczne dla pewnego
organu, specjalnoki lub dziedziny pracy.
60
Vunattsz WYMienny UmunauroWanta ? przewidziana noV-
mami iloge umundurowania utrzymywanego ponad ustalo-
nc zapasy ruchome w skladach pulku, dywizji, an-nil w ce-
lu wymiany umundurowania skaionego
cialami promieniotworczymi na punktach zablegow spec-
?
jalnych.
*Furat ? pasza.
Garnizon ? miejscowad lub kilka poloZonych obok siebie
miejscowoki, na terenie ktorych stale lub czasowo przeby-
waja oddzialy oraz mieszcza sig instytucje i zaklady woj-
skowe.
*Gaz bojowy ? p.,8rodek trujqoy.
*Gaz trujaey ? p. Srodek trujacy.
Generalieja ? ogol generalow wszystkicti sto.pni znajdu-
jacych sie w wojsku.
Generalissimus ? najwyiszy stopien wojskowy w niekt5-
rych paOstwach nadawany zazwyczaj dowodcom dowodza-
cym podczas wojny wieloma armiami.
Generalizacja mapy ? proces kartograficznego opraco-
wywania mapy polegajqcy na usuwaniu z niej malo wax-
nych szczegolow (tzw. uogOlnienie mapy). Przy G.m. daiy
sie do wylaczenia drugorzednych obiektow i do podkregle-
nia najbardziej charakterYstYcznYch wia?ciwo?ci przedsta-
wionego rejonu. G.m. zaleiy od skali i przeznaczenia mapy.
(tzn. irn mniejsza skala tym wiecej opuszcza sie szczego-
low).
Geografia wojskowa ? dzial geografii ogolnej pawieco-
ny badaniom zjawisk fizycznych, ,biologicznych i spolecz-
nych pewnego ?rodowiska geograficznego (calego paristwa
lub poszczegolnych jego obszarow) z punktu widzenia od-
dzialywania tych czynnikow na przygotowanie i prowadze-
nie wojny.
4??
61
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R0077nnnnnn1 7
3
i
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
deotogia wojsicowa ? nauka baclajaca geologicztie, hy.
drologiczne i iniyniei?yjno-geologiczne warunki terenu
z punktu widzenia potrzeb wojskowych I sztuki wojenno-
iniynieryjnej.
Gcstogd obczw/adnienia ? liczba pociskow, ktara upadnie
na 1 ha obezwiadnianej powierzchni.
Ggstofts odkalania ? Hoge odka2a1nika w gramach przy-
padajaca na jeden metr kwadratowy powierzchni ska2onej
6rodkami trujacymi podczas wykonywanla odka2ania.
Ggstoge pola minowcgo ? liczba min na km bie2acy polo
.minowego.
Ggstoge skaienia Hoge grodka trujacego lub bojowego
Arodka promieniotworczego na jednostkg powierzchni. Wy-
ra2a sig w g/m2 lub w 1/km2.
Gcstoge. skaienia taktyczna ? ilogo Arodka trujgcego lub
bojowego grodka promieniotworczego w tonach na .kilometr
kwadratowy ogolnej powierzchni.
Gesto?e ska2'enia techniezna ? !loge grodka trujacego lub
bojowego 6rodka promieniotworczego w gramach na metr
kwadratowy faktycznie skaionej powierzchni.
Gleba ? gorna warstwa skorupy ziemskiej powstajaca
w wyniku dzia/ania czynnikow atmosferycznych I biolo-
-gicznych na powierzchnig skal.
GlebokoAe ? w znaczeniu taktycznym oznacza odlegloid
od czola oddzialu do tylu.
Glebokoge cclu ? wymiar celu wzdlu2 kierunku strzalu.
Glebokoie kolumny marszowej ? odleg/oge od czola ko-
lumny do jej ogona.
Glebokok (strefa) obrony taktycznej ? glowny i drugi
pas obrony w polaczeniu z pozycjami ryglowymi i pozycja-
mi pogrednimi, rejonami przeciwpancernymi i systemem za-
por iniynieryjnych.
G/gbokoge operacyjna ? odlegloga od linii stycznoki z nie-
przyjacielem do tylnej linii rozgraniczenia Frontu. G. o. za-
1e2y od rodzaju operacji (natarcie, obrona), charakteru dzia-
62
wojennych, i1ocii jakogci wojsk. 0. nwie dochodzi6
do kilkuset kilometrow.
Glcbokoge pola minowcgo ? odlegloga miedzy granica
zewnetrzna (od strony nieprzyjaciela) a granica wewnctrzna
(od strony wlasnej) pola minowego.
Glcbokoge szyku ? odlegloge cd pierwszego ;czolcwego)
do ostatniego w tyle szeregu (Zolnierza, pojazdu, wozu bo-
jowegc) danego szyku.
GrIcbokogi; talctyczna ? odlegloge od linii stycznoki z nie-
przyjacielem do tylpej linii rozgraniczenia zwiazku taictycz-
hegn.
G/ebokoge widnokrcgu ? p. Obniienie widnokregu.
Glcbokogo zaslony dymncj ? odleglogd miedzy czolem
a ogonern zaslony dymnej.
Glowna skladnica meldunkowa ? p. Skladnica meldunko-
wa gIowna.
Glowne stanowisko ogniowe ? p. Statiowisko ogniowe
glowne.
Glowny pas obrony ? p. Pas obrony glowny.
Glowny punkt obscrwacyjny p. Punkt o'bserwncyjny
glowny.
Glowny wczcl lacznoki ? p. Wgze/ lacznoki stanowiska
dowodzenia.
Gniazdo rannych ? miejsce ukrycia rannych na polu wal-
ki po udzieleniu im pierw'szej pomocy medycznej.
*Gniazdo strzeleckie ? okop strzelecki.
Godlo mapy ? urnowiony symbol danego arkusza mapy
w ogolnym ukladzie numeracji.
Goniec ? iolnierz wyznaczony do dyspozycji dyiurnego
operacyjnego lub dyiurnego kwatermistrzowskiego rzutu
(grapy) dowodzenia.
Gospodarka matcrialowa ? ogol czynnogci zwiazanych
z zaspokajaniem potrzeb materlaiowych, prowadzeniem
ewidencji, sprawozdawczoki i racjonalnym uZytkoNvaniem
materialow.
, Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
63
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
dospodarka ryczatiowa zaspokajanle potrze6 bidk.
cych oddzialu gospodarczego za pomocq ryczaltOw pieniqz-
nych.
Gotowoge bojowa ? Stan gotowoki oddzialOw (pojedyn-
czego tolnierza) do podjecia walk'.
Gotowoge bojowa zap6r minowych stan gotowogci
w ktorym w zaleinoki od sytuacji zapory minowe mon bye: '
? w gotowogci pierwszego stopnia ? gdy zapory doprowa-
dzone sq do calkowitej gotowogci bojowej (miny usta-
wione i uzbrojone);
? w gotowogci drugiego stopnia ? gdy zapory mogq bye
szybko doprowadzone do calkowitej gotowogci (zapalniki
wstawione, miny zamaskowane, zdjete ogrodzenie i zam-
kniqte przejgcie; w obiektach przygotowanych do wysn-
dzenia zapalniki elektryczne lub splonki pobudzajqce nie
sq wstawione do ladunku; w minach o dzialaniu ze
zwlokq nalety wprawie w ruch mechanizmy powodujqce
zwIoke);
w gotowogci trzeciego stopnia ? gdy przeprowadzonu
tylko prace przygotowawcze (wytyczono granice zapor,
wykopano doly dla wiekszych ladunkow, podwieziono
miny, material wybuchowy, grodki i sprzet niezbedny
do wykonania wysadzenia w rejonie zakladania zap&
lub niszczeti, przygotowano niezbednq dokumentacje
I wyznaczono pododdzialy do ustawiania min i ladun-
kow).
GOra ? wypukloge powierzchni ziemi, o dutych rozmiarach,
opadajqca od najwytszego punktu, czyli szczytu, we wszyst-
kich kierunkach.
Gorka (figura prostego pilotaiu) ? prostolinijny lot sa-
molotu po torze riachylonym wzgledem poziomu o kgt
wiekszy od maksymalnego kqta wznoszenia danego samolo-
tu. G. wykonuje siq kosztem energii kinetycznej samo-
lotu.
*Gra wojenna ? p. Cwiczenie na mapach.
Grabic sanitarne ? laricuch (tyraliera) sanitariuszy i sa-
64
iutariuszy noszowych przeszukujqcych pole walki w celu
odnalezienia wszystkich rannych w terenie zakrytym lub
w warunkach zlej widocznoki.
Gradient tcmperatury ? roinica temperatury powletrza
na wysokogci 20 i 150 cm od powierzchni gleby.
Granat ewiczebny ? granat sporzqdzony calkowicie na
wthr granatu bojowego, nie zawierajqcy jednak ladunku
kruszacego.
Granat dymny rcczny RDG ? granat slutqcy do wytwa-
rzania zaslon dymnych.
Istrnejq dwa rodzaje G. d. r.: wytwarzajqce dym bialy
I dym czarny. Granatriw wytwarzajqcych dym .bialy, prze-
znaczonych do stawiania Icrotkich zaslon dymnych, uiywa
sie do maskowania dzialari pojedynczych tolnierzy i drob-
nych pododdzialow (grup) we wszystkich rodzajach walki
oraz do oglepiania punktow ogniowych nieprzyjaciela (BSB,
DSB). Nlogq bye rownlet utywane do likwidowania ?olden"
w zaslonach dymnych i do wzmacniania zaslon.
Granatriw wytwarzajqcych dym czarny uiywa sie do po-
zorowania potarOw (trip. czolgriw) w celu wprowadzenis
nieprzyjaciela w blad. Wykonane sq w ksztaIcie cylindra,
z mocnej tektury.
Granat odiamkowy rqczny ? granat do zwalczania celow
tywych w czasie ataku, przed walka bagnetem, w walce
w transzejach, nkopach, osiedlach, w gorach itp.
*Granat przeciwczolgowy rqczny ? p. Granat przeciwpan-
corny reczny.
Granat przcciwpancerny reczny ? granat slutqcy do ni-
szczenia czolgriw, celow pancerriych (ruchomych i nieru-
chomych) oraz burzenia umocnien typu polowego.
Granat przeciwpancerny reczny wz. 1940 (RPG-40) ? gra-
nat o dzialaniu uderzeniowym, przeznaczony do walki z sa-
mochodami pancernymi i lekkimi lub grednimi czolgami,
ktorych grubok pancerza nie przekracza 20 mm, oraz bu-
rzenia umocnien polowych typu lekkiego itp. Wybucha
w chwili uderzenia w przeszkode. Promien rozrzutu i rate-
5 ? Slownik terminew
_
4 -
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
65
? ;JIRO:.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
nia odlamkami 20 m. 8rednia donoSnoge rzutu 20-25 m
Cigiar 1200 g.
Granat przeciwpancerny rcezny wz. 1943 ? granat prze-
znaczony wylqcznie do ztvalczania silnie opancerzonych ce-
- I6w (cieikie czolgi, samochotly pancerne itp.). Jest w stanie.
zniszczyd pancerz grubogci do 75 mm. Promien rozrzutu i ra-
ienia odlamkow 20 m. 8rednia donognoge 15-20 m. Cie2ar
1200 g.
Granat przeciwpancerny reczny wz. 6 ? granat przezna-
czony wylqcznie do niszczenia silnie opancerzonych celow
(czolgi, transportery opancerzone i umocnienia opancerzone)
majqcych opancerzenie grubogci do 100 mm. Promien rozrzutu
i ra2enia odlamkow 20 m. 8rednia donognoge rzutu 15?-20 m
Ciqiar 1130 g.
Granat reczny grodek walki na bliskich odleglogciach
slu2qcy do zwalczania sily ywej i rodkow pancernych
Rozroinia sie granaty odlamkowe, przeciwpancerne i spec-
jalne.
Granat reczny wz. 14 (z zapalnilciem UZRG) ? granat
odlamkowy o dzialaniu ze zwlokq. Zapalenie nastepuje
w momencie rzutu, a wybuch i rozerwanie granatu po 3,2-
4 s.ek. od chwili zapalenia. Wybucha w wodzie, gniegu,
UZywa sie go w natarciu i obronie. Promieri rozrzutu
i ra2enia odlamkow 15-20 m. Srednia donognoge rzutu
30-40 m. Cie2ar 400 g.
Granat reczny wz. F-1 (z zapalnikiem UZRG) ? granat
odlamkowy o dzialniu ze zwlokq. Zapalenie nastuuje
w momencie rzutu, a wybuch i rozerwanie po 3,2-4 sek od
chwili zapalenia. UZywa sie go przewaZnie w obronie i rzu-
ca sie tylko z l'OWU (okopu,-transzei) lub zza ukrycia. Pro-
mien rozrzutu i raienia odiamkow 200 m. grednia donognoge
rzutu 33-45 m. CiqZar 700 g.
Granat rozpryskowy ? granat uzbrojony w zapalnik pod-
wojnego dzialania (czasowy).
.-Granat specjalny reczny ? granat specjalnego przezna-
czenia (dymny, zapalajqcy itd.).
66
Granat zapalajqcy reczny (RGZ) ? granat sluiqcy do ni-
szczema czolgow, wozow bojowych i broni nieprzyjacieln,
podpalania roinego rodzaju obiekt6w oraz zmuszania nie-
przyjaciela do opuszczania schronow i wszelkich umocnielt
Grupa artyletii ? czasowe polqczenie rOinych pododdzia-
lOw (oddzialow) artylerii pod jednym dowodztwem w celu
ykonania okreglonych zadan bojowych. Sila i sklad zaleiy
kaidorazowo od sytuacji. Rozro2niamy nastepujqce G. a.:
pulkowe (PGA), dywizyjne (DGA), korpugne (KGA), armij-
ne (AGA), Frontowe (FGA), artylerii przeciwlotniczej (dy-
wizyjne DGAPlot, korpugne KGAPlot, armijne AGAPlot),
artylerii burzenia, artylerii dalekiego dzialania.
Grupa dozometryczna ? dwa-cztery patrole dozome-
tryczne.
Grupa lotnictwa ? ,kilka zespolOw jednego lub r6Znych
rodzajow lotnictwa (zespo/ mieszany, bombowy, szturmowy
lip.), sformowanych w celu wykonania zadania we wspol-
nym lode bojowym.
Grupa okretow ? pododdzial okrqtow jednej klasy, zdolny
do samodzielnego wykonania zadania taktycznego.
Grupa operacyjna:
1) czasowe poiqczenie wojsk dzialajacych na okreglonym
kierunku operacyjnym i wykonujqcych jedno zadanie ope-
racyjne. Koniecznoge utworzenia G. o, wynika p_odczas
prowadzenia operacji na szerokich frontach i.w terenie
ti udno dostepnym, titrudniajqcym wspoldzialanie zgrupo-
wan wojsk roZnych kierunkow operacyjnych. G. o. thoina
tworzye rowniei dla wykonania specjalnych zadan opera-
cyjnych;
2) dowodca wraz z grupq oficerOw sztalm kierujqcy dziala-
niami bojowymi z okreglonego punktu dowodzenia.
Grupa rozpoznawcza ? pododdzial yozpoznawczy (w
sue
od 3-5 iolnierzy do wzmocnionej kompanii) wysylany w ce-
lu prDwadzenia rozpoznania .przez obserwacje, podsluch,
wykonywanie wypad6w i zasadzek
67
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Grupa rozpoznawcza artyleryjska ? nieetatowy podoth
dzial wysylany w za1e2nogci od zadan i sytuacji w celu prze-
ptowadzenia rozpoznania nieprzyjaciela i terenu.
Grupa rozpoznawcza zdobyczy wojennej (GRZW) ? gru-
pa wydztelona z oddzialu (pododdzialu) zdobyczy wojennej,
wyposaicna w rodki transportowe dla przeprowadzenia
rozpoznania zdobyczy wojennej w terenie.
Grupa rozpoznawczo-d3wersyjna ? grupa rozpoznawcza
wysylana na gigbsze tyly nieprzyjaciela, ktora oprocz dzia-
tan rozpeznawczych wykonuje zadania dywersyjne. Moe
byd wysylana pieszo przez linig frontu, zrzucana z samolo-
tow lub przerzucana na gmigiowcach.
Grupa samolotOw ? dwa lub wigcej samolotow wykona-
jac3ch wspolne zadanie i utrzymujqcych ze sobq lqcznogd
wzrokowq.
Grupa szturmowa ? wzmocniony pododdzial - piechoty
nrganizowany w batalionach. Zadaniem jej jest niszczenie
szczegolnie silnych punktow obrony nieprzyjaciela oraz
PSB, DSB i kopui pancernych.
Grupa torujqca ? p. Oddzial torujqcy.
Grupa tylowa ? grupa kwatermistrzowska.
Grupa uderzeniowa ? czggd ugrupowania bojowego lub
operacyjnego w natarciu i o'bronie. G. U. przeznaczona jest
w natarciu ? do wykonania glownego uderzenia, w obro-
nie do wykonania przeciwuderzenia. G. u. w natarciu za-
wiera zazwyczaj wiekszq czgge sil i Arodkow zwiqzku tak-
tycznego lub operacyjnego. Ugrupowanie bojowe G. u.
w natarciu jest wielorzutowe, co zapewnia przelamanie gig-
bokiej obrony nieprzyjaciela skiadajqcej sig z kilku pasOw.
W obronie G. u. organizuje sig z wojsk drugiego lub trze-
ciego rzutu (odwodu) w celu wykonania przeciwuderzenia.
Grupa wypadowa ? pododdzial rozpoznawczy wysyIany
przy bezpogredniej stycznaci z nieprzyjacielem, w jega
ugrupowanie bojowe na przednim skraju w celu wykonania
okreglonego zadania (ujqcie jenca, zdobycie dokument6w,
napad na SO lub PO, zasadzki) w okreglonym rejonie (miej-
68
1.1
scu) 1 czasie. G. W. powraca natychmiast po wykonaniu za-
dania.
*Grupa zwiadowcza ? p. Grupa rozpoznawcza.
Grupowa kontrola napromicnicnia ? p. Kontrola napro-
mienienia grupowa.
Grzbiet ? gorna czggd podluinej wypukloki powierzchni
zierni opadajqca w dwu kierunkach.
Grzebowisko ? miejsce grzebania zwlok zwierzgcych.
Gwiazdka zapalajqca ? kostka pirotechniczna przezna-
czona do zapalania ladunku prochowego i podpalania stru-
gi mieszanki zapalajqcej podczas oddawania strzalu z fuga-
scwego miotacza ognia.
Hangar ? pomieszczenie przeznaczone do przechowy-
wania samolotow..
Haslo ? 1) gcigle tajny wyraz (nazwa broni lub czggci bro-
ni) sluiqcy oficerowi inspekcyjnemu garnizonu (dyturnemu
oddzialu), jego pomocnikowi i dowodcom wart do upewnie-
nia sig, e osoba przybywajqca do nich sluibowo jest upo-
wainiona do tego przez wiagciwego przeloionego; 2) czqge
komendy, ktorq podaje siq po krotkiej przerwie, glogno, wy-
krotko i ostro. Po H. nastqpuje natychmiastowe wyko-
nanie komendy.
Haubica ? dzialo przeznaczone do strzelania stromoto-
rowego. Dlugoge lufy wynosi- przeWainie od 10 do 25 kali-
brow (rys. 14).
Haubicoarmata ? dziao typu pogredniego migdzy haubi-
ca a armata, przeznaczone do strzelania - torami plaskimi
I stromymi. Dlugogd hay' od 25 do 40 kalibrow.
Higiena wojskowa ? dziai higieny badajacy wplyw czyn-
nikow grodowiska zewnctrznego na zdrowie 2olnierzy ce-
lu umoenienia zdrowotnogci i opracowania naukowych norm
higienicznego oraz sanitarnego zabezpieczenia wojsk.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R002200050001-7
69
"b ?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Higrometr ? przyrzqd do ustalania wilgotnoki powietrzd
Holownik ? okret przystosowany do holowania barek,
uszkodzonych okretow lub udzielania pomocy wiqkszym
okretom przy manewrowaniu w porcie.
Rys. 14. Haubica 122 mm
Horyzont widoczny ? linia pozornej stycznogei nieba
z ziemia.
Hydroaltustyk ? specjalista obslugujacy urzadzenia hy-
droakustyczne sluiace do wykrywania okretow podwodnych
Hydroakustyka ? dzia/ alcustyki zajmujacy siq dgwieka-
mi podwodnymi,
Hydroplan ? samolot posiadajacy urzadzenia zabezpie-
czajace start z wody, ladowanie na wodzie i moiliwogd ply-
wania przy okreglonym stanie powierzchni morza.
Hydrozole ? rozproszone w wodzie w stanie silnego rot-
drobnienia substancje stale lub plynne tworzace zawie-
sine
Immelinan (figura ?redniego pilotaiu) ? polqczenie
pierwszej polowy pQtli z polbeczkq (z obrotem samolotu
o 180? wok& swojej osi podltAnej w gornym punkcie pqtli)
z wyprowadzeniem sarnolotu z figury z predko?cia nie mniej-
sza od krytycznej.
Indykator promieniotworczaci ? najprostszy przyrzad
dozometryczny o niewielkich wymiarach i ciq2arze, sltriqcy
do wykrywania skaenia terenu i powietrza cialami beta-
gamma-aktywnymi. Za pomocq indykatora moina rownie2
orientacyjnie okreglad natgienie promieniowania jqdrowego
w rejonie skaionym w granicach od setnych do dziesietnyeh
czgki rentgena na godzinq (0,5 rentgena na godzinq) oraz
granicq rejonu skaionego.
Indywidualna kontrola napromienie-nia ? p. Kontrola
napromienienia indywidualna.
Indywidualne grodki obrony przeciwchemicznej ?
p Srodki obrony przeciwchemicznej indywidualne.
Indywidualny pakiet przeciwchemiczny ? p. Pakiet prze-
.
ciwchemiczny indywidualny.
Informacja mcteorologiczna ? wiadomaci dajace do;
kladny obraz stanu pogody na wskazanYm terenie lub marsz-
rucie.
Inicjujace materialy wybtichowe ? p. Materialy wybu-
chowe inicjujqce.
Inklinacja magnetyezna ? kqt zawarty miqdzy plaszczy-
znq poziomq i ogiq igly magnetycznej.
Inspckcja ? kontrola toku sluby, prowadzenia doku-
mentaaji, stanu wyszkolenia i gotowaci bojowej jednostki.
Inspiracja ? rozpowszechnianie wiadomaci falszywych
i sugerowanie ich nieprzyjaciplowi w celu wprowadzenia
go w blqd co do swoich zamiarow.
Instalacja dczynfekcyjno-kapiclowa (DDA) ? urzqdzenie
przeznaczone do przeprowadzania zabiegow sanitarnych
stanu esobowego. Posiada 12 siatek prysznicowych oraz ko-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
lAtt,
-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
more dezynfekcyjne parowe. Mo2e bye wykorzystana do de-
zynfekcji umundurowania i oporzedzenia.
InstaIacja do oditaiania umunclurowania na samochodzle
(A.GW) ? urzedzenia przeznaczone do odkatania I dezyn-
fekcji umundurowania, oporzedzenia i ArodkOw obrony
przeciwchemicznej goracym powietrzem oraz do wytwarza-
nia pary. Jednoczegnie AGW umoZliwia otrzymywanie go-
recej wody.
Instalacja do odkaiania umundurowania na samochodzie
(BU) ? urzedzenie shdece do odka2ania i dezynfekcji przez
gotowanie urnundurowania, but6w I rekawic gumowych;
moie bye rawnie2 wykorzystana do odkaiania umunduro-
wania za pomoce par amonialcu:
Instalacja do ocikaiania uzbrojenia na samochodzie
(ADM) ? urzedzenie przeznaczone do odkaiania, dezakty-
wacji, dezynfekcji uzbrpjenia i sprzetu bojowego oraz dez-
aktywacji umundurowania i oporzedzenia, grodkow obro-
ny przeciwchemicznej, Zywnogci i paszy. Moe bye wyko-
rzystana do napelniania wok piynnymi odka2a1nikami
I rozpuszczalnikami zestawOw odka2ajecych.
InstaIacja rozlewcza na samochodzie (ARS) ? urzedzenie
wykorzystywane do zadymiania plynnymi mieszankami
dymotworczymi, odka2ania i dezynfekcji terenu p/ynnymi
odkaZalnikami, ocika2ania, . dezaktywacji i dezynfekcji
uzbrojenia i sprzetu :bojosvego oraz napelniania roinego ro
dzaju naczyn.
Instruktai ? ustne podanie pcdwlacinjm wskazowek co
do sposobu wykonania nalcazanego zadania
Interim poiowa ? dziat rnedycyny wojskowej zajmujacy
sie leczeniem chor6b wewnetrznych w- warunkach .polowych
oraz badaniem wplywu warunkow polowych na powstawa-
nie chor6b wewnetrznych i na odchylenia w ich przebiegu,
a taide badaniem powstawania chprob wewnetrznych
u rannych.
Internowanie ? zatrzymanie przez panstiva neutralne
znajdujecych sie na ich terytorium toinierzy ,paristw wal-
72
czacych oraz zatrzymanie przez jedno paOstwo walczece
otywateli innego panstwa.
Inwazja ? wkroczenie wojsk na terytorium obcego kra-
ju hez zgody danego kraju.
Inwersja ? stopien statecznaci pionowej powietrza, przy
ktorym nie istnieje prady wstepujace powietrza (niisze
warstwy powietrza sq chiodniejsze od warstw gornych;
gradient temperatury jest mniejszy od 0?C). Inwersje obser-
uje sie w nocy przy dobrej widocznoki i siabych wiatrach.
Iniynieryjne zabezpieczenie walki i operacji ? p. Zabez-
pieczenie in2ynieryjne walki i operacji.
Iperyt ? trwaly grodek trujacy o dzialaniu parzecym.
Izba przyjee uzupelnieri ? specjalne pomieszczenie,
w ktorym umieszcza sie przybywajecych do oddziahr po-
wolanych do sluOay wojskowej.
Izba schronosva ? giowne pomieszczenie w schronie
przeznaczone do zabezpieczenia ludzi, sprzetu, amunicji
itp. przed nieprzyjacielskimi 6rodkami raienia. W schronie
obserwacyjnym ? izba obserwacyjna. W schronie bojo-
wy m ? izba bojowa.
Izobary ? linie leczqce punkty polo2one na powierzchni
ziemi o jednakowym grednim cignieniu atmosferycznym.
Izodyny ? linie hiczace punkty o tym samym nate2eniu
pola magnetycznego.
Izogony ? linie laczace punkty po/oione na powierzchni
ziemi o jednakowym zboczeniu magnetycznym.
Izokliny ? linie /aczace punkty o jednakowej inklinacji.
Jzotermia ? stopien statecznoAci pionowej powietrza,
przy ktOrym temperatura dolnych i gornych warstw po-
wietrza jest jednakowa. Pradow wstepujecych nie obser-
wuje sie. Gradient temperatury moie wynosie od + 0,2?C
do ?0,2?C. I. wystepuje od inwersji do konwekcji; dltdej
przy zachmurzeniu w zimie
73
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
6
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
more dezynfekcyjnq parowq. Mote bye wykorzystana do de-
zynfekcji umundurowania i oporzqdzenia.
Instalacja do ocIltatania umundurowania na samochodzie
(A.GW) ? urzqdzenia przeznaczone do odkatania i dezyn-
fekcji umundurowania, oporzqdzenia i grodkow obrony
przeciwchemicznej gorqcym powietrzem oraz do wytwarza-
nia pary. Jednoczegnie AGW umogliwia otrzymywanie go-
1.4cej wody.
Instalacja do odkatania umundurowania na samochodzic
(BU) ? uyzqdzenie siutqce do odkatania i dezynfekcji przez
gotowanie umundurowania, butOw i rekawic gumowych;
mote bye rowniet wykorzystana do odkatania umunduro-
wania za pomocq par amonialcu.
Instalacja do odkatania uzbrojenia na samochodzic
(ADM) ? urzqdzenie przeznaczone do odkatania, dezakty-
wacji, dezynfekcji uzbrojenia i sprzetu bojowego oraz dez-
aktywacji umundurowania i oporzqdzenia, grodkow obro-
ny przeciwchemicznej, tywnogci i paszy. 1VIote bye wyku-
rzystana do napelniania wodq, piynnymi odkatalnikami
i rozpuszczalnikami zestawow odkatajqcych.
Instalacja rozlewcza na samochodzie (ARS) ? urzqdzenie
wykorzystywane do zadymiania plynnymi mieszankami
dymohvOrczymi, odkatania i dezynfekcji terenu piynnymi
odkatalnikami, odkagania, . dezaktywacji i clezynfekcji
uzbrojenia i sprzetu :bojowego oraz napelniania rotnego ro
dzaju naczyn.
Instruktat ? ostne podanie podwiaciN m wskazowek co
do sposobu wykonania nakazanego zadania.
Interim polowa ? dzial medycyny wojskowej zajmujqcy
sic leczeniem chorob wewnetrznych w warunkach polowych
oraz badaniem wplywu warunkow polowych na powstawa-
nie chorOb wewnetrznych i na odchylenia w ich przebiegu,
a takte badaniem powstawania chorob wewnetrznyeh
..
u rannych.
Internowanie ? zatrzymanie przez patistwa neutralne
...
znajdujqcych sic na ich terytorium goinierzy panstw Wal-
72
czqcych oraz zatrzymanie przez jedno patistwo walczqce
otywateli innego paristwa.
Inwazja ? wkroczenie wojsk na terytorium obcego kra-
ju hez zgody danego kraju.
Inwersja ? stopien statecznaci pionowej powietrza, przy
ktOrym nie istniejq prqdy wstepujqce powietrza (nitsze
warstwy powietrza sq chlodniejsze od warstw gornych;
gradient temperatury jest mniejszy od 0?C). Inwersje obser-
wuje sic w nocy przy dobrej widocznogci i siabych wiatrach.
Intynicryjne zabczpieczenie walki i operacji ? p, Zabez-
pieczenie inty-nieryjne walki i operacji.
Iperyt ? trwaly grodek trujqcy o dzialaniu parzqcym.
Izba przyjco uzupelnieft ? specjalne pomieszczenie,
w kterym umieszcza sic przybywajqcych do oddziaiu po-
wolanych do shiny wojskowej.
Izba schronowa ? giowne pomieszczenie w schronie
przeznaczone do zabezpieczenia ludzi, sprzetu, amunicji
itp. przed nierirzyjacielskimi grodkami ragenia. W schronie
obserwacyjnym ? izba obserwacyjna. W schronie bojo-
w3m ? izba bojowa.
Izobary ? linie iqczqce punkty polotone na powierzchni
ziemi o jednakowym grednim cignieniu atmosferycznym.
Izodyny ? linie iqczqce punkty o tym samym nateteniu
pola magnetycznego.
Izogony ? linie lqczqce punkty poiotone na powierzchni
ziemi o jednakowym zboczeniu magnetycznym.
Izokliny ? linie iqczqce punkty o jednakowej inklinacji
Izotermia ? stopien statecznogci pionowej powietrza,
przy ktorym temperatura dolnych i gornych warstw po-
wietrza jest jednakowa. Prqclow wstepujqcych nie obser-
wuje sic. Gradient temperatury mote wynosie od + 0,2?C
do ?0,2?C. I. wystepuje od inwersji do konwekcji; dluteJ
przy zachmurzeniu w zimie.
73
-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
lzotermy ? linie iqczace punkty o jednakowej tempera-
turze na danym poziomie, zmierzonej w tym samym czasie
Izotop ? pierwiastek o tej samej liczbie atomowej, Icez
o roinym cieZarze atomowym.
Jar ? wqska, diuga dolina o plaskim, szerokim dnie
i stromych, wysokich stokach (rys. 13)?
Jqdro patrolu ? czege pododdzialu pozostajaca do dyspo-
zycji doweklcy po wydzieleniu szperaczy.
Jednostka ewidencyjna ? kaida jednostka wojskowa sa-
modzielna pod wzglqdem administracyjnym, majaca swOj
osobny etat.
Jednostka min przeciwczolgowych ? liczba min, ktora
moina jednorazowo przewieid i ustawid w terenie przy pa-
mocy kompanii saperow, w toku minowania maneuirowego.
Jednostka napelnienia (in) ? ilogd materialow pqdnych
mieszczqca siq w stalych zbiornikach pojazdu mechaniczne-
go danego typu oraz iloAd olejow i smarow ustalona w pro-
:entowym stosunku do iloki materialow pqdnych.
Jednostka ognia (jo) ? liczba amunicji ustalona na jed-
nostkq broni (dzialo, moidzierz, ckni, pistolet itd.) lub woz
bojowy (czolg, dzialo pancenne, samoch6d pancerny), okre-
Slona na podstawie dogwiadczen wojennych, wlaciwaci
rIzeznaczenia danej broni.
Jcdnostka uiytkujqca ? osaba, oddzial, zakiad lub insty-
tticja wojskowa uprawniona do korzystania z mienia wo-
skowego.
Jednostka wojskowa, ? ogolne okregenie dla wszystkich
zwiqzkow organizacyjnych wojska.
Jcdnostronne dwiczenie na mapach ? p. Cwiczenie na
mapach jednostronne.
Jednoszezeblowe ewiczenie na mapach ? p. Cwiczenie na
mapach jednuszczeblowe.
Jericy kontrolni ? jency wziqci w celu potwierdzenia po ?
siadanych wiadomoki o nieprzyjacielu lub uzyskania
nowych.
Jei kolczasty ? przeciwpiechotna zapora przenogna sto-
sowana do zamykania przejSo w zaporach z drutu kolcza-
stego, wzmacniania innych rodzajOw zapOr oraz utrudnia-
nia ruchu w transzejach i rowach lqczqtych (rys. 15).
Rys. 15. Jei kolczasty
Rys. 16. Jeie metalowe
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Jet stalowy I lelbetowy gotowa zapora przeciwczolgo-
wa utywana do budowy cigglego pasa zapor oraz do zamy-
kania przejgo w zaporach innego rodzaju I ruchu na dro-
gach. Mote bye wykorzystana jako zapora przeciwdesantl?
IA a (Lys. 16).
Kafar ? urzgdzenie slutqce do wbijania pali.
Kaliber ? grednica przewodu lufy mierzona w milune-
trach miedzy polami gwintu lufy.
Kampania ? szereg operacji odbywajgcych sig kolejno
lub rownoczegnie na danym kierunku operacyjnym iub
teatrze dzialan wojennych, prowadzonych w celu osiggnie-
ciu wFpolnego celu strategicznego.
Kamuflet (podziemny wybuch pocisku) ? wybuch
tu w gruncie bardzo mickkim, w ktorym granat w chwili
wybuchu Zadunku kruszgcego nie jest w stanie wyrzueici
ziemi znajdujgcej sie nad' nim, tzn, nie jest w stanie utwo-
rzyd leja.
Kana/ lacznogci ? zespol urzadzeri umotliwiajgcych prze-
sy/anie energii elektrycznej zawartej w pewnym pimie
czestotliwoki.
Kana/ odprowadzajgcy ? kanal przeznaczony do odpro-
wadzania wody skatonej podczas zabiegow specjalnych do
dclu chlonnego. Kanaly takie wykopuje sie na placach pun-
ktu zabiegow specjalnych.
Kanonierka ? niewielki okret wojenny przeznaez.nly
przede wszystkim do ostrzeliwania wybrzety, jak ro-wniet
do stawiania min w rejonach przybrzetnych, pelnienia slut-
by dozorowej oraz wysadzania desantow. Wypornose me
przekracza 2000 ton, szybkoge 15-30 weziow, uzorojenie
2--5 dziai kalibru 76-152 mm.
Kapitulacja ? zaprzestanie stawiania oporu przez wojska
Wow?, lotnictwo, marynarke wojering lub ich czegci na
teatrach i w rejonach dziaiati wojennych, w twierdzach ltd.
76
?
nu warunkach przedstawionych przez zwyciezce lub uzgod-
nicnych wyniku umow miedzy downdcami.
Kaponiera ? schron bojowy przeznaczony do prowadzenia
ognia skrzydtowego lub skognego w dwoch przeciwleglych
kierunkach.
Kara dyscyplinarna ? grodek wychowawczy stosowany
w celu podtrzymania dyscypliny; odpowiatla stopniowi i wa-
dze przewinienia.
? Karabin (ek) automatyczny ? karabin (ek), w ktcirym
czynnogcl zwigzane z zaladowaniem go po strzale i wyrzu-
ceniem luski spelniajg gazy prochowe, a praca strzelca polega
jedynie na nacignieciu palcem jezyka spustowego i napelnie-
nju magazynka nabojami (karabin samopowtarzalny), lub ka-
rabin, w ktorym czynnogci zwigzane z zaiadowaniem go po
strzale i oddaniem nastepnego strzalu spelniajg gazy procho-
we (karabin samoczynny).
Karabin maszynowy ? szybkostrzelna broil maszynin.va.
Rozroinia sie k. m.: reczne, cieikie, wielkokalibrowe oraz
Gpecjalne: czeigowe, lotnicze i przeciwlotnicze.
Karabin maszynowy fotograficzny ? przyrzgd szkolno-
treningowy do kontroli wykonywanych zadan ze strzelania
powietrznego w jednostkach i szkoiach lotniczych. Mote bye
rOwniet wykorzystany do innych prac kinematograficznych
oraz kontroli wykonywanych zadan bojowych.
Karabin maszynowy lotniczy cietki karabin maszynowy
ustawiony w samolocie; od normalnego ckm rotni sie wiek-
szg szybkostrzelnogeig (1500 i wiecej strzalow na minute)
i mniejszym cietarem.
Karabin maszynowy przeciwlotniczy (pkm) ? karabin ma-
szynowy o kalibrze od 12,7 do 20 mm przeznaczony do zwal-
czania samolotow.
Karabin powtartalny ? karabin, w ktorym czynnogci
zwigzane z zaiadowaniem go po strzale wykonuje strzelec.
Karabin (ek) samoczynny ? p. Karabin (ek) automatyczny
Karabin (ek) samopowtarzalny p. Karabin (ek) automa-
tyczny.
77
?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Karta ewidencyjna ? podstawowy dokument ewidencyjny
szeregowca I podoficera shiny zasadniczej, zairierajacy
szczegolowe dane ewidencyjne i dane dotyczace przabiegu
sluiby wojskowej.
Karta wyposatenia osobistego ? indywidualna karta owl-
dencyjna prowadzona dla kaalego ioinierza, do ktore.j
wpisuje sic przedmioty zaopatrzenia mundurowego z wy-
jatkiem przedmiotow majacych numery ewidencyjne (ma-
ski pgaz., uzbrojenie ftp.).
Kartacz ? pocisk napelniony lotkami?
(bez ladunku wyrzucajacego) przezna-
czony do raZenia sHy ywej za pomocq
gotowych metalowych elementow raZacych
(rys. 17).
Kartka (lozometrysty ? karta, ktora
prowadzi dozometrysta dzialajacy w skla-
dzie patrolu dozometrycznego. Wpisuje
sie do niej miejsce i czas pcmiaru, typ
wskazania przyrzqdu dozometrycznego.
Kartografia ? nauka zajmujaca
graficznym odtwarzaniem (w odpowigd-:"
nim zmniejszeniu) calej ziemi lub po-
szczegolnych jej czegci.
Kartometria ? nauka o dokonywaniu
pomiarow na mapach
Kazamata ? 1) clawna nazwa wytrzymalych schronow
zarowno mieszkalnych, jak i bojowych w fortyfikacji stalej;
2) pomieszczenie pod pokladem okrctu, slulace do ulokowa-
nia dzial artylerii obronnej. _
Kqcik gospodarczy ? miejsce, w ktorym znajduje sig ze-
staw narzgdzi 1 materialow .naprawkowych; przeprowadza sic
nim drobne naprawy .umundurowania i obuwia przez sa-
mych uZytkownikow.
Kapiclisko miejsce wyznaczone do kapania sig ludzI,
oznaczone za pomocq wiech i plywakow. W miejscach tych
urzqdza sig .mostki i przygotowuje sic grodki ratunkowe.
Kt bezpieCzefistwa ? odstcp migdzy skrajnymi kierun-
karni strzalu a skrzydlami wtasnych pododdzialow, zabez-
pieczajacy pododdzialy wiasne przed raieniem pociskami.
Kat cclowania ? kat w plaszczyinie pionowej zawarty
migdzy liniq celowania a liniq strzilu (rys. 18).
114( ivylot
tint podinestent
.1qt reionwia
)z.zeforn2 Muslim
OdleglosT egomania
celowania i toru pocisku broni strzeleckiej
Kat drogi (Kb) ? kat zawarty miedzy polnocnym kierun-
kiem poiudnika a liniq drogi. Mierzy sie go w stopniach od
00 do 360', od kierunku polnocnego poludnika, zgodnie z ru-
chem wskazowek zegara.
1Cat drogi nakazany (NKD) ? kat drogi, ktory naleiy
zachowad w czasie lotu, aby przybye w oznaczone miejsce.
Kat ten mierzy sig .na mapie lub wylicza wedlug wzorow.
'Cat drogi rzeczywisty (RKD) ? kat zawarty migdzy poi-
rtocnym kierunkiem poludnika a linia rzeczywistej drogi sa-
molotu.
Kat kursowy ? 1) kat zawarty miccizy kursem okrgtu
a liniq wizowania celu, mierzony od dzioba okrgtu w pawo
I lewo od 00 da 180? lub od 00 do 360?, zgodnie z ruchem wska-
zowek zegara. 2) kat zawarty miedzy kierunkiem osi sy-
metrii samolotu a kierunkiem na dany obiekt orientacyjny
3) kat zawarty migdzy kierunkami ruchu wozu bojowego
a kierunkiem celu.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Kat kursowy tadiostaejl. (KKR) ? kat zawrty miedzy osiq
podluina samolotu a kierunkiem rzeczywistym na radiosta-
cjq naziemnq, mierzony od osi symetrii samolotu w prawo
od 00 do 3600.
Kat najwiqkszej dono?no?ci ? kat podniesienta, przy kt6-
rym otrzymuje sie najwieksza odlegloge poziomq (rys. 19)
\ Kg; podniesien:a
?najwiekszej donos'-
?noSct poziomej
Kat polotenia celu ? kat zawarty nuedzy link} celu (tj
prosta laczaca poczatkowy punkt toru z celem) a poziomem
wylotu. W zaleinaci od poloienia celu w stosunku do po-
ziomu wylotu K: p. c. mote bye dodatni (eel znajduje siq nad
poziomem wylotu) lub ujemny (cel ley ponitej poziomu wy-
lotu).
it polotenia rozprysku ? kat zawarty miqdzy .poziomem
wylotu a linia polotenia rozprysku.
Kat przcniesienia ? kat poziomy, zawarty miedzy kierun-
kiem zasadniczym lub kierunkiem poprzedniego strzelania
a kierunkiem na cel, do ktorego ma 'bye wykonane strzelanie.
Kat rzutu ? kat zawarty miedzy linia rzutu a poziomem
wylotu (rys. 21).
Rys. 19. Kat najwiekszej donokuAci
Kat obserwacji ? kat zawarty miedzy liniq celu a linia
obser.vacji.
Kat podniesienia ? kat zawarty miedzy linia strzalu a po-
ziomem wylotu (rys. 18).
Kat podrzutu ? kat zawarty miedzy rzutu a linia
strzalu; mo2e bye dodatni, jeteli linia rzutu przechodzi po-
wytej linii strzalu lub ujemny, gdy linia rzutu przebiego
ponitej linii strzalu -(rys. 20).
%col ?
odniessenta
qt
rlutu
Kai evErtutu
Portom wytotu
OdleoloSe ponoma
Punk
upadku
Rys. 21. Tor pozisku i jego elementy
Kat spadu terenu ? kat zawarty miedzy powierzchnia
zbocza w danym miejscu a plaszczyzna poziomq.
Kat szyku ? kat zawarty miqdzy Huta kursu rzeczywiste-
go okretu wytycznego a linia szyku. Mierzy sie od 00 do 180'
w prawo lub w lewo.
Kat uderzenia ? kat zawarty rruedzy stycznq do ,toru po-
cisku a styczna do terenu w punkcie uderzenia (rys. 22).
Kat upadku ? kat zawarty miedzy stycznq do toru pocisku
w punkcie upadku a poziomem wylotu (rys. 18)
Slownik ? terminow
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R002200050001-7
%ma
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
ampinValrok. -111.?-????-se
it
_
Katomierz-busola peryskopowy artyleryjski ? przyrzqd
optyczno-mierniczy uiywany do ,kierowania ogniem artylerii
naziemnej, za pomoca kt6rego dziafa wycelowuje sig w plasz-
czyinie poziomej. Ponadto utywa sig go do wskazywanitt
celow, pomiaru katow w terenie i okre6lania azymutow
magnetycznych, jak rowniei do wytyczania frontu baterii.
for
Kat uderzenia
Przeszkoda
Punkt uderzenia
Rys. 22. Kat uderzenia
Katomierz dzialowy ? przyrzad optyczny slulacy do wy-
celowania dziala w plaszczyinie poziomej.
Kierowane pole fugas6w chemicznych ? p. Pole fugasow
chemicznych kierowane.
Kierowanie ogniem ? element kierowania walk, polega-
jacy na zorganizowanym wykorzystywaniu grodkow ognio-
wych przez dowOcicow podczas wypelniania zadan bojowych.
Sklada sig: z rozpoznania i zajgcia stanowisk ogniowych,
przygotowania danych do prowadzenia ognia; wylcrycia,
oceny i.wyboru celow; wyboru rodzaju broni; wyboru chwili
otwarcia ognia; wykorzystania cel6w; wykonywania zadania
ogniowego, okreglania rodzaju ognia i iloi arnunicji; obser-
wacji skutecznoki ognia; poprawiania i utrzymywania -dyscy-
-82
pliny ognia; walki o przewagg ogniowa i manewru ogniem.
Ogniem kieruje sig za pomoca komend, sygnalow i przez
14cKznieirku(Sw.
nek wyznaczona o posuwania sig iolnierza, pod-
oddzialu, oddzialu lub okreglony punkt terenowy, do kt6rego
oddzia/ powinien dotrzee.
Kierunek hicznogci ? lacznoge tylko migdzy dwoma kore-
spondentami lub a'bonentami.
Kierunek lacznoki ?rodkami przewodowymi (radiowymi,
radioliniowymi, ruchomymi) ? lacznoge tylko migdzy dwo-
ma abonentarni (korespondentami) utrzymywana za pomocq
grodkow przewodowych (radiowych, radioliniowych, rucho-
mych).
Kierunek operacyjny ? pas terenu, morza (a niekiedy
w polaczeniu) wraz ze znajdujacymi sig na nim oblektami
operacyjnymi, zapewniajacy prowadzenie uzgodnionych dzia-
tan bojowych zwiazkow operacyjnych w eau rozbicia nie-
przyjaciel a i opanowania Obiektow operacyjnych, majacych
decydujacy wplyw na przebieg danej operacji. Kierunek
operacyjny stanowi czgg6 kierunku strategicznego.
Kicrunek przekroczenia odcinka terenu skaionego ? naj-
dcgodniejszy kierunek, na ktorym moZna przekroczye odci-
terenu skaionego.
Kierunek radiowy ? lacznoge tylko migdzy dwoma kores-
pondentami wyposaZonymi w radiostacje pracujace na
wspolnych danych radiowych, ,przeznaczonych wylacznie din
tego kierunku.
Kicrunek strategiczny ? pas terenu, morza lub obszaru
powietrznego (a niekiedy w polaczeniu), gdzie znajduja sie
obiekty strategiczne oraz zgrupowanie glownych sil nie-
przyjaciela, przez rozbicie ktorych osiaga sig cel strategicz-
ny na teatrze dzialan wojennych. K. s. pod wzglgdem sze-
rokoki, wlaciwaci geograficznych i moliwoci ekonomicz-
nych umoZliwia prowadzenie uzgodnionych operacji jednego
lub kilku Front6w, a ,na morzu ? bazowanie i rozwijanie
kilku operacyjnych zWiazkow marynarki wojennej. K. s
0*
83
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Kqtomierz-busola peryskopowy artyleryjski ? przyrzqd
optyczno-mierniczy uZywany do ,kierowania ogniem artylerii
naziemnej, za pomocq ktorego dziafa wycelowuje sie w plasz-
czyinie poziomej. Ponadto uZywa sic go do wskazywania
celow, pomiaru katow w terenie i okreglania azymutow
magnetycznych, jak rowniei do wytyczania frontu baterii.
Kqt uderzenia
rOr .
Przeszkoda
Punkt uderzenia
Rys. 22. Kat uderzenia
Katomierz dziatowy ? przyrzad optyczny slulacy do wy-
celowania dziala w plaszczyinie poziomej.
Kierowane pole fugasow chemicznych ? p. Pole fugasOw
chemicznych kierowane.
Kierowanie ogniem ? element kierowania walk, polega-
jacy na zorganizowanym wykorzystywaniu grodkow ognio-
wych przez doweidcow podczas wypelniania zadarl bojowych
Sklada sic: z rozpoznania i zajecia stanowisk ogniowych,
przygotowania danych do ?prowadzenia ognia; wykrycia,
oceny i-wyboru celow; wyboru rodzaju broni; wyboru chwili
otwarcia ognia; wykorzystania celow; wykonywania zadania
ogniowego, okreglania rodzaju ognia i ilo& I amunicji; obser-
wacji skutecznoki ognia; poprawiania i utrzymywania -dyscy-
82
[Amy ognia; walki o przewagc ogniowa i manewru ogniem.
Ogniem kieruje sic za pomocq komend, sygnalow i przez
lacznikow.
KicrunelE wyznaczona og posuwania sic 2olnierza, pod-
'oddzialu, oddzialu lub olcreglony punkt terenowy, do ktorego
oddzial powinien dotrzee.
Kierunck lacznogcl ? lacznoge tylko micdzy dwoma kora-
spondentami lub abonentami.
Kierunck hicznaci irodkami przewodowymi (radiowymi,
radioliniowyrni, ruchomymi) ? lacznok tylko micdzy dwo-
ma abonentarni (korespondentami) utrzymywana za ,pomocq
Srodkow przewodowych (radiowych, radioliniowych, rucho-
mych).
Kicrunek operacyjny ? pas terenu, morza (a riiekiedy
w polqczeniu) wraz ze znajdukcymi sie na nim obiektami
operacyjnymi, zapewniajqcy prowadzenie uzgodnionych dzia-
tan bojowych zwiqzkow operacyjnych w celu rozbicia nie-
przyjaciela i opanowania Obiektow operacyjnych, majacych
decydujqcy wplyw na przebieg danej operacji. Kierunek
operacyjny stanowi czcAe kierunku strategicznego.,
KicrunelE przelEroczenia odcinlEa terenu skaionego ? naj-
clogodniejszy kierunek, na ktorym moina przekroczye odci-
Tick terenu skaZonego.
Kicrunek radiowy ? lacznoge tylko miedzy dwoma kores-
pcndentami wyposaZonymi w radiostacje pracujace na
wspolnych danych radiowych, ,przeznaczonych wylqcznie dla
tego kierunku.
Kicrunek strategiczny ? pas terenu, morza lub obszaru
powietrznego (a niekiedy w polqczeniu), gdzie znajduja sic
obiekty strategiczne oraz zgrupowanie glownych sil nie-
przyjaciela, przez rozbicie ktorych osiqga sic cel strategicz-
ny na teatrze dzialan wojennych. K. S. pod wzgledem sze-
rokoki, wiagciwogei geograficznych i moliwoci elconomicz-
nych umoiliwia prowadzenie uzgodnionych operacji jednego
lub kilku Frontow, a .na morzu ? bazowanie i rozwijanie
kilku operacyjnych zWiqzkow marynarki wojennej. K. s
83
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
I.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
jest przewazme staly na okreglonym teatrze dzialazi wojen-
nych, niekiedy jednak mote sie zmieniae w zaleinoki od
zmiany sytuacji politycznej i strategicznej. K. S. iaczy kilka
wzajemnie powiazanych kierunkow operacyjnych.
*Kierunek zagroiony przez czolgi ? kierunek zagroienia
pancernego.
Kierunek zasadniczy ? kierunek, ktory przechodzi przez
stanowiska ogniowe (punkt obserwacyjny) baterii j rejon
celOw (w miare moinoki przez jego grodek), od kt6rego mie-
rzy sie lub oblicza katy przeniesienia dla danej baterii.
Kierunek zastony dymnej ? linia ,namiaru od czola do
ogona zastony dymnej.
Kierunkowy ? 1) wyznaczony Zolnierz (pojazd, w6z bo-
jowy, pododdziat, oddzial) poruszajacy sie w nakazanym kie-
runku. Do K. dostosowuja ruch pozostaie wozy (Zolnierze,
pododdzialy); 2) (w art. plot.) ? Zolnierz obslugi dziala
przeciwlotniezego, ktory za pomoca pokretta mechanizmu
kierunkowego nadaje dzialu kierunek strzatu.
Kilektor ? &a* ratowniczy lub hydrograficzny majacy
na -dziobie okfetu uraw sluiacy do podnoszenia malych
jednostek zatopionych, kiadzenia kotwic martwych ltd.
Klasa okrctu ? rodzaj okretu wediug przeznaczenia, np,
klasa kraiownikow, niszczycieli itp. Klasy dziela sie na typy
Klasyfikacja (defektacja) zdobyczy wojennej ? czynnogci
zwiazane z okregleniem stanu technicznego i przydatnoki
zdobytcgo sprzetu, uzbrojenia, amunicji oraz innych przed-
miotow pod wzgledem moZliwoki dalszego wykorzystania
lub wybrakowania na zlom.
Klin wysokiego cignienia wydiu2ona strefa wysokiego
cigmenia o izobara.ch nie zarnknietych, zalegajaca micdzy
dworna uktadami niskiego cignienia.
Klucz (lotn.) ? 1) ugrupowanie, w ktorym prowadzone sa-
moloty sa rozmieszczone schodami w prawo i w lewo w usta-
lonych odstepach, odleglokiach i z ustalonymi przewyisze-
niami (obniZeniami) w stosunku do prowadzacego samolotu.
84
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Rel
'2) najmniejsza jednostka organizacyjna skladajaca sl e z 3-4
samolotow, zaleinie od rodzaju lotnictwa.
Knot Huy ? splot bawelniano-papierowych tub lnianych
nici w postaci sznura o grednicy 6-8 mm, przesycony saletra
w celu podtrzymywania palenia. UZywa sie do zapalania
lontu prochowego.
Koalicja polityczna lub wojskOwa umowa pafistw dzia-
lajacych wspolnie przeciw jednemu lub kilku pafistwom.
Kod ? zbiOr umowionych skroconych oznaczefi dla typo-
wych tekstow zarzadzeti i meldunkow oraz termin6w woj-
skowych. Stosuje sic w celu przekazywania w skrotach taj-
nych wiadomogci o charakterze wojskowym i prowadzenia
rozm6w technicznymi grodkami lacznoki.
Kodowanie mapy ? ustalenie umowionych wielkogci
(oznaczefi) dla wspotrzednych siatki topograficznej lub way-
sowanie na mapy siatki zakodowanych wspoirzednych prze-
biegajacych wedlug przyjetego dorainie systemu.
Kodowanie terenu ustalenie na maple umowionych
oznaczefi lub nazw dla punktow terenowych w celu umoZli-
wienia t,ajnego i szybkiego porozumienia sie.
Kolejne zeLrodkowanie ognia ? p. Zegrodkowanie ognia
kolejne.
Kolumna ? 1) szyk, w kt6rym iolnierze lub pododdzialy,
pojazdy, wozy bojowe znajduja sic jeden za drugim; glebo-
koge szyku w K. jest wieksza lub rowna jej szerokogci.
2) szyk, w ktorym samoloty (grupy) rozmieszczone sq jeden za
drugim w kierunku lotu, w ustalonych odlegtokiach i z usta-
lonym przewyiszeniem (obniteniem).
Komandor ? stopiefi wojskowy w marynarce wojennej,
rowny stopniowi pulkownika w innych rodzajach wojsk.
Komandor podporucznik stopiefi wojskowy w marynarce
wojennej rowny stopniowi majora w innych rodzajach
wojsk.
Komandor porucznik ? stopien wojskowy w marynarce
wojennej roi,vny stopniowl podpulkownika w innych rodza-
jach wojsk
7/30: -RDIDR _ni n
85
A
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Kombatanci ? w prawie migdzynarodowy,m osoby wcho-
dzace w sklad sit zbrojnych walczqcych stron. Do K. zalicza
SiQ caly stan osobowy sit zbrojnych panstwa walczacego
z wyjatkiem shiny zdrowia, tylow, sadownictwa i innego
personelu, ktorych wraz z korespondentami i innymi osobami
cywilnymi nie zalicza sie do K.
Kornbinezon maskujasy ? jeden ze grodkow maskowania
Zoinierza.
Kombincwany sposcib odkaiania ? p. Sposob odkaiania
kombinowany.
Komenda ? odmiana rozkazu podawanego bezpo6rednio
gtosem do natychmiastowego jednoczesnego i jednolitego
?vykonania. Sklada sic zasadniczo z zapowiedzi i hasia, nie-
kiedy tylko z hasla.
Komcnda garnizonu ? nazwa siedziby komendanta
ar-
nizonu.
Komendant ? nazwa kierownika urzcdu, komendy, szkoly
(np. komendant garnizonu, komendant szkoly itd.).
Komcnclant oboztt ? oficer wyznaczony rozkazem dow6d-
cy obozu, pelniqcy swoje obowiazki zgodnie z zasadami obo-
wiazujqcymi komendanta garnizonu.
Komcndant wojskowy odcinka kolejowego (staeji) ? przed-
stawiciel wiadz wojskowych na kolei. Odpowiada za organi-
zacjg, kierowanie i kontrole przewozow wojskowych w gra-
nicach swego odcinka kolejowego (stacji).
Komora gazowa ? pomieszczenie przystosowane do prze-
proWadzania dwiczen w poshigiwaniu sic maska przeciwga-
zowq w powietrzu zatrutym grodkiem trujacym.
Komora gazowa-I05z ? worek wykonany z ikaniny
pokostowanej lub gumowanej, ktory limocowuje sic .na palu
lub galczi drzewa. Sluiy do sprawdzania masek przeciwga-
zcwych w warunkach polowych. ?
Komora gazowa-namiot ? namiot specjalnie przystoso-
wany do prowadzenia w nirn dwiczeri ze grodkami trujacymi
Komory jonizacyjne malowymiarowe ? komory sluiqce do
indywidualnej kontroli napromienienia stanu osobowego
86
w czasie prac na terenie skaionym. Komora jonizacyjna
miaci SiQ w kieszeni kurtki. Ma dwa zakresy pomiarow
do 5 i do 50 rentgenow. Komory te wchodza w sklad zesta-
wow indywidualnej kontroli napromienienia.
Kompania cwakuacji czolgew (kecz) ? pododdziai wyposa-
iony w ciagniki pancerne grednie lub cigikie oraz urzadzenia
ti?ansportowo-ewakuacyjne przeznaczone do ewakuacji lub
transportowania wozOw bojowych z pola walki na PZWU lub
stack zatadowania.
Kompania ewakuacji pojazdow (kcp) ? ruchomy podod-
dzial przeznaczonY 1:19, ewakuacji uszkodzonych pojazdow ?
mechanicznych na szczeblu armii i Frontu.
Kompania honorowas? kompania ze sztandarem i orkie-
stra wyznaczona w celu oddania honorow przewodniczacemu
Rady Palistwa, prezesowi Rady Ministrow i ministrowi obro-
ny narodowej, asystowania sztandarom wojskowym, powita-
nia i poiegnania ,Przedstawicieli .panstw obcych oraz uczcze-
Ma uroczystoki odslaniania pomnik6w.
Kompania piechoty ? podstawowy .pododdzial taktycznY,
na Ittorym spoczywa glOwny cieZar bezpok?edniego niszczenia
nieprzyjaciela w walce.
"Kompania strzelecka ? p. Kompania piechoty.
Kompanijny posterunek medyczny ? p. Posterunek me-
dyczny ?kompanijny.
Kompanijny punkt amunicyjny p. Punkt amunicyjnY
kompanijny.
Kompanijny punkt przecii.vpancerny p. Punkt przeciw-
pancerny kompanijny.
Kompanijny punkt; wydawania strawy ? p. Punkt wyda-
wania strawy kompanijny.
Konmas magtietyczny ? przyrzad nawigacyjny do wyzna-
czania kierunku na morzu.
Kompensacja dewiacji ? zmniejszenie dewiacji koMpasu
do takich granic, by magnetyzm okrgtoNvy wywierai jak naj-
mniejszy wplyw na kompas.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
87
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
ritorl
Kompeteneja ? zakres uprawnieri i dataiania przysiugu-
jacy na podstawie przepisow.
Kemplet (zestaw) ? ustalona tgbelami naleinotci iloge
rodzaj sprzetu, przedmiotow, czcgcl zamiennych i innych
materialow majacych gclgle okrenone przeznaczenie.
Komi)let meteorologiczny ? przyraidy przeznaczone do
mierzenia szybkoki i kierunku wiatru, temperatury powie-
trza i gleby. Wyposata sic w nie posterunki meteorologic
W sklad kompletu wchodzi wiatromierz polowy Trietiakowa
termometr procowy.
Komplet Widen startowych ASP-221 ? plotno w ksztalcie
litery ?T", dwa ograniczniki, cztery naroiniki, rckaw, chora-
giewlci biale i czerwone, przeznaczone do wytyczania i ozna-
czania ladowiska, pasa oraz kierunku ladowania i startowa-
nia samolotow oraz gmiglowcow.
Kompresor AKS ? urzadzenie sluiace do sprciania po-
wietrza do 150 atm. NapeInia sic nim butte o pojemno?ci
40 1 w ciagu oko/o 8 minut. Pojemnoge jednej butli wystar-
cza, aby napelnie 27 butli do pt.cakowych miotaczy ognia
z wykorzystaniem pompy tlenowej KW-3.
Komunikacja polaczenie, transport, przewoz.
Komunikat doknment przekazujacy podwiadnym pewne
?gale wiadomogci od przetoZonego wy2szego szczebla.
Komunikat rozpoznawczy ? dokument bojowy zawieraja-
cy wiadomoki o nieprzyjacielu z ubiegiej doby z wnio-
skami dotyczacymi jego ugrupowania, prowadzonYch dzialan
I zamtarow. Opracowywany od szczebla dywizji wzwyi.
Przeznaczony jest do przekazywania danych o nieprzyjacielu
do sztabu wy2szego, podwladnych I sasiaddw.
Komunikat rozpoznawczy okresowy ? IFomunikat zawie-
rajacy uogolnione dane o silach nieprzyjaciela i jego dziaia-
niach przed frontem zwiazku taktycznego w okresie czasu
ustalonym przez sztab wyiszy. Opracowuje go szef rozpozna-
nia. Przedstawia sic go do sztabu wyiszego i wysy/a do szta-
briw podleglych zwiazkow taktycznych I oddzialow
88
*Koneentraeja, ognta ? zegrodkowanie ognia.
Konserwacja wykonywanie czynnogci i stonwanie grod-
kOw umoiliwiajacych zachowanie przydatnogci uiytkowej
materialu, broni lub sprzgtu albo podniesienie stopnia ich
odpornogci.
Kontrabanda wojenna ? towar dostarczany stronie wal-
czacej wbrew istniejacemu zakazowi.
Kontradmiral ? pierwszy stopien admiralski w marynarce
wojennej, odpowiadajacjr stopniowi generala brygady w in-
nych Todzajach wojsk.
Kontratak ? najbardziej zdecydowane przeciwdzialanie
w Obronie organizowane na szczeblu taktycznym, wykony-
wane przez piechotc z czolgami (lub bez nich) przy wspol-
dziataniu z innymi rodzajami wojsk w celu rozbicia i znisz-
czenia atakujacego nieprzyjaciela, ktOry wiama/ sic w gIqb
ohrony, oraz celu przywrOcenia pierwotnego poloienia.
*Kontrmanewr ? przeciwdzialanie.
*Kontrmarsz ? marsz wykonywany w kierunku przeciw-
nym nit poprzednio przed zmiana. Stosowano go w celu
dostosowania ugrupowania wlasnych oddzialow do nowego
pololenia taktycznego lub strategicznego.
*Kontrofensywa. ? p. Przeciwnatarcie.
Kontrola dozometryczna ? jedno z zasadniczych przedsic-
wzice ochrony wojsk przed poraieniem cia/ami promienio-
tworczymi. Kontrola dozometryczna dzieli sic na kontrolc
napromienienia i kontrolc stopnia skaZenia promieniotwor-
czego.
Kontrola dozometryczna napromicnienia ? kontrola prze-
prowadzana w celu ustalenia dawek promieniowania, kto-
rym zostal poraiony stan osobowy. K. d. n. dzieli sic na
indywiduaing kontrolg napromienienia i grupowa kontrolg
napromienienia.
Kontrola dozometryczna stopnia skaienia promieniotwor-
czego ? kontrola przeprowadzana po wyjgciu z terenu ska-
ionego w celu ustalenia stopnia skatenia (poralenia) roinego.
rodzaju powierzchni Przeprowadzaja ja dozometryki
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
89
???
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
ann. a.a
specjalnych posterunkach dozometrycznych, przez kt6re
przechodzq wojska zwykle ju2 po czegdowych zabiegach
sanitarnych (weterynaryjnych) i czOciowej "dezaktywacji
Na podstawie kontroli ustala sits koniecznoge przeprowadze-
nla calkowitych zvbiegow sanitarnych (weterynaryjnych)
I calkowitej dezaktywacji. Kontrolg takq przeprowadza sig
rownie2 na placach punktu zabiegow specjalnych.
Kontrola napromienienia grupowa kontrola, ktorq or-
ganizuje sig w pododdzialach dzialajqcych w rejonie sica-
Zonym. Przeprowadzajq jq dozometryki przez okreAlanie
natc2enia promieniowania w rejonach dzialan stanu
osobowego pododdzialow, dopilnowujqc jednoczeLnie prze-
strzegania zasad ochrony przed ciaiami promieniotworczy-
mi. Do K. n. g. sluZq dozometry i rentgenometry. Dozometr
wlqcza sic przy wejgciu na teren skatony. 0 wynikach K. n g
dozometrysta melduje dowodcy pododdzialu.
Kontrola napromienienia indywiduaina ? czynnoki pole-
gajqce na ustaleniu dawki promieniowania, jakq otrzymali
poszczegolni 2olnierze. Do K. n. i. wykorzystuje sig malo-
wymiarowe komory jonizacyjne z zestawu indywidualnej
kontroli napromienienia. Zolnierze prowadzqcy rozpoznanie
promieniowania I wykonujqcy pracg w rejonie ska2onym
otrzymujq indywidualne komory jonizacyjne, przeznaczone
do pomiarow dawki promieniowania do 50 rentgenow. 2?1-
nierze obslugujqcy punkty zabiegow specjalnych oraz pracu-
jqcy w ipolowych laboratoriach ,chemicznych sq zaopatrzeni
w indywidualne komory przeznaczone do pomiarOw dawki
promieniowania do 5 rentgenow.
Kontrolne zdjecie lotnicze ? p. Zdjccie lotnicze kontrolne.
Kontrprzygotowanie ? uprzednio zaplanowane, krotkie
(20-30 min.), silne i .niespodziewane uderzenie broniqcych
sic wojsk na ugrupowanie bojowe giownego zgrupowania
nieprzyjaciela, ktore przygotowalo sic do ataku. K. - wyko-
ra4j4 zwiqzki ogolnowojskowe grodkami artylenii, mo2dzierzy
i lotnictwa. W pewnych wypadkach uczestniczq w nim czolgi
I czegd grodkow ogniowych piechoty. Zadaniem K. jest zer-,
. 90
wanie ataku 11th oslabienie sily poczqtkowego uderzenia
nieprzyjaciela przez zadanie mu znacznych strat i zdezorga-
rizowanie dowodzenia wojskami.
Kontrprzygotou anie artyleryjskie ? zmasowany i ze?fod-
kowany ?glen obezw/adniajacy nieprzijaciela przygotowa-
nego do natarcia, organizowany i wykonywany na rozkaz
wyiszego dowodcy artylerii. ?
Kontrskarpa ? p. Przeciwskarpa.
Kontrwywiad (kontrrozpoznanie) ? specjalna dziedzina
shiny rozpoznawczej, zajmujqca sig z rozpoznaniem
agenturalnym nieprzyjaciela
Kontrybucja wojenna ? podatelc nakladany przez zwy-
ciczcg na panst-wo pokonane w celu pokrycia wydatk6w
poniesionych na prowadzenie wojny.
Konwekcja, ? stopieri pionowej statecznogci powietrza,
przy ktOrym istniejq prady wstepujqce uwarunkowane sil-
nym .nagrzewaniem gleby i przyziemnych warstw poWietrza
(niisze warstwy powietrza sq cieplejsze od gornych; gradient
temperatury jest wickszy od 0? C). K. obserwuje sic w po-
gcdny dzien ora 7 przy slabych zachmurzeniach.
Konwojent ? iolnierz wchodzqcy w sklad konwoju.
Komi:1j ? 1) nazwa specjalnego oddzialu (pododdzialu)
przeznaczonego do .ochrony transportow mienia panstwo-
wego, aresztantow, jeficOw itd.; 2) transportowce lub inne
okrgty przewo2qce ladunek w czasie wojny, ktorych przej-
cie zabezpieczane jest przez marynarke wojennq
Koordonat ? manewr, w czasie ktorego okrety wykonujq
dwie kolejne cyrkulacje jednakowej wielkoki i w odwrot-
nych kierunkach.
Kopula pancerna ? staly lub przenogny element fortyfi-
kacyjny wykonany ze stall pancernej, z ktOrego prowadzi
sig ogien i obserwacjg.
Korkociqg ? 'niesymetryczny lot samolotu, ktorego grodek
cicikoki porusza sic po bardzo stromej spirali o malym
promieniu. Jest to ruch samolotu nie sterowany, ktory samo-
lot wykonuje pa przekroczeniu krytycznego lcqta natarcia.
91
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Rozrotnia sic nastcpujace rodzaje K.: zwykly i odwrOcony,
stromy i p/aski, a w zaletnodci od pochylenia osi samolotu
pocllutnej lub pionowej ? stateczny i niestateczny.
Korpus ? zwiazek taktyczny skladajacy si4 z kilku dy-
wizji, stanowiacy pcikednie ogniwo pomicdzy dywizja i ar-
mia. Rozroinia sic K. armijny, pancerny i lotniczy.
Korytarz trasy -9 przestrzeri znajdujaca sic nad terenem
letacym symetrycznie wzdlut staIej trasy lotow samolotOw,
szerokodci 10 km (po 5 km z kaidej strony trasy). K. t. siega
od poziomu poIotonego 300 m nad powierzchnia ziemi do
wysokodci 3 300 m wedlug wysokodciomierza ustawionego
na cidnienie 760 mm s/upa rtcci.
Kosz szaricowy ? kosz z wikliny o ksztalcie cylindrycz-
nym bez dna o grednicy zewngtrznej 70-90 cm i wysokoki
85-120 cm. Utywa sic do budowy przedpiersi, transzoi, ro-
wow laczacych w terenie bagnistvm, nisz i studni w transze-
jach, podp6r mostowych, w suchych wawozach oraz odzie-
wania skarp wysokich nasyp6w.
Kota ? oznaczenie na mapie poiotenia i wysokogei
punktu w terenie za pomoca kropki i liczby.
Kotlina ? obszerne bezOdplywowe zaglcbienie o /agodnych
stokach i szerokim dnie.
*Kozio/ hiszpaiiski ? p. Koziol kolczasty.
Koziol kolczasty ? przenogna zapora przeciwpiechotna,
skladajaca sic z krzytakow umocowanych podluinq terdzia
i opleoionych wzdlut teber i na krzyt drutem kolczastym.
Stosowana takie do zamykania przejgd w drutowych zapo-
rach przeciwpiechotnych (rys. 23).
Kraweinik ? element nawierzchni drogowej i mostowej.
ograniczajacy jezdnic.
*Km celuloidowy ? p. Przenognik artyleryjski.
Krag duty ? krag przeznaczony do zbiOrki samolotow
w grupy, zmian ugrupowania, rozpuszczenia grup do lado-
wania dla oblotu samolotow.
Krag lotow maly krag przeznaczony do-szkolenia
w wykonywaniu startu, zajgcia I obliczenia do ladowania
oraz do odej?cia od lotniska i przelotu na lotnisko pojedyn-
czych samolotow, a take do wyezekiwania swej kolejno?ci
ladowania.
Rys. 23. Koziol kolczasty
KrRiownik ? okrct bojowy przeznaczony do walki z jed-
nostkami floty nieprzyjacield, paralitowania jego morskich
linii komunikacyjnych oraz wykonywania zadan w akwenach
oddalonych od baz (rys. 24 i 25). K. 'dziela sic na: cictkie, lek-
kie I pomocnicze.
Krzitownik ciOki ? okrct bojowy o wyporn*i od 15 000
do 27 000 ton i wiccej oraz szybkodci do 35 wczlow; uzbroje-
nie? 6-9 dmai kalibru 152-305 mm, 6-12 dzial 75-102 mm
oraz do 50 dzial przeciwlotniczych malego kalibru.
Krqtownik lckki ?okrct bojowy o wypornogci 4 000 ?
15 000 ton I. szybkoki do ._40 wezI6w; uzbrojenie 6-12 dzial
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
kaltbru 120-152 mm, 4-8 dzial '15-120 mm oraz do 40 dztat
przeciwlotniczych malego kalibru.
Kre.ownik pomocniczy gredni lub duty okrqt przebu-
dowany na czas wojny ze statku handlowego. Wykorzystany
do zabezpieczania dzialari desantow morskich, ochrony kon-
wojow i paralitowania komunikacji morskiej przeciwnika.
Rys. 24. Kraiownik (ZSRR)
Rys. 25. Kraio. wnik (USA)
Krotki odpoczynek ? p. Odpoczynek krOtki.
Krycie ? rownanie w szykach zwartych w glb, tj. w rzq-
dzie. Zolnierze stojacy w szyku poprawiaja krycie samo-
rzutnie w czasie pnzostawania w postawie swobodnej.
? Kryptonim ? umriwiOna nazwa stacji telefonicznej, tele-
graficznej, radiostacji lub jednostki, utywana podczas ko-
respondowania dla zamaskowania ich wiataiwej nazwy.
Krzywa bezpieczeristwa (krzywa zasiqgu dziala) ? krzy-
wa nazywana ?parabola bezpieczeristwa" (parabola zasig-
gu dziala), poniewa2 cel leiacy poza ta krzywa nie mote
bye bezpogreclnio trafiony przez pocisk. Powstaje ona w na-
stgpujacy sposrib. W czasie strzelania w proini z jednego
94
dziala i przy zachowaniu jednakowej szybkogci poczatko-
wej, lecz przy roinych katach rzutu (od 0?-90?) tworzSr sig
wiazka torow nazywana zespolem toraw. Wszystkie tory ta-
kiego zespolu mieszcza sig w obszarze okreglonej strefy,
ktorej granica jest krzywa o ksztalcie paraboli. Krzywa ta
jest wiagnie K. 'b.
Krzywomierz przyrzad do mierzenia linii krzywych na
mapie.
Ksiqieczka wojskowa ? wojskowy dokument osobisty,
okreglajacy stosunek do slutby wojskowej posiadacza ksia-
teczki. W okresie odbywania czynnej slutby wojskowej K. w,
jest dokumentem totsamoki posiadacza.
Ksiatka ewidencyjna ? dokurnent szeregowca i podoficera
slu2by zasadniczej, zawierajacy szczegolowe dane ewidencyj-
ne i dane dotyczace przebiegu sluiby wojskowej.
Kulochwyt ? urzadzenie zbudowane za ostatnia liniq sta-
nowisk tarcz na strzelnicy, ktorego przeznaczeniem jest za-
trzymanie pociskow wystrzelonych w kierunku tarczy.
Kurs? kat zawarty migdzy poludnikiem, tj. linia wskazuja-
cq kierunek polnoc ? poludnie a linia symetrli okrqtu, mie-
rzony zgodnie z ruchem wskazowek zegara. K. liczony od
poludnika geograficznego inazywa sig rzeczywistym, od polud-
nika magnetycznego ? magnetycznym i od kompasowego ?
kompasowym. W ogedniejsZym znaczeniu ? kierunek, w ja-
kim porusza sig okrqt.
Kurs oderwania ? kurs, jakim okrqt po zakoriczeniu stawia-
nia zaslony dymnej odrywa sig od nieprzyjaciela pod osiona
postawionej zasiony.
Kurs samolotu ? kat zawarty "migdzy poinocnym kierun-
kiem poludnika i podluina osia samolotu. Mierzy siq go od
prilnocnego kierunku poludnika w kierunku zgodnym z ru-
chem wskazeo.vek zegara od 00 do 3600. lc s. mote by,: geo-
graficzny, magnetyczny i busoli w zaleinoki od nazwy po-
ludnika, wzglgdem ktorego mierzy sig kurs.
Kuter maly okrgt bojowy z ?grupy okrgterw specjalnego
przeznaczenia lub pomocniczy, uZywany do: wykonywania
_
- 95
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30:
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
??1
specjalnych dzialan bojowych, lacznoki miedzy okretami,
lacznoki okret6w z brzegiem i do slutby w porcie.
Kuter torpedowy ? maly okret bojowy przeznaczony do
torpedowania okreow i statkow pieprzyjaciela, do wysadza-
nia grup dywersyjnych, stawiania zaslon dymnych itp. Wy-
pornoge do 100 ton, szybkoge do 60 wez16w. Uzbrojenie 2-4
wyrzutnie torpedowe, malokalibrowe dzialka plot. i wkm
(rys. 26).
Rys. 26. Kuter torpedowy
Kuter tralowy ? niewielka jednostka przeznaczona do tra-
lowania min na nieduiej giebokoki w pobliiu wlasnej bazy.
Kwas chlorosulfonowy ? grodek dymotworczy. Utrwa sie
go do przygotowywania cieklych mieszanek dymotworczych.
Kwas pruski (cyjanowodor) ? nietrwaly grodek trujacy
o dzialaniu og6lnotrujacym.
Kwatermistrzowska skladnica meldunkowa (KSM) ? p.
Skladnica meldunkowa kwatermistrzowska.
Kwatermistrzowski rzut dowodzenia ? p. 'Rzut dowodze-
nia kwatermistrzowski.
Kwatermistrzowski wcze/ lacznogei (KWL) ? p. Wezel /a-
cznoki kwatermistrzowski.
Kwatermistrzowskie 6wiezenie na mapaeh ? p. ewiczenie
na mapach kwatermistrzowskie.
Kwaterobiwak mieszany sposOb rozmieszczenia wojsk
na,postoju (odpoczynku), polegajacy na tym, e czege wojsk
rozmieszcza sie w osiedlu, czege zag na biwaku.
96
?
Laboratorlum chemiczne na samochodzle AL ? laborato-
ripm przeznaczone do wykonywania analiz grodkow truja-
cych. Zmontowane jest na samochodzie.
Laboratorium cherniczne polowc PCIIL ? laboratorium
pizeznaczone do pobierania probek grodkOw trujacych i cial
ptcmieniotwOrczych, wykrywania grodkow trujacych, pabie-
rania probek dym6w lub par grodkOw trujacych i powietrza
oraz ich analizy.
Ladowanie ? ruch samolotu od wysokogci 25 m at do
calkowitego zatrzymania sie po zakoticzeniu dobiegu. Na L.
sklada slq szybowanie z wysokogci 25 m, wyrownanie, wy-
trzymanie, przyziemienie i dobieg.
Ladowisko ? teren pozwalajacy na start i ladowanie sa-
molotow slabosilnikowych i transportowych, a w razie mo-
tliwoki i innych.
Legenda ? objagnienie znakOw i skrot6w uZytych .na ma-
pach, szkicach i wykresach oraz opisy, ?ktorych nie moina
przedstawie graficznie.
Lej ? zaglqbienie w ziemi utworzone przez wybuch po-
cisku artyleryjskiego, rr.tiny, bpmby lotniczej lub wybuch la-
dunkOw materialu wybuchowego.
Lekko ranny p. Ranny lekko.
Linia celowania ? linia prosta przechodzaca od oka strzel-
ca przez grodek szczerbiny i wierzcholek muszki do punktu
delowania (rys. 18).
Linia celownicza ? linia prosta Iaczaca grodek szczerbiny
z wierzcholkiem muszki.
Linia, ezat ? przedni skraj obrony ubezpieczenia postoju
znajdujacy sie w odleglogci 4-6 km .od odpoczywajacych
wojsk; powinna przebiegae wzdlut rubiety dogodnej do
obrony, oslonietej zaporami I zapewniajacej dobre warunki
obserwacji w kierunku nieprzyjaciela.
Linia czuwania ? linia utworzona przez stanowiska pla-
c6wek i czujek.
7 ? Slownik terminow
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA RDP81 0104?1Rnn97nnnFfIrlf11 7
97
I, V'
Declassified in Part - Sanitized Copy Ap roved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Linla demarkacyjna ? linta wyznaczona przy zawieraniu
zawieszenia broni, ktorej przez caly czas jego trwania od-
dzialy stron walczacych rile maja prawa przekraczac.
Linia drogi (lotu) ? rzut drogi powietrznej samolotu na
powierzchni ziemi.
Linia grzbietowa ? linia Igczaca rajwyiej poloione punkty
na grzbiecie, bgdaca linia podzialu opadajacych wod.
Linia kursu ? przeciecie sig pIaszczyzny wzdiuinej symetrii
okrgtu z plaszczyznq horyzontu obserwatora.
Linia ladowania ? odpowiednio przygotowany odcinek
przeciwlegIego brzegu rzeki na batalionowym punkcie prze-
prawy desantowej, przeznaczony do wyladowania kolejnych
fal przeprawiajgcych sig wojsk ze grodkow desantowych.
Linia min ? miny ustawione przez jeden lub kilka okrgtow
w jednym kierunku, w postaci rownoleglych linii zagrodo-
wych.
Linia namiaru (azymutu) ? linia powstala z przecigcia sig
pionowej plaszczyzny, przechodzacej. przez miejsce obserwa-
tora i przedmiot namierzony z plaszczyzna horyzontu obser-
watora.
Linia obserwacji ? linia lgczaca punkt obserwacyjny
z punktem wstrzeliwania.
Linia odbicia ? odpowiednio przygotowany odcinek wla-
snego brzegu rzeki na batalionowym punkcie przeprawy de-
santowej, gdzie zaladowuje sig kolejne przeprawiajgce sig
fale wojska na grodki desantowe.
Linia poloienia rozprysku ? linia laczaca punkt poczat-
kowy toru pocisku z punktem rozPrysku.
Linda powictrzna ? zatwierdzona staIa trasa regularnych
lotow samolotow transportowych migdzy dwoma lub wigce.j
punktami, z wyznaczonymi lotniskami zapasowymi i koniecz-
nymi urzgdzeniami naziemnymi dla lotow i transportu po-
wietrznego.
Linia poiycyjna ? linia przecinajaca dwa charaktery-
98
stycine punkty, nad ktdra w danej chwili inajduje
molot.
Linia radiopelengu ? linia pozycyjna otrzymana za porno-
cq grodkow radionawigacyjnych.,
Linia rozgraniczenia ? okreglona w terenie lub na maple
granica migdzy oddzialami (zwiqzkami), rozdzielajtica ich
odcinki, rejony lub pasy dzialan.
Linia rownych azymutow ? linia na powierzchni ziemi, nad
ktOrq abserwator bgdzie otrzymywal przy pomiarach jedna-
kowe pelengi danej radiostacji.
Linia rzutu ? prosta, przedstawiajaca przedhiienie osl prze-
wodu lufy w momencie strza/u (rys. 18).
Linia stalcgo kata drogi ? p. Loksodroma.
Linia startu i ladowania ? linia przechodzaca przez znak
,,T", ograniczniki i chorggiewki umieszczone co 100 m w kieL
runku rozbiegu (dobiegu). DlugogO jej zaleiy od typu samo-
lotow wykonujacych loty.
Linia strzatu ? prosta przedstawiajgca przedluienie osi
przewodu lufy przed strza/em (rys. 21.).
Linia iciekowa ? linia laczaca najniiej pciloione punkty
dna doliny.
Linia upadku ? styczna do toru pocisku wykreglona w pun-
kcie upadku (rys. 18).
Linia wodna ladunkowa ? linia wodna zgodna z powierz-
chnia wody przy pelnym zaladowaniu okrgtu.
Linia wyjgciowa linia wyznaczona na punktach prze-
praw desantowych i promowych w celu regulowania punk-
tualnego oraz zorganizowanego wychodzenia kolejnych prze-
prawiajacych sig fal wojska do miejsca zaladowania na
grodki desantowe i promy. L. w. wybiera sie w takiej od-
leglogci, aby czas przejgcia z niej do linif odbicia nie prze-
kraczal czasu potrzebnego na powrOt grodkow przeprawo-
wych z przeciwleglego brzegu.
Linia wyrownania ? linia w terenie okreglona przez do-
wodcg organizujgcego marsz w celu Iatwiejszego dowodzenla
podocidzialami (oddzialami). Linie te wyznacza sig na caly
7*
Declassified in Part - Sanitized Copy Ap?roved for Release 2013/07/30 CIA
-RDP
99
a
:=?
'211
,
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
ors-tnarszu, a Maszerujace-wojska powinny je -przekraczae
czolem swych kolumn w wyznaczonym czasie.
Linia szyku linia laczaca jednakowe punkty poszczeg61-
nych okretow w szyku, np. dzioby okret6w.
- Linia transportowa linia kolejowa, na kterej zgodn(e
z planem odbywa sie masowy przew6z wojska. Obejmuje kil-
ka lub kilkanagcie odcinkOw kolejowych.
? Linia zagrodowa ? pewna Hoge min ustawionych w prostej
linii o diugogci ponad 5 kabli, z odpowiednimi odstepami mie-
dzy minami.
Linia zenit ? linia pionowa przechodzaca przez dzialo.
Linijka dow6dey ? linijka ? szablon znakOw taktycznych.
Sluiy do rysowania sytuacji na maple lub szkicu.
Locja ? 1.) dzial wiedzy morskiej zajmujacy sie opisem
morz,.oceanow i wYbrzeiy oraz ich oznakowaniem nal,vIga-
cyjnym z punktu widzenia bezpieczeristwa Zeglugi w rotnych
? warunkach pogody i w roinych porach roku; 2) wielotomowe
wydawnictwo zawierajace opisy oceanow, mOrz oraz otaczaja-
cych je brzegow na calej kuli ziemgkiej z punktu widzenia,
nawigacji, a wiec stalych i plywajacych orientacyjnych zna-
k6w nawigacyjnych, glebokogci, prad6w, lokalnych przepi-
sow portowych.itp.
Lodolamacz ? statek specjalnej konstrukcji przeznaczony
do lamania pokrywy.lodowej.
Log ? przyrzad nawigacyjny do mierzenia drogi przeby-
tej przez okret lub jego szybkoki w stosunku do otaczaja-
cej (*et i.vody.
Loksodroma ? linia spiralna na powierzchni ziemi przeci-
najaca poludniki pod stalym niezmiennym katem. Loksodro-
ma ale jest najkrotsza odleglogcia miedzy dwoma punktami
na powierzchni ziemi, poniewai nie jest lukiem wielkiego
kola, ma jednak te waina dla nawigacji dogodnogd, e ale
wymaga-ciqglej.zmiany kata drogi w czasie lotu.
Lont prochowy ? slabo sprasowany rdzeri z prochu dym-
riego w oplocie i wIpowloce wodoodpornej, ijiyway do spo-
wodowania ?wybuchu splonek pobudzajacych i ladunk6w
prochu dymnego. Pali sl w powietrzu I W wodzie z szyb-
kacia 1 cmjsek.
Lont wybuchowy ? sprasowany rdzeri z 'kruszacego ma-
terialu wybuchowego w oplocie i w powloce wodoodpornej.
Slay do jednoczesnego wysadzania wielu ladunkow. Wybu-
cha z szybkogcla okolo 6500 misek.
Loran ? system okreglania pozycji okretu (samolotu) za po-
moca pomiarow roinicy czasu sygnaIow radiowych.
Lorneta noiycowa ? 13rzyrzad optyczno-mierniczy uZywa-
ny w artylerii. Sluiy do Iprowadzenia obserwacji wybuch6w,
rozpoznawania eelow i do szczegolowego studiowania tere-
nu. Umoiliwia mierzenie katOw pionowych i poziomych
(rys. 27).
Rys. 27. Lorneta noZycowa AST:
1 lunety, 2 ? obsada lornety, 3 ? katomierz, 4 ? trojn6g, 5 ?
glowlca, 6 ? wystepy do paleka nasadki, 7 ? okulary, 8 ? gumowe
ochraniacze oczne, 9 ? mechanizm ket6w polotenia, 10 ? pokretka
nachylen, 11 ? wystep do umocowania latarki przyrzadu oLwietlaja-
cego, 12 ? skala rozstawienia okular6w, 13 ? pokretka bebna od-
Ghylen, 14 ? pokretka Shmaka nastawczego, 15 ? tabliczka celu-
loldowa, 16 ? ruba zaciskowa, 17 ? tulejka zaciskowa, 18 ? czop
giowiey trOjnogu, 19 ? wpust, 20 ? gOrny zacisk trojnogu, 21 ? de-
szczochrony skArzane 22 ? poziomnica okregla, 23 ? wylecznik ?1i-
? maka odchylexi.
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDpRI-
1
nrIn
tOiz
?-?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDp81-01043R002200050001-7
Lorneta (luneta) przecIwlotnicza ? .przyrzqd optyczno7
mierniczy uZywany w artylerii przeciwlotniczej. Siuiy do
prowadzenia obserwacji rozprysk6w, rozpoznawania cel6w;
umoiliwia mierzenie katow .pionowych i poziomych.
Lornetka poIowa 6x30 ? przyrzqd optyczno-mierniczy slu-
lacy do dokladnego obserwowania terenu, rozpoznawania ce-
lu, do prowadzenia obserwacji podczas strzelania oraz mie-
rzenia katow (rys. 28).
,
innimmmutliamm1111
iIIIII1J!I!l.
Rys. 28. Lornetka polowa (6X30):
1 ? oblektyw, 2 ? okular, 3 1 4 ? pryzmaty,
5 ? muszla, 6 ? piergclen clioptryjny, 7 ? o4
przegubu, 8 tarczka g6rna ze skala.
Lot ? ruch samolotu w powietrzu.
Lot bojowy ? lot w celu wykonania zadania.bojowego:
Lot dzienny -- lot wykonywany w dziennej porze. doby:
w czasie od wschodu do zachodu aorica.
- Lot grupowy ? lot wykonywany w skiadzie dwoch:i wiecej
samolbtow, lecqcych w ogolnym ugrupowaniu (ugrupowaniu
bojowym) pod- dowodztwem jednego- dow6dcy.
Lot kontrolny ? lot szkolny wykonywany z kontrolujqcym
dow6dc.1 (przeioionym) lub instruktorem w celu sprawdze-
nia poziomu wyszkolenia? ucznia.
Lot koszqcy ? lot wykonywany na wysokogci do 100 m.
Lot lotniskowy ? lot wykonywany w granicach rejonu lot-
niska I w strefach jego pilotatu ? lotow grupowych, kosza-
cych lotow wedlug przyrzgdow, strzelan powietrznych I in-
nych w odleglogci od lotniska nie wickszej ni2 70 km.
Lot mieszany ? lot wykonywany czekiowo w dziennej
i czegdowo w nocnej porze doby.
Lot na duiej wysokokl ? lot wykonywany na wysokoct
od 7000 do 12 000 m.
Lot na maiej wysokokl ? lot wykonywany na vysokoki
od 100 do 1000 m.
Lot na plecach (figura wyiszego pilotaiu) ? lot samolotu
wykonywany w odwroconym po/oieniu (na plecach).
Lot na Lreclniej wysokoki ? lot wykonywany na wysoko-
ki od 1000 do 7000 m.
Lot nocny ? lot wykonywany w nocy od nastania zmroku
do gwitu.
Lot nurkowy ? lot samolotu po stromym torze nachylo-
nym wzgledem poziomu pod katem wickszym od 30?.
Lot pokazowy ? lot szkolny z instruktorem (dow6dca), ma-
jacy na celu Zaznajomienie ucznia z technika pilotowania
I nawigowania samolotu.
Lot po kregu ? lot nad lotniskiem po ustalonej trasie
w celu opanowania startu, zejkia i obliczenia do ladowania,
samego ladowania oraz odejgcia i powrotu na lotnisko. Loty
te wykonuje sie w zasadzie na wysokoki 300-500 m.
Lot pozalotniskowy ? lot poza granicami rejonu lotniska,
lecz z ladowaniem na lotnisku startu (macierzystym).
Lot pozlomy ? prostolinijny ruch jednostajny samolotu
z zachowaniem stalej wysokoki.
Lot rejsowy ? przelot samolotow wzdiu2 ustalonej Una
powietrznej.. ,
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RnPR-LnlriA?Don
-
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Lot specjalny ? lot nie zaliczany do zasadniczych rodza-
jow lotOw danego oddzialu lotniczego (zwiqzku taktycznego),
wykonywany dorywczo (loty w celach dogwiadczalnych i dla
sprawdzenia sprzgtu lotniczego, dla przewiezienia stanu oso-
bowego, przetransportowania ladunkow itp.).
Lot stratosferyczny ? lot na wysokogci 12 000 m i wyZej
Lot szkolno-bo,lowy ? lot wykonywany w celu szkolenia
I treningu personelu latajqcego w warunkach bojowych.
Lot atkolny ? lot majqcy na celu szkolenie i doskonalente
personelu latajacego w technice pilotowania i nawigowania.
Do L. s. zalicza sig. loty pokazowe, uczniowskie, kontrolne
i treningowe.
Lot treningowy ? lot szkolny w etatowym skladzie za/ogi,
wykonywany w celu treningu oraz doskonalenia techniki
pilotowania i nawigowania.
Lot uczniowski ? lot szkolny z instruktorem (dow6dc4),
wykonywany w celach szkoleniowych.
Lot wedlug przyrzadOw ? lot wykonywany w warunkach,
gdy poloienie przestrzenne samolotu i je-go przemieszczanie
sig wzglgdem ziemi okregla sig na podstawie wskazati przy-
rzqdow.
Lot wzrokowy ? lot wykonywany w warunkach, gdy po-
loienie przestrzenne samolotu i jego przemieszczanie wzglg-
dem ziemi okregla sic na podstawie wzrokowej obser-
wacji naturalnego horyzontu i obiektOw orientacyjnych na
powierzchni ziemi (wady).
Lot w zwyklych warunkach atmosferycznych ? lot wy-
konywany w warunkach dobrej widocznogci ziemi i natural-
nego horyzontu. Do lotow tych zalicza sig loty dzienne
I nocne, wykonywane w okreglonych dla danego typu samo-
letu warunkach atmosferycznych.
Lotnictwo ? rodzaj sii zbrojnych posiadajqcy na wyposa-
ieniu samoloty o silnym uzbrojeniu (bombardierskim, strze-
leckim i innym), o duiej prgdkoAci i zasiggu lotu oraz zdol:
nogci do stosowania szerokiego manewru. L. jest potginym
grodkiem niszczenia nieprzyjaciela na ziemi, w, powietrzu
194::
1 na morzu. GiOwnym zadaniem jest bezpogrednie wsparcie
zabezpleczenie wojsk naziemnych oraz marynarki wojennej
w walce i w czasie opracji. Oprocz tego L. mo?e wykonywad
samodzielnie zadania burzenia i niszczenia obiektOw na glg-
bokim zapleczu nieprzyjaciela w celu oslabienia jego po-
tencja/u ekonomicznego I wojennego. L. dzieli sic na Fron-
town, o dalekim zasiggu, marynarki wojennej, obrony prze-
ciwlotniczej obszaru .kraju i transportowo - desantowe.
Odpowiednio do swego przeznaczenia dzieli sic na bombo-
we, szturmowe, mygliwskie, minowo-torpedowe, specjalne
(rozpoznawcze, lacznikowe) i sanitarne.
Lotnictwo artyreryjskie ? lotnictwo wspolpracujqce z
ar-
tyleri i przeznaczone do wykonywania zadati na korzygd
artylerii. Ifiywane jest do rozpoznawania celow naziemnych
znajdujqcych sic poza zasiggiem widocznogci z artyleryjskich
punktow obserwacyjnych oraz do poprawiania ognia arty-
lent.
Lotnictwo bezpilotowe ? statki 'powietrzne lub pociski
uskrzydlone bez zalogi, sterowane automatycznie lub na od-
leglogd.
Lotnictwo bombowe ? jeden z podstawowych rodzajow
lotnictwa bojowego przeznaczony do wykonywania uderzeri
bombowych (bombardowania) na obiekty ladoi,ve i morskie
nieprzyjaciela. L. b. jest podstawowq silq uderzeniowq lot-
nictwa 'bojoi,vego.
Lotnictwo dalekiego zasiggu ? lotnictwo przeznaczone do
dzia/ati samodzielnych w zakresie wykonywania zmasowa-
nych uderzeri na obiekty wojskowe i przemysiowe na tylach
nieprzyjaciela. W poszczegOlnych wypadkach moina go utye
na polu walki do -wykonania uelprzett na wojska nieprzyja-
ciela oraz jego umocnienia na glgbokaci operacyjnej.
Lotnictwo Frontowe ? lotnictwo ,przeznaczone do wspol-
nych dzialari z Wojskami lqdowymi, marynarkq wojenna,
ojskami powietrzno-desantowymi oraz do wykonywania
dzialati samodzielnych.
105'
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
tIi
!i
[.
zt
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
? *Lotnictwo korygUjaco-rozpoznawcze ? p. Lotnictwo arty-
leryjskie.
Lotnictwo tacznikowe ? lotnictwo przeznaczone do zabez-
pieczenia laczno?ct dowodzenia i lacznoki wspdtdzialania.
Lotnictwo marynarki wojennej ? lotnictwo przeznaczone
do przeprowadzania wspolnych dzialan bojowych z marynar-
kg wojenna i wykonywania zadari samodzielnych. Mote ono
wykonywao silne uderzenia torpedowo-bombowe na okrety
nieprzyjaciela na morzu i w bazach, prowadzie walk na
szlakach icomunikacyjnych morskich, niszczy6 obiekty przy-
brzeine, stawiaa drobne zagrody minowe oraz oslaniad bazy
marynarki i okrety dzialajace na morzu. W niektorych wy-
padkach L. m. w. motna utye do pomocy wojskom ladowym
dziaiajacym .na .kierunkach nadmorskich oraz do zabezpie-
czenia wysadzania desantOw morskich i powietrznych.
LotnIctwo minowo-torpedowe ? lotnictwo przeznaczone
do niszczenia okretow nieprzyjaciela na morzu i w bazaeh,
do walki na morskich szlakach komunikacyjnych i do sta-
wiania zagrod minowych.
Lotnictwo mySliwskie ? lotnictwo bedace glownym trod-
kiem walki o panowanie w powietrzu. Przeznaczone jest ono
do ?shiny wojsk, obiektow wojskowych i watnych o?rodkow
polityczno-ekonomicznych od uderzeri z powietrza oraz do
zabezpieczenia dzialari 'bojowych innych rodzaj6w lotnictwa.
L. m. moina utywa6 do zwalczania celow naziemnych i do
prowadzenia rozpoznania, co jednak nie mote wplywad
ujemnie na wykonanie zasadniczego zadania.
- Lotnictwo obrony przeciwlotniczej obszaru kraju ? lot-
nictwo przeznaczone do ?stony watnych obiekt6w? na tylach
frontu i na wlasnym terytorium. Zadania swoje wykonuje
samodzielnie i we wspOidzialaniu z lotnietwem Frontowym,
myAliwskim i marynarki wojennej, z wojskami naziemnymi
oraz z artyleria przeciwlotnicza.
Lotnictwo rozpoznawcze ? lotnictwo przeznaczone do pro-
:wadzenia rozpoznania strategicznego, operacyjnego i taktycz-
nego oraz do obserwacji pola walki. Rozpoznanie przepro-
wadza ste wzrokowo, przez fotografowante i za pomoca 6rod-
kow radiotechnicznych na korzygd wojsk naziemnych, mary-
narki wojennej i wlasnego dowodztwa.
Lotnictwo sanitarne lotnictwo przeznaczone do ewa-
kuaeji rannych i chorych potrzebujacych natychmiastowej
specjalizowanej pomocy medycznej. Moina go utyd do prze-
wotenia personelu medycznego, lekarstw i niezbednych urza-
dzen szpitalnych.
Lotnictwo szturmowe ? lotnictwo przeznaczone do bezpo-
.6redniego wsparcia wojsk naziemnych na polu walki. Zwal-
cza ono sae tywa, grodki ogniowe i sprzet techniczny nie-
pizyjaciela, organy dowodzenia i lacznogci, transporty kole-
jowe, samochodowe, wodne i powietrzne, samoloty na lot-
niskach, okrety i statki transportowe floty morskiej i rzecznej
oraz prowadzi rozpoznanie powietrzne dla dowodztw lotni-
czych i wojsk naziemnych.
Lotnictwo transportowe ? rodzaj lotnictwa, ktOrego glow-
m m zadaniem jest transport powietrzny shy ywej, sprzetu
lub materialow.
Lotnictwo transportowo-desantowe ? lotnictwo przezna-
czone do wyrzucania (wysadzania) desantow powietrznych
i przewozu wojsk. Lotnictwa tego rodzaju utywa sie rowniet
do dostarczania wojskom desantowym uzbrojenia, amunicji,
paliwa, tywnoki i innych ?rodkow niezbednych do utycia
wojsk i prowadzenia walki.
Lotnicza homba chemiczna ? p. Bomlaa chemiczna lot-
nicza.
Lotnicza sluiba meteorologiczna ? p. Slutba meteorolo-
giczna lotnicza.
Lotnicze przygotowanie natarcia wstone --polega na dzia-
laniu.malych grup samolotow na szerokim froncie w dzien
I w nocy, majace na celu niszczenie i nekanie shytywej nie-
przyjaciela, burzenie umocnien nieprzyjaciela, niszczenie
artylerii, czolgow, stacji radiolokacyjnych i innego bojowego
sprzetu technicznego, wzbranianie przegrupowania wojsk,
dezorganizow ante dowodzenia i zaopatrywania, burzenie mo-
197
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R00220ncmnn1 7
!;
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
stow, przepraw oraz niszczente lotnictwa nteprzyjaciela na
lctniskach i w powietrzu. Wstqpne lotnicze przygotowante
natarcia na rejon umocniony oraz na silnie rozbudowanq
zawczasu przygotowanq obronq rozpoczyna siq na dlugo przed
natarciem, w okreste przygotowania ?przelamania.
Lotnicze przyrzqdy wylewcze ? p. Przyrzqdy wylewcze lot-
nicze.
LotnIczy karabin maszynowy ? p. Karabin maszynowy
lotniczy.
Lotnisko ? specjalnie przygotowany i wyposaiony teren
umoiliwiajqcy start, lqdowanie, rozmieszczenie i obslugiwa-
nie samolotow oraz stacjonowanie oddzialew lotniczych. L.
dzielq sic wedlug przeznaczenia na wojskowe, szkolne,
rejsowe i o specjalnym przeznaczeniu; wedlug wyposatenia
I wymiarow na lotniska stale i polowe oraz lqdowiska.
Lotnisko I klasy ? lotnisko stale majqce pas startowy dlu-
gogci co najmniej 2500 m, umotliwiajqce start I lqdowanie
samolotom wszystkich typow w zwyklych i trudnych warun-
kach meteorologicznych.
Lotnisko II klasy ? lotnisko stale lub polowe, majqce pas
startowy dlugogci 1800-2000 in. Mote bye wyposatone
w urzqdzenie do wykonywania zajgcia i lqdowania wedlug
przyrzqdow? w trudnych warunkach meteorologicznych.
Lotnisko III klasy ? lotnisko stale lub polowe, majqce pas
startowy diugoki co najmniej 1200 in.
Lotnisko operacyjne ? lotnisko wojskowe, z kt6rego od-
dzialy lotnicze (zwiqzki taktyczne) proi,vadzq dzia/ania bojo-
we. L. o. mogq bye czynne i zapasowe.
Lotnisko podstawowe ? lotnisko, przy ktorym znajduje sie
dowodztwo i organa jednostki lotniczej.
Lotnisko polowe ? lotnisko do tymczasowego stacjonowa-
nia oddzial6W lotniczych, majqce przygotowane pole star-
towe i tymczasowe zabudowania lotniskowe. L. p. mogq bye
wyposatone w ruchome urzqdzenia do wykonywania zajgcia
lqdowania wedlug przyrzqdow, pasy startowe oraz miejsca
postoju samolotow ze sztucznq nawierzchniq.
108-
totnIsko pozorne ? teren, kteremu ?naAano cechy czyithega
I rzeczr.vistego lotniska.
Lotnisko rejsowe ? lotnisko polotone w paste Unit Po-
wietrznej, przeznaczone do zabezpieczenia przelotow grup lub
pojedynczych samolotow.
Lotnisko o specjalnym przcznaczentu ? lotnisko do prze-
prowadzania przez instytucje naukowo-badawcze i naukowo-
degwiadczalne pr6b samolotow, silnikow, uzbrojenia oraz
sprzctu.
Lotnisko stale ? lotnisko przeznaczone do dlugiego stacjo-
nowania oddzialow lotniczych, majqce z zasady stale zabu-
dowania i stale urzqdzenia do wykonywania zajgcia i lqdo-
wania wedlug przyrzqdow, pas startowy, drogi do kolowania
oraz miejsca postoju ze sztucznq nawierzchniq.
Lotnisko szkolne ? lotnisko, na ktorym stacjonuja i szkolq
Sic pododdzialy wojskowych szkol lotniczych.
Lotnisko wojskowe ? lotnisko, na ktorym stacjonujq i pro-
wadzq szkolenie bojowe liniowe oddzialy lotnicze (zv.-14zki
taktyczne).
Lotnisko wysunicte ? lotnisko polotone w poblitu llnii
frontu, na ktorym znajduje sic czege personelu technicznego
i pomocniczego jednostki oraz czege zaopatrzenia materia/o:-
wego; L. w. urzqdzane jest w celu wyd/utenia promienia
dzialan samoloto-w.
Lotnisko zaopatryNvania materiaiowego ? lotnisko prze-
znaczone do organizacji zaopatrywania wojsk drogq po-
wietrznq. Znajduje sic na nim okreglona 'doge grodkow ma-
terialowych odpowiednio przygotowanych do transportu lot-
niczego.
Lotnisko zapasowe ? lotnisko wyznaczone na wypadek,
gdy lqdowanie samolotow na lotnisku podstawol.vym nie jest
wskazane (lub niemoiliwe) z przyczyn taktycznych, meteoro-
logicznych lub technicznych.
Lotniskowiee ? jednostka naletqca do grupy okrqtow spec-
jalnych slutqca do przewotenia wiqkszej ilogOi samolotew
przeznaczonych do wspierania dzialan marynarki wojennej
109
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
1
7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Pa otWartych ottailach, t dala od wiasnych baz, oraz do
ochrony jej przed atakami lotnictwa nieprzyjaciela. Wedlug
przeznaczenia i sposobu wykonywania zadan L. dzielq sie
na L. floty i L. eskortowe, wedlug za g konstrukcji I rozmia-
row (wypornoge) ? na L. cigikie i lekkie.
Lotniskowiee eskortowy ? gredni lub duty okret przewo-
tqcy samoloty, majqcy stosunkowo niedutq prgdkoge, malq
zwrotnoge; glOwnym przeznaczeniem L. e. jest obrona Icon-
w0j0w.
? Lotniskowlee floty ? okrgt o wigkszej wypornogci I uzbro-
jeniu, mieszczacy na pokladzie do 137 samolotow. Start.! lq-
dowanie na L. f. sq prawie niezaletine od stanu pogody
morza.
Lotnogo grodka trujacego ? wlasnoga fizyczna grodka tru-
jacego, okreglajaca maksymalna prginoge jego par przy danej
temperaturze powietrza.
Luizyt ? trwaiy grodek ?trujacy z grupy grodkow trujacych
o dzialaniu parzacym.
Luneta ? przyrzqd optyczny do dbserwowania (jednym
okiem) odleglyeh przedmiot6w, zwigkszajacy ich kat widze-
nia.
Luzak ? tolnierz obslugujacy konie wierzchowe.
Luzowanie ? czynnoge. polegajaca na zmianie (przegru-
powaniu) wojsk walczacych przez wojska wprowadzone do
walki.
Lacha minowa ? nieduta ilogd min ustawionych w jeden
lub kilka rzgdow przewatnie w waskich przejgciach I 'na to-
rach wodnych o dlugogci nie wigkszej nii 5 kabli.
Ladowanie rozdzielne ? sposob ladowania, gdy pocisk i la-
dunek przed zaladowaniem nie sq ze sobq polaczone. Do lufy
wklada sig najpierw pocisk, a potem iadunek miotajacy.
Ladowanie zespolone ? ladowanie stosowane 'w czolgach
110
I dzialach pancernycli grednich, dzialach przeciwpancernich,
przeciwlotniczych i w szybkostrzelnej broni palnej.
Ladunek kruszqcy (pocisku) ? rodzaj i Hoge materialu wy-
buchowego kruszacego, znajdujacego sig w pocisku, ktairy
ma na celu niszczenie obiektow i shy iywej.
Ladunek kumulacyjny ? iadunek, kthrego ksztalt zapew-
nia dzialanie wybuchu w okreglonym kierunku, przez co
zwigksza skutek dzialania.
Ladunek materialu wybuchowego ? okreglona Hoge ma-
terialu wybuchowego przygotowana do wysadzenia. Ksztalt
I wielkoge ladunku okregla siq na podstawie potrzeb i spo-'
sobu niszczenia danego obiektu..
Ladunek miotajacy ? rodzaj i Hoge prochu w lusce, wo-
reczku lub innym urzgdzeniu; ma za zadanie nadae pocisko-
wi odpowiedniq szybkoge.
Ladunkowa Unto, wodna ? p. Linia wodna ladunkowa.
Lawica ? niewielka mielizna na wodzie /aczaca sig z brze-
giem bib oddzielona od niego.
Lacznik ? iolnierz wyznaczony do przekazywania ustnych
lub pisemnych rozkaz6w i meldunkow.
Lacznoge ? porozumiewanie siq ludzi lub oddzialow
mi-
dzy soba za pomoca roinych grodkow.
Lacznoge dalekosicina ? Inrozurniewanie sig ludzi lub od-
dziadow miqdzy soba na znaczna odlegloge.
Lacznog6 dowodzenia ? system lacznoki umoiliwiajacy
dowodzenie wojskami.
Lacznog6 na kierunku przewodowym ? iqcznogd miqdzy
dowodca (sztabem) przelotonym i jednym z dow6dcow pod-
wladnych lub wspoldziahjacych, realizowana za pomoca
lini przewodowej lqczacej bezpogrednio punkty dowodzenia
lub poprzez system lacznaci tych dowodcow.
Lacznote na kierunku radioliniowym ? /acznog6 pomigdzy
dowodcami (sztabami) przelotonym i podwladnym lub do-
wodcami (sztabami) zwiazkoi,v wspoldzialajacych, realizo-
wana za pomoca stacji radioliniowych rozwinigtych bezpo-
grednio migdzy nimi.
111
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
!I
j
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
tAcznoi6 na kierunku radtowym ? lacznoLd ,pomiqdzy do-
w6dcarni (sztabami) przelotonym i podwladnym lub pomiedzy
.dwoma dow6dcami (sztabami) wspoldzialajacymi, realizowa-
na za pomoca radiostacji wydzielonych i pracujacych na usta-
lonych danych radiowych.
LacznoL6 na osi przewodowej ? lacznoL6 pomiedzy dow6d-
ca (sztabem) zwiazku a dowodcami (sztabami) zwiazkow pod-
leglych za pomoca linii przewodowej budowanej na kierunku
przesuniee wlasnego sztabu; organizuje sie ja w zwiazkach
operacyjnych.
LacznoL6 na osi radiolinlowej ? lacznoLd pomiedzy dow6d-
ca (sztabem) zwiazku przelo2onego a dowodcami (sztabami)
zwiazkow (oddzial6w) podleglych lub wsp6/dzialajacych za
pomoca stacji radioliniowych, rozwinietych na kierunku
przesuniee sztabu wlasnego zwiazku.
LacznoLo powiadamiania ? system lacznoki umoiliwiaja-
cy szybkie i sprawne powiadamianie wojsk.
LacznoLe ruchomymi Lrodkaml lqcznaci na kierunku ?
sposob organizacji lacznoki Lrodkami ruchomymi, przy kto-
rym dokumenty bojowe i pakiety slutbowe ze sztabu zwiazku
'(oddzialu) dostarczane sa bezpoLrednio do jednego ze sztabifm
p_odleglych lub wspoldzialajacych zwiazkOw (oddzialow, pod-
oddzialoiv) na oddzielnym dla danego sztabu kierunku posu-
wania sie ruchomych Lrodkow lacznoki.
Lqczno?d ruchomymi grodkami hIcznaci na osi ? spos6b
organizacji lacznoki Lrodkami ruchomymi, przy ktorym do-
kumenty bojowe i pakiety sluibowe ze sztabu zwiazku (od-
dzialu) dostarczane sa do zapasowej ladadnicy meldunkowej,
skad kieruje sle je do sztabow podieglych i wspOldzialaja-
cych zwiazkow (oddzialow, pododdzialow).
Laczno?6 ruchomymi grodkami hIcznogc po marszrucic
okreinej ? spos6b organizacji lacznoki Lrodkami ruchomy-
mi, przy ktorym dokumenty 4lojowe pakiety sluibowe ze
sztabu zwiazku (oddzialu) dostarczane sa do sztabow -pod-
leglych i wspoldzialajacych zwiazkow (oddzialow, pododdzia-
1-1-2
t61,0 kolejncii? Zaieindidi od ich rozmieszcZettia na
runku posuwanla slq ruchomych grodk6w lacznogel.
Lqcznoge tylow ? system lacznogci organizowany po-
trzeb tyl6w.
LacznoLO w steel radiowej ? lacznoge pomiedzy dow6dca
(sztabem) przeloionym a kilkoma dow6dcami (sztabami) podr
legIymi lub pomiedzy dow6dcami (sztabami) wspoldzialaja-
cymi, realizowana za pomoca jednej radiostacji pracujacej na
wspolnych danych radiowych z radiostacjami dowodcow
(sztab6w) podWladnych lub wspoldzialajacych.
LacznoLe wspeldzialania ? system lacznoki umoiliwiajacy
porozumiewanie sie wspOldzialajacybh wojsk.
*Lodi podwodna ? p. Okret podwodny.
Majak iolnierz regulujacy ruch Do jego obowiazkOw
naleiy kierowanie transportow z drog bocznych na arthijni
droge samochodowa (na stale lub na okres przejkia kolum-
ny), kierowanie kolurrm na objazdy prowizoryczne oraz in-
formowanie kolumn i pojedynczych pojazdow w wypadku
niedokladnego oznaczenia drogi.
?Mala naprzod" ? komenda do maszynowni okretu, ozna-
czajaca okreLlona liczbe obrot6w silnika, a w zwfrqzku z tym
predkoLe okretu, ktOra naleiy rozwinqe.
Maiokalibrowa artylcria przeciwtotnicza p. Artyleria
przeciwlotnicza malokalibrowa.
Malowymiarowe komory jonizacyjne ? p. Komory joniza-
cyjne malowymiarowe.
Maly krqg lotOw ? p. Krag lotOw maly.
? zorganizowany ruch wojsk w celu stworzenia
najbardziej dogodnego ugrupowania sil i Lrodkow oraz posta-
wrenia ich w jak najlepszej sytuacji w stosunku do nieprzy-
jaciela w.celu zadania mu druzgocacego uderzenia oraz wy-
grania ,na czasie i przestrzeni, _Formami M. saf uderzenia
czo/owe w celu przelamania, oskrzydlenie i obejkie.
? /7
V ? Slownik termlnow
113-
S ?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R0022nnonnni 7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
? Manewr materialowy ? przekazywanie grodkow materia-
iowych pomicdzy oddzialami lub zwiqzkami nie zwiqzanymi
ze soba systemem zaopatrywania, na polecenie dowodcy
(szef wyiszego szczebla.
Manewr ognicm ? rozdzielenie, podziai, przenoszenie i ko-
rejne zegrodkowywanie ognia wszystkich lub wickszej czegci
grodkow ogniowych na vane cele i elementy ugrupowania
bojowego nieprzyjaciela.
Manewr operacyjny ? ruch (przegrupowanie) calogci lub
czeki wojsk ugrupowania operacyjnego zwiqzku operacyj-
nego, niekiedy z prowadzeniem dziaian bojowych, ktory ma
na celu utworzenie nowego ugrupowania i postawienie wlas-
nych wojsk w korzystnym poloieniu w stosunku do nieprzy-
jadela dla wykonania zadania na poprzednim lub innym
kierunku dzialan.
Manewr przeciwartylcryjski (samolotu) ? ewolucja samo-
lotu polegajqca na zmianie kursu, prqdkoki i wysokoki oraz
rozluinieniu szyku w celu unikniecia trafiexi ognia artylerii
przeciwlotniczej nieprzyjaciela.
Manewr przeciwlotniczy (samolotu) ? ewolucja samolotu
w celu uchylenia sie od atakow samolotew nieprzyjaciela.
- Mancwr sitami i Arodkami lacznoici ? wykorzystanie rei-
nych grodkow lqcznoki i przegrupowanie sii w zaleinoki od
istniejqcych warunkow.
Ma,newrowanie okrctu ? ruch okrqtu takim kursem
I z ?takq predkokiq, ktere pozwalaja na najskuteczniejsze
w.ykorzystanie jego uzbrojenia z rownoczesnym utrudnieniem
manewru nieprzyjacielowi.
. Mancwry dwustronne taktyczne lub operacyjno-taktycz-
ne dwiczenia z wojskami. M. sq formq szkolenia bojowego
wojsk w warunkach polowych zbliZonych do bojowych:
Mapa ? graficzne odtworzenie powierzchni ziemi na plasz-
czylnie w skali z uwzglednieniem uksztattowania terenu,
pokrycia i gleby oraz krzywizny ziemi. Rozrainiamy M.:
taktyczne w skali 1:25 000, 1:50 000 i 1:100 000;
114
? operacyJne w skali 1:2000001 1: 500 000;
? strategiczne w skali 1: 1 000 000 i mniejsze.
Mapa anemometryczna ? mapa topograficzna, na kterej za.
pomocq um6wionych znakow naniesione sq podstawowe me-
teorologiczno-chemiczne wnioski z oceny danego terenu.
Napa dostepnoki tercnu mapa, na ktorej podaje sig da-
ne o drogach, rzeibie terenu, dane hydrograficzne, o miejsco-
wokiach, lasach i zaporach. Na marginesie mapy lub na od-
dzielnym arkuszu doiqczonym do mapy umieszcza sie legend,
w ktorej podaje sig uzupeiniajqcq charakterystykg terenu,
stan gruntu oraz miejsce rozmieszczenia materialow bu-
dowlanych.
Mapa operacyjna ? mapa dajqca ogelny obraz terenu.
Sluiy do planowania i dowodzenia zwiazkami taktycznymi
I operacyjnymi. M. o. mogq bye w skali 1 : 200 000 i 1 : 500 000.
Mapa 1: 200 000 ? mapa podajqca dokiadnie sled komu-
nikacyjnq z uwzglqdnieniem jej przydatnogci do ruchu samo-
chodowego, sled wodnq i rzeZbg terenu z podkregleniem
miejsc trudnych dla ruchu wojsk. Sitriy do planowania przez
sztaby operacji i przesuniqe zwiqzkow operacyjnych oraz do
planowania dzialan I dowodzenia lotnictwem. Dokladnogo
.okreglania odlegioki wynosi od 200 do 300 m.
Mapa 1: 500 000 ? mapa przeznaczona do planowania
przesuqiqe grup armii i Frontow iprzez ich sztaby oraz do
planowania dzia/an lotnictwa. Podaje ogOlnq rzeibq terenu
z zaznaczeniem sled i komunikacyjnej (w miastach I miastecz-
kach drogi przelotowe), sie6 wodnq, wainiejsze osiedla oraz
zwarte obszary lei-ie. Dokiadnoge tpomiarow odlegloki wy-
nosi od 500 do .700 na:
Mapa orientacyjna ? p. Szkic orientacyjny.
Mapa plastyczna ? mapa z uwypuklonq rzeibq terenu, sto-
sowana w szkoleniu wojska. M. p. sporzqdza sie z tektury,
piasku lub gipsu na podstawie mapy warstwowej.
Mapa podkladowa ? mapa topograficzna w jednym, a cza-
sem w dw6ch Lib trzech kolorach o slabym odcieniu. Prze-
znaczona jest do pracy sztabew przy planowaniu dzialan oraz
8*
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30 ? CIA-RDP81-01043R0022nnonnn1 7
tI
Declassified in Part - Sanitized Copy Ap roved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
nanoszeniu sytuatji -bojowej. Drukuje ?sie 34 w skaltod
1.25 000 do 1: 500 000.
-,Mapa ?robocza mapa prowadzona przez dow6dcow, sze-
f?w szefow wydzialow sztabow, dowOcicOw rodza-
jaw wojsk, szefow slutb i wszystkich oficerOw w zaleinaci
od potrzeb. Jest przygotowana do prowadzenia przez nich
rozmow kodowanych. Korzysta sig z niej podczas opracowy-
wania sprawozdan, meldunkow, zarzgdzen bojowych oraz
w czasie osobistego meldowania poiotenia lub decyzji szefo-
wi sztabu i wyiszym przeloionym. Wrysowuje sig na nig
liniq frontu (linie rozgraniczenia) oraz tylko te dane o sy-
tuacji, ktore sg danemu oficerowi niezbgdne do pracy zwig-
zanej z zajmowanym stanowiskiem.
.Mapa rozpoznawcza ? mapa, na kteirej wrysowane sa dane
o poiotemu i charakterze umocnien obronnych, systemiq
ognia i ewentualnych zamierzeniach niebrzyjaciela.
- Mapa sprawozdawcza ? mapa, ktorg prowadzi sig w kai-
dym sztabie i przedstawia sig na niej caly przebieg dzialan
zwiqzku taktycznego (oddzialu) po wykonaniu postawionego
mu zadania bojowego. W zaleinoPci od przeznaczenia M. s.
dziela.sig na operacyjne, rozpoznawcze, artyleryjskie,. iniy-
nieryjne, chemiczne, lacznoPci, kwatermistrzowskie i? inne.
W batalionie M. S. rue prowadzi sig, zamiast niej przechowuje
pig mug roboczq dowodcy lub szefa sztabu batalionu,
, Mapa- strategiczna ? mapa o'bejmujaca wigksze obszary
z- syntetycznym obrazem terenu, uwydatnieniem glownych
linil komunikacyjnych, szaty legnej i przeszkOd terenowy'ch.
Slu,iy do planowania operacji i dowodzenia zwigzkami ope-
racyjnymi. Do map strategicznych zalicza sig mapy w skali
1 : 1 000 000 i inniejszej.
_..Mapa synoptyczna ? specjalna mapa pogody, prowadzona
na podstawie meldunkOw i uzupelniana wynikami obser-
Wacji cigglej na stacji meteorologicznej.
,Mapa.sytuacji nawigacyjnej mapa podrgczna slu2gca dO
informowania i wykonywania nawigatorskich oblicze? pod-
.
czas przygotowania do lotow oraz do informowania perSonelu
_ ,
ktajgcego o sytuacji nawigacyjnej danego rejonu. Prowadzg
jg nawigatorzy zwiazkow taktycznych, oddzialow 1 samo-
dzielnych pododdzialow. ? ?
Mapa taktyczna ? mapa dostarczajgca dowodcom wszyst-
kich szczebli danych terenowych dotyczgcych pola walki, nie-
zbednych do przygotowania I prowadzenia ilzialan. M. t. spo-
rzgdza sig w skali 1 : 25 000, 1 : 50 000, 1 : 100 000.
Mapa w skali 1 :25 000 ? mapa szczegolowa, stanowiaca
podstawg do opracowywania wszystkich innych wojskowych
map topograficznych i topograficznego przygotowania ognia
artylerii.
Ma pa w skali 1: 50 000 ? podstawowa ?mapa przy wyko-
nywaniu roinych zadafi bojowych. Jest ona zazwyczaj foto:-
graficznym dwukrotnym ,powigkszeniem mapy _w- 'skali
1:100 000. DokladnoPd jej pomiaru ocilegioPci wynosi okOlo
25-30 m. W braku mapy w. skali 1 : 25 000 sluiy do przYgl-
towania ognia artylerii.
Mapa w skali 1: 100 000 ? podstawowa mapa iaktYcina
dla wszystkich rodzajow wojsk i slutb we wszystkich rodza-
jach i warunkach walki. Siuiy rownie do tirzygotowariia-
oreracji. .
Mapy specjalne ? mapy sporzgdzone w roZnych skalach
I w zaleinoPci od danych, jakie zawierajg, dzielgce sig na
mapy artyleryjskie, wojsk pancernych l_zmechanizowanych,
qograticzne, zaopatrywania w wodg oraz mapy szcze-
golnych potrzeb innych rodzajow wojsk I shitb. Nalqg :do
nich rownieZ mapy podkladowe?
Marsz ? zorganizowane posuv:anie sie wojsk w terenie
w okrePlonym celu. Srednia szybkoPe M. wynosi: dla
piechoty w marszu pieszym (niezaleinie od pory doby)
4 lun/godz, Przy zmniejszonym obcigieniu 5 km/godz;?na nar-
tach 4-5 km; 'lila zwigzkow taktycznych (ockizialow) piechoty
przewoZonych samcichodami ? w dzieri 20-25 krri/godz,
w nocy 15-20 km/godz; dla iwiazkOw taktycznych (oddzia-
low kawalerii)? ? w dzieri 7 km/gociZ, w nocy 4-5 km/go'dz;
dl a zwigzkow -taktycznych. (oddzia/Ow) pancernych I zmecha-
Declassified in Part - Sanitized Copy Ap?roved for Release 2013/07/30 ? CIA
-RDP
rinn
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
nizowanych ? w dzieh 20-25 kni/godz, w nocy 15 km7godz;
dla zwiqzkow taktycznych (oddzialow) artylerii o ciagu trak-
torowym ? w dzien 12-18 km/godz, w nocy 12 km/godz;
oddzial cyklistOw ? 10 km/godz.
Marsz boczny ? marsz rOwnolegly do linii frontu.
Marsz czolowy ? marsz w kierunku nieprzyjaciela.
Marsz forsowny ? marsz, podczas ktorego przebycie wick-
szej odleglogci w ciagu doby dla piechoty maszerujacej pie-
szo uzyskuje sic .przez przedlutenie czasu przy zachowaniu
normalnego tempa marszu, dla wojsk pancernych i zmeeha-
nizowanych oraz wojsk przewotonych samochodami ? przez
przedlutenie czasu i szybkogci marszu. Podczas M. f. wojska
przebywaj4 w ciagu doby nastcpujace odlegloki: piechota ?
45 tkm, piechota przekvoiona na samochodach ? 200 km,
wojska pancerne i zmechanizowane ? 200 km, artyleria
o ciggu traktorowym ? 100 km.
Marsz kolumny samochodowej ? szyk, w ktorym samocho-
dy w ilogci ponad 10 poruszaja sic jeden za drugim i tworzii
oddzial lub pododdzial. Rozrotnia sic kolumny kompanijne,
batalionowe, pulkowe i dywizyjne.
Marsz kombinowany ? marsz polegajacy na marszu -pie-
szym 1 kolejnym podwoteniu wojsk samochodami z ustalo-
nych rubiety 'do oznaczonego miejsca.
Marsz normalny ? marsz, podczas ktorego wojska przeby-
waja w ciagu doby nastcpujace odleglogci: piechota ? 30 km,
piechota ,przewotona na samochodach ? 150 km, artyleria
o ciagu traktorowym 60-80 km.
Marsz odwrotowy ? marsz w kierunku od nieprzyjaciela.
Marsz podr6iny ? marsz z dala od nieprzyjaciela, gdy nie
zachodzi komecznoge wysylania ubezpieczenia marszowego.
Marszalek ? nOwyiszy stopien wojskowy nadawany za
wyjatkowe zaslugi dla obrony panstwa.
Marszruta ? okreglona droga posuwania sic wojsk.
Marynarka wojenna ? czck skladowa sil zbrojnych pan-
stwa przeznaczona do obrony kraju na morzu.
118
Maska przeciwgazowa ? maska przeznaczona do ochrony
dr6g oddechowych, oczu i twarzy przed grodkami trujacymi,
promioniotworczymi i bakteryjnymi.
Maski ? grodki sluice do maskowania iolnierzy, bojowe-
go sprzctu technicznego I obiekt6w. W zaleinoki od przezna-
czenia rozrotniamy: M piechoty, moidzierzowe, artyleryjskie,
czolgowe i samochodowe, uniwersalne i inne; zaleinie od
sposobu ustawienia M. poziome i pionowe.
Maskowanie ? czynnoki i grodki zmierzajace do ukrycia
wlasnych wojsk, obiektow i szczegolow terenowych przed
rozpoznaniem nieprzyjaciela oraz wprowadzanie nieprzy-
jaciela w Wad co do posiadanych sil, grodkow i zamiarOw.
RozrOtniamy M. taktyczne i operacyjne.
Maskowanie diwickowe ? techniczne sposoby zmniejsza-
nia slyszalnoki lub zmiany charakteru diwicku strzalu arty-
leryjskiego, przeszkadzajace w prowadzeniu rozpoznania
diwickowego nieprzyjaciela.
Maskowanie operacyjne ? ogol przedsicwzied wykonywa-
nych w celu ukrycia przed nieprzyjacielem przygotowaxi do
operacji lub wprowadzenia go w blad co do zamiaru ope-
racji.
Maskowanie radiowe ? uniemoiliwienie nieprzyjacielowi
rozpoznania radiowego przez ograniczenie lub calkowity
zakaz pracy grodkow radiotechnicznych, promieniowanie
w ograniczonych sektorach, czekiowe ukrycie roboczego za-
kresu fal grodkow radiotechnicznych, organizowanie pozor-
nych sieci i kierunkOw radiowych itp.
1Vlaskujaca zasiona dymna ? p. Zaslona dymna maskujaca.
Matelot ? okrct sasiedni w szyku. Katcly okrgt w szyku
mote mieo przedniego, tylnego, prawego lub lewego M.
Material medyczno-sanitarny zabezpieczenia bojowego ?
material medyczno-sanitarny potrzobny do udzielania porno-
cy medycznej rannym, zwlaszcza w rejonio oddzialow
i zwiazkOw taktycznych, wydawany w iloci zaletnej od
przewidywanych strat sanitarnych,
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R0077nnnnnn1_7
119
17 ?
L.
?
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
MaterIaly wybuchowe (MW) ? substancje chemiczne, zdoI-
ne pod wp/ywem czynnikow zewnetrznych do bardzo szyb-
kich przemian chemicznych (na gazy lub inne produkty),
ktorym towarzyszy wydzielanie sig clepla i powstawanie du-
ty ch Hotel silnie nagrzanych gazow niezbgdnych do wykona-
nia pracy. Proces ten n'azywa sie wybuchem. Dzialanie wy-
buchu polega na miotaniu lub burzeniu przedmiotow
znajdujacych sie w otoczeniu miejsca wybuchu.
Materialy wybuchowe amonowo-saletrowe ? materialy
'wybuchowe o zmniejszonej sue wybuchu. Zalicza sig do nich:
amonotrotyle, amonale, amonity, dynamony.
Materia/y wybuchowc inicjujace ? materialy wybuchowe,
ktore wybuchaja pod wplywem prostych bodic6w zewnetrz-
nych (plomieri, uklucie, tarcie); uZywane sq do produkcji
irodkow zapalajacych.
Mechaniczny sposob odkatania ? p. SposOb odkaZania me-
chaniczny.
Mechanika lotu ? nauka o ruchu statkow powietrznych
1 silach dzialajacych na nie, wynikajacych z ich ruchu w
po-
wietrzu. Stanowi ona czege ogOlnej nauki o ruchu cial, zwa-
nej mechanika.
Metlycyna lotnicza ? specjalna- gahlt medycyny wojsko-
wej, ktorej zadaniem jest prowadzenie prac naukowo-do-
gwiadczalnych w zakresie fizjologii i patologii organizmu
ludzkiego w warunkach lotu oraz opracoWywanie, na podsta-
wie wynikow tych badari, sposobdw zapewnienia wysokiej
sprawnoki organizmu lotnika w celu maksymalnego zwiek-
szenia bezpleczeristwa lotu.
Medycyna wojskowa ? nauka zajmujaca sig powstawa-
niem urazow i zranieri bojowych, powstawaniem I przebie-
giem 'chorea) w warunkach polowych, ich ,profilaktyka
leczeniem, a take organizacja zabezpieczenia dziaIan bojo-
wych wojsk pod wzglgdem lecznicm-ewakuacyjnym, sanitar-
no-higienicznym i przeciwepidemicznym.
Medyczny punkt przeprawy ? p. Punkt medyczny prze-
prawy.
120
? Meldunek ? zwiezle sprawozdanie, ktore podwladny skin-
& przeloZonemu, podajqc w nim stanowlsko, stopien, nazwl-
sko i czynnoga wykonywana przez oddzial (pododdzial), czyn-
noge wlasna lub cel przybycia.
Mcldunek anemonietryczny ? krotki meldunek piseniny
zawierajacy dane o sytuacji meteorologiczno-cherriicznej rol-
poznanego terenu.
Meldunek bojowy ? ustne, pisemne lub graficzne przed-
stawienie przelokmemu wynikIej sytuacji wraz z propono-
wanq decyzja. Podaje sie w ,nim kiedy, gdzie, w jakiej sue,
pcloieniu I ugrupowaniu znajduja sig wojska wlasne i nie-
przyjaciela oraz co uczynil lub zamierza uczynid meldujqcy.
M. b dzieli sig na doraine i terminowe.
Meldunek bojowy dorainy ? meldunek :bojowy przedsta-
wiony z.w/asnej inicjatywy przeIotonemu.
Meldunek bojowy terminowy ? meldunek bojowy przed-
stawiony w terminie nakazanym przez .prze/otonego.
Meldunek meteorologiczny ? meldunek zawierajacy na-
stepujace dane: temperature, kierunek i szybkogd wiatru oraz
stan pogody w czasie .prowadzenia obserwacji. Meldunek
taki sporzadza sig na posterunku meteorologicznym.
*Meldunek nieterminowy ? p. Meldunek bojowy dorainy
sMcIdunek o stanie ty/ow ? meldunek kwatermistrzowski.
Meldunek rozpoznawczy ? meldunek przedstawiany
w ustalonych terminach, ktory zawiera krotka charaktery-
styke dzialan nieprzyjaciela w minionym okresie.
Mellnit ? material wybuchowy tkruszacy o normalnej sile
wybuchu. Stosowany jest w minerstwie. Produkuje sie go
w formie kostek ?koloru jaskrawotoltego. W wilgoci staje sig
wrailiwy na uderzenia i tarcie tworzac zwiazki z metalami.
Metarentrum ? punkt teoretyczny na okrecie, ktorego po-
loienie ma duty wplyw na statecznoge okretu. Jest to punkt
przeeiecia sig wektora shy Wyporu przechylonego okretu
z plaszczyzna symetrii okretu. Odleglogd M. od grodka ciet-
kogci okretu, zwana wysokogcia metacentryczna, jest miara
statecznogci okrgtu.- ?
121
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Declassified in Part - Sanitized Copy Approved for Release 2013/07/30: CIA-RDP81-01043R002200050001-7
Meteorologia ? samodzielna gai4i geoflzyki zajmujrica siq
badaniem fizykalnych wlasno6ci atmosfery.
Mgla ? zawiesiny drobnych czasteczek cieczy w powtetrzu.
Mianowanie ? nadanie stopnia oficerskiego.
Miejscowy punkt ewakuacyjny ? p. Punkt ewakuacyjny
miejscowy.
Mieszanka, dymotw6rcza ? roinego rodzaju mieszanki che-
miczne wytwarzajqce dym. Uywa siq ich do napelniania
granatow i 6wiec dymnych, bomb lotniczych,_pociskow arty-
leryjskich oraz granatow moidzierzowych ? w stanie staiym
lub do specjalnych przyrzqdow i instalacji ? w stanie piyn-
nym.
Micszanka dymotworcza S-IV ? produkt nasycenia kwasu
chlorosulfonowego bezwodnikiem kwasu siarkowego. M. d.
S-IV jest szeroko stosowana do stawiania zasiori dymnych
za pomocq fumatorow, lotniczych przyrzqdow wylewczych,
instalacji rozlewczych (ARS) itp.
Mieszanki zapalajace ? mieszanki uZywa.ne w miotaczach
ognia. Istniejq mieszanki zaggszczone i nie zagqszczone. Naj-
czc6ciej uZywanq mieszanka nie zagqszczonq jest mazut ?
50%, nafta ? 25%, benzyna ? 25%. Mieszanki zanszczone
uzyskuje siq przez dodanie do mieszanek nie zageszczonych
proszku zaggszczajqcego OP-2. Mieszanki zimowe przygoto-
wuje slog przez rozpuszczenie 4-5 kg proszku OP-2 w 100 1
benzyny, mieszanki letnie ? w 100 1 benzyny rozpuszcza sig
6-7 kg proszku OP-2.
h'Grek
Theraika ? Zapainik
gzmotit7